Дзень у гісторыі. 31 сакавіка. Эйфелева вежа. СССР папрасіўся ў НАТА. Нарадзіліся паэт А. Мінкін, хакеіст П. Бурэ. Першая ахвяра СОVID – акцёр В. Дашкевіч.

1697 год. Маскоўскі дыпламат, стольнік Пётр Талсты пабываў у магілёўскім Брацкім манастыры. 

Ён  прыбыў у Магілёў напярэдадні. «У тым манастыры царква саборная вялікая, будынак у царкве ладнай разьбяной працы пазалочаны. Тая царква ўся падпісана насценным лістом ладным, іканастас разны пазалочаны, вялікі, ладнай працы».

Брацкі манастыр (1620–1940-я).

1785 год. Памёр ураджэнец Наваельні граф Антоній Тызенгаўз (1733–1785).

Дзяржаўны дзеяч ВКЛ, мецэнат. Заснавальнік першага на Беларусі перыядычнага выдання – «Gazeta Grodzieńska». Адміністратар каралеўскіх эканомій: Гарадзенскай, Брэсцка-Кобрынскай, Шавельскай, Аліцкай і Магілёўскай.

Яго намаганнямі Гродна зрабілася месцам працы розных дзяржаўных устаноў: Скарбовай камісіі, Вярхоўнага Трыбунала, задворнага асэсарскага суда. 

Заснаваў у горадзе і яго ваколіцах шэраг мануфактур, адчыніў гарадскі тэатр,  кадэцкі корпус, гандлёвую, землямерную, медыцынскую, тэатральную і іншыя школы, друкарню.

У 1775 годзе набыў у Вільні друкарню, выдаваў календары, часопіс «Gazety Wileńskie».

Палымяны прыхільнік асветы, усталявання роднай мовы. Прапаноўваў Ж.-Ж. Русо  пераехаць жыць у Гродна або ў Белавежскую пушчу.

Пахаваны ў фамільным склепе ў Жалудоцкім касцёле.

Помнікі Тызенгаўзу ўстаноўлены ў Гродзенскім Фарным касцёле, Паставах, яго імем названа плошча ў Гродне.

1889 год. У Парыжы ўрачыста адкрыта Эйфелева вежа.

Сімвал Парыжа, кахання ў закаханых парачак з усяго свету. Першапачаткова задумвалася як часовая канструкцыя і была пабудавана ўсяго за 2 гады на Марсавым полі ў якасці ўваходнай аркі на тэрыторыю экспазіцыі Сусветнай выставы 1889 года. Пазней названа ў гонар свайго канструктара Г. Эйфеля.

Ажурнае збудаванне складаецца з 18 000 металічных дэталяў, для злучэння якіх было выкарыстана 2,5 мільёны заклёпак. Металічныя канструкцыі важаць 7300 тон, а агульная вага, уключаючы неметалічныя элементы, складае 10000 тон.

15 мая 1889 года на вежу падняліся першыя наведвальнікі.

324 мятровая вежа была самай высокай ў свеце да 1930 года.

1904 год. На браняносцы «Петрапаўлаўск» падчас руска-японскай вайны загінуў ураджэнец Мінска Андрэй Валковіч (1870–1904).

Ваенны ўрач. Доктар медыцыны.

Скончыў Імператарскую Ваенна-медыцынскую акадэмію. Прымаў удзел у барацьбе з эпідэміямі тыфа, халеры ў Вяцкай губерні.

Служыў урачом у розных флоцкіх экіпажах. Аддаваў перавагу не практычнай, а эксперыментальнай медыцыне, якой ён з захапленнем заняўся па прапанове і пад кіраўніцтвам І. Паўлава.

Удзельнік руска-шведскай экспедыцыі (1899–1901) па градусным вымярэнні на архіпелагу Шпіцберген. На востраве збіраў гідралагічны і заалагічны матэрыял.

Удзельнік руска-японская вайны.

У яго гонар названа гара на ўсходзе Зямлі Тарэля вострава Заходні Шпіцберген.

1910 год. Пад Браславам нарадзіўся Юзаф Буйноўскі (1910–2001).

Польскі паэт, гісторык літаратуры, літаратурны крытык, эсэіст.

Скончыў Дзісенскую гімназію, Віленскі ўніверсітэт.

Выкладаў у Браслаўскай прыватнай гімназіі, выдаў у мясцовай друкарні два зборнікі вершаў. Перад вайной працаваў у Вільні.

Пасля пачатку ІІ Сусветнай вайны быў мабілізаваны ў польскую армію і ўдзельнічаў у баявых дзеяннях пад Львовам. У 1939–1941 гадах быў зняволеным ў савецкім лагеры, з якога ўцёк у Вільню. У 1941 годзе быў арыштаваны НКУС і адпраўлены ў канлагер на Урал, зноў уцёк і ўступіў у армію генерала Андэрса, удзельнічаў у баявых дзеяннях 2-га корпуса на тэрыторыі Італіі. 

У 1946 годзе стаў сузаснавальнікам польскага ПЭН клуба і пераехаў на пастаяннае жыхарства ў Англію.

У Вялікабрытаніі займаўся выдавецкай, літаратурнай дзейнасцю, кіраваў выдавецтвам Польскага літаратурнага таварыства, утрымліваў уласную друкарню. Як доктар і прафесар выкладаў ва ўніверсітэтах Англіі, Амстэрдама, Гайдэльберга.

1952 год. У в. Чарняўка Хоцімскага раёна нарадзіўся Алег Мінкін.

Беларускі пісьменнік, перакладчык. Узнагароджаны літаратурнымі прэміямі «Гліняны Вялес» за кнігу вершаў «Пенаты», імя М. Стральцова за паэтычную творчасць.

Скончыў Бабруйскую школу-інтэрнат № 1, Маскоўскі інстытут інжынераў сельскагаспадарчай вытворчасці.

Працаваў у Бураціі, на нафтаправодзе «Дружба» ў Наваполацку, у «Галоўтранснафце» (Гомель), на нафтаправодах Цюменскай вобласці.

Жыве ў Вільнюсе. Выдаваў газету «Рунь».

Аўтар вершаў, зборнікаў паэзіі, прозы, дзіцячых кніг.

Пераклаў вершы Ц. Норвіда, Б.  Лесьмяна, Л. Стафа, М. Зэрава, П. Грабоўскага.

1954 год. СССР звярнуўся да НАТА з просьбай прыняць яго ў сябры арганізацыі.

НАТА просьбу не задаволіла.

1964 год. Нарадзіўся Ян Збажына

Беларускі паэт і празаік.

Працаваў у школах і ўніверсітэце ў Баранавічах. Заснавальнік маладзёжнага і скаўцкага руху ў г. Баранавічы, адзін з заснавальнікаў Баранавіцкага філіяла БАЖ.

Аўтар, сааўтар кніг, зборнікаў паэзіі, апавяданняў, афарызмаў, вершаў, эсэ, якія друкаваліся ў многіх газетах, часопісах «Першацвет», «Бярозка», «Маладосць», «Полымя», «Дзеяслоў».

Памёр 10 лютага 2011 года.

1969 год. Памёр Мікалай Шчаглоў-Куліковіч (1893-1969).

Беларускі кампазітар, этнограф, паэт, музыколаг, дзеяч беларускага руху ў эміграцыі, аўтар музыкі гімна на словы М. Багдановіча “Пагоня”, адзін з арганізатараў Тэатра оперы і балета Беларусі, дырыжор яго сімфанічнага аркестра, дырыжор сімфанічнага аркестра Усебеларускага Радыёкамітэту, музычны рэдактар Беларускага радыё.

У красавіку 1944 года ў Мінскім гарадскім тэатры паставіў оперу «Усяслаў Чарадзей» на вершы Н. Арсенневай.

Заснаваў у Нью-Ёрку беларускі хор, кіраваў беларускімі хорамі ў Кліўлендзе і Чыкага. Пакінуў вялікую музычную спадчыну.

Тэатр оперы и балета

1971 год. У 3-й гарадской бальніцы Мінска нарадзіўся Павел Бурэ.

У пасведчанні аб нараджэнні месцам нараджэння запісана Масква па месцы прапіскі бацькоў.

Савецкі і расійскі хакеіст. Заслужаны майстар спорту СССР. Правёў у НХЛ 12 сезонаў у складзе каманд «Ванкувер Кэнакс», «Фларыда Пантэрз» і «Нью-Ёрк Рэйнджэрс». За сваю хуткасць атрымаў мянушку “Руская ракета”.

У рэгулярных сезонах НХЛ правёў 702 гульні, у якіх набраў 779 ачкоў (437 шайб і 342 перадачы). Па сярэдняй колькасці шайб за матч (0.623) займае пятае месца ў гісторыі НХЛ. Шэсць разоў удзельнічаў у матчах усіх зорак, а ў 2000 годзе атрымаў прыз самаму каштоўнаму гульцу матчу ўсіх зорак.

Член залы славы Міжнароднай федэрацыі хакея і Залы хакейнай славы. Уваходзіць у спіс 100 найвялікшых хакеістаў за ўсю гісторыю НХЛ.

2020 год. Першай афіцыйнай ахвярай каронавіруса на Беларусі стаў Віктар Дашкевіч (1945–2020).

Беларускі акцёр. Заслужаны артыст. Уладальнік медаля Ф. Скарыны.

Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут.

Працаваў акцёрам, загадчыкам трупы ў Нацыянальным драматычным тэатры імя Якуба Коласа, дырэктарам Беларускага тэатра «Лялька» (Віцебск).

Сыграў больш за 40 ролей у тэатры, у тым ліку ў пастаноўках «Несцерка» В. Вольскага, «Прымакі» Янкі Купалы, «Званы Віцебска» У.  Караткевіча, «Чорная нявеста» А. Дударава, «Апошнія сведкі» С.  Алексіевіч.

Дзень у гісторыі. 28 кастрычніка. Міжнародны дзень анімацыі. Пабачыла свет паэма Міколы Гусоўскага «Песня пра зубра». Адкрыццё статуі Свабоды. Пажар у Бакінскім метро

Міжнародны дзень анімацыі (International Animation Day, з 2002 года). 

Устаноўлены ў гонар дэманстрацыі 28 кастрычніка 1892 года ў Парыжы “аптычнага тэатра” Эміля Рэйна. 

Таленавіты вынаходнік упершыню публічна прадэманстраваў свой апарат праксінаскоп, які паказваў рухомыя карцінкі. 

Гэта дата стала адпраўным пунктам адліку анімацыйнага кіно.

У гонар гэтага дня сеансы мультфільмаў адначасова праходзяць ў больш чым 110 краінах свету!.

Як ужо паведамлялі Магілёў.media, ў абласным цэнтры да дня анімацыі 26–28 кастрычніка праводзіцца Юбілейны XXV Міжнародны фестываль анімацыйных фільмаў “Анімаёўка-2022”.

tunnel.ru

 1523 год. У Кракаве выйшла з друку паэма беларуска-польскага паэта Міколы Гусоўскага «Песня пра зубра». 

У паэме яскрава выражаны патрыятычны заклік да яднання і дружбы розных па веры і культуры еўрапейскіх народаў перад пагрозай турэцкага і татарскага нашэсця, услаўленне дзейснай, свабоднай, гарманічна развітой і мужнай асобы, ідэя патрыятызму і антываенны пафас. 

Усе часткі твора аб’яднаны тэмай лёсу радзімы, адданасці роднай зямлі. 

Паэма – мастацка-гістарычны гімн прыгажосці роднай зямлі. 

Зубр у паэме — алегарычны вобраз роднага краю, сімвал яго магутнасці.

wikimedia.org

 1884 год. Нарадзіўся Фларыян Ждановіч. 

Беларускі акцёр, рэжысёр, тэатральны дзеяч, адзін з заснавальнікаў беларускага прафесійнага тэатра.

Працаваў акцёрам у польскіх тэатрах Беларусі, Вільні, сустваральнік і кіраўнік Першага таварыства драмы і камедыі, Беларускага дзяржаўнага тэатра (цяпер – Купалаўскага).

Зрабіў першыя пастаноўкі беларускай драматургічнай класікі, паводле твораў Я. Купалы, Я. Коласа, Ф. Аляхновіча, У. Галубка, К. Каганца, К. Буйло і іншых.

Арыштаваны ДПУ БССР у 1930 годзе, асуджаны да 5 гадоў лагераў. 

У 1937 годзе арыштаваны паўторна і расстраляны ў 1938 ці ў 1942 годзе.

wikimedia.org

1886 год. Адбылося афіцыйнае адкрыццё статуі Свабоды ў Нью-Ёрку. 

Падарунак французскіх грамадзян да 100-годдзя амерыканскай рэвалюцыі, прыбыў з Францыі 17 чэрвеня 1886 года і складаўся з 350 частак. 

Стваральнікі Ф. Бартольдзі і Густаў Эйфель. 

Статуя ўстаноўлена на востраве Свабоды ў вусці  ракі Хатсан / Гудзон.

Багіня Свабоды трымае паходню ў правай руцэ і падабенства кнігі ў левай. Надпіс на ёй лацінскімі літарамі “JULY IV MDCCLXXVI” значыць “4 ліпеня 1776”. Гэта дата падпісання Дэкларацыі Незалежнасці ЗША. 

Адна нага статуі абапіраецца на разбітыя кайданы. 

Сем зубцоў у яе кароне сімвалізуюць сем мораў ці сем кантынентаў. 

Вышыня ад зямлі да кончыка паходні – 93 метры, вышыня самой статуі, ад верху пастамента да паходні – 46 метраў.

Унутры цокаля знаходзіцца Музей засялення Амерыкі і гісторыі самой статуі.

У 1984 годзе статуя ўнесена ў спіс аб’ектаў культурнай спадчыны ЮНЕСКА.

lifeglobe.net

 1904 год. У в. Гайшын сённяшняга Слаўгарадскага раёна нарадзіўся Парфён Савіцкі.  

Беларускі гісторык, дзяржаўны дзеяч. Кандыдат гістарычных навук.

Працаваў дырэктарам пачатковай школы, старшынёй Гайшынскага сельсавета, сакратаром Прапойскага райвыканкама, на партыйных пасадах у Мінску.

У 1938-1941 і 1943-1946 гадах – рэктар БДУ, у 1941-1943 – рэктар Педагагічнага інстытута ў Ніжнім Тагіле.

У 1949-1952 гадах – дацэнт гістарычнага факультэта БДУ.

Памёр у 1968 годзе.

wikimedia.org

1922 год. Нарадзіўся Міхась Даніленка.

Беларускі пісьменнік.

Працаваў у газеце «Гомельская праўда».

Аўтар апавяданняў, васьмі зборнікаў аповесцей і апавяданняў, некалькіх кніг прозы для дзяцей.

1925 год. Створана Пінская каталіцкая дыяцэзія. 

Уваходзіць у склад Мінска-Магілёўскай мітраполіі, займае тэрыторыю Брэсцкай і Гомельскай абласцей. 

Цэнтр у Пінску. 

Дыяцэзія аб’ядноўвае Баранавіцкі, Брэсцкі, Гомельскі, Ляхавіцкі, Мазырскі, Пінскі і Пружанскі дэканаты.

wikimedia.org

1939 год. У Беластоку пачаўся Народны Сход Заходняй Беларусі. Скончыўся 30 кастрычніка. 

Праходзіў у будынку гарадскога тэатра. На парадку дня сходу быў разгляд пытанняў:

Аб уваходжанні Заходняй Беларусі ў склад БССР

Аб дзяржаўным ладзе.

Аб канфіскацыі памешчыцкіх зямель.

Аб нацыяналізацыі банкаў і буйной прамысловасці.

Сход зацвердзіў Дэкларацыю аб уваходжанні Заходняй Беларусі ў склад БССР.

ФОТА – Будынак беластоцкага тэатра па вул. Электрычнай, 12, у якім праходзіў Народны Сход Заходняй Беларусі.

wikimedia.org

1945 год. У Мінску закладзены парк Перамогі.

Буйнейшы парк сталіцы. Размешчаны побач з Камсамольскім возерам на плошчы 200 гектараў.

У парку 33 тысячы дрэў, 25 тысяч кустоў. На беразе возера размешчаны лодачная станцыя, водна-вяслярная база, дзіцячая зона з пляцоўкамі для гульняў і заняткаў спортам, Палац піянераў і школьнікаў.

Каля парка 2 ліпеня 2014 года адкрыты новы будынак Музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.

20 верасня 2013 года парку была прысвоена назва Музейна-паркавы комплекс «Перамога».

wikimedia.org

 1995 год.  Адбыўся пажар у бакінскім метро – найбуйнейшы па колькасці ахвяр інцыдэнт у гісторыі метрапалітэнаў свету. 

Загінула 3 выратавальнікі, 286 пасажыраў, у тым ліку 28 дзяцей. Колькасць параненых склала 270 чалавек.

У адным з вагонаў загарэўся цягавы рухавік. Машыніст спыніў цягнік у вузкім тунэлі. З-за дрэннай вентыляцыі і слабой асветленасці тунэлю многія пасажыры задыхнуліся або былі заціснуты ў паніцы.

tunnel.ru

 2002 год. Памёр Леанід Давідзенка.

Беларускі скульптар, жывапісец, графік, педагог.

Унёс значны педагагічны ўклад у развіццё беларускай скульптурнай школы. Яго вучнямі  з’яўляюцца А. Козел, А. Фінскі, У. Слабодчыкаў, М. Пятруль, А. Шапо, І. Арцімовіч, М.Шняк, А. Мядзведеў.

Аўтар многіх скульптур, у тым ліку «Лета» (фантан на праспекце Пераможцаў у Мінску), «Сымон-музыка», «Чорная панна» (Нясвіж).

У 1979 годзе скульптура «Юнак з вавёркай» экспанавалася на выставе ў Лондане.

Яго творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі і ў Рускім музеі.