У Замбіі знайшлі рэшткі 476-тысячагадовай драўлянай пабудовы. Гэта найстаражытнае падобнае збудаванне ў свеце.
Археолагі знайшлі ў Замбіі рэшткі найстаражытнейшага драўлянага збудавання. Яны ўяўляюць сабой два апрацаваных бярвяна, выкладзеных адно над дркгім пад вуглом 75 градусаў. Узрост гэтай канструкцыі вучоныя ацэньваюць прыкладна ў 476 тысяч гадоў. Пра гэта паведамляецца ў артыкуле, апублікаваным у часопісе Nature.
Пра матэрыяльную культуру старажытных людзей, якія жылі сотні тысяч гадоў таму, навукоўцы ў асноўным ведаюць па каменных прыладах. Пры гэтым верагодна, што істотную частку артэфактаў нашы продкі рабілі з арганічных матэрыялаў, такіх як дрэва, косці ці скура, але яны рэдка захоўваюцца ў выкапнёвым выглядзе.
На сённяшні дзень, відаць, найстаражытны драўляны прадмет са слядамі апрацоўкі, паходзіць з ашэльскага помніка Гешэр-Бенот-Яакаў, які знаходзіцца ў Ізраілі і датуецца прыкладна 780 000 гадоў таму. Больш добра захаваліся кідальныя палкі і драўляныя дзіды з нямецкага паселішча Шонінген, узрост якіх складае больш за 300 тысяч гадоў.
Лоўрэнс Бархам (Lawrence Barham) з Ліверпульскага ўніверсітэта сумесна з калегамі з Бельгіі, Вялікабрытаніі, Замбіі і Партугаліі прадставіў вынікі раскопак, якія праходзілі ў 2019 годзе ў мясцовасці, якая знаходзіцца побач з вадаспадам Каламба ў Афрыцы. Дзякуючы вільготнасці ў тутэйшых глебах дастаткова добра захоўваюцца арганічныя матэрыялы.
Археолагі выявілі чатыры ўчасткі, у якіх захаваліся пяць драўляных аб’ектаў са слядамі апрацоўкі і яшчэ адзін – без іх. На двух помніках побач з гэтымі знаходкамі таксама прысутнічалі ашэльскія каменныя прылады. З дапамогай аптычнага датавання навукоўцы ўстанавілі, што ўзрост двух помнікаў складае каля 476 ± 23 тысячы гадоў. Два іншых апынуліся маладзей, каля 390 000 гадоў.
Самую значную знаходку навукоўцы зрабілі на помніку BLB5. У адкладах, якія змяшчаюць таксама прылады на сколах, кліверы і ручныя рубілы, яны знайшлі рэшткі драўлянай канструкцыі. Яны ўяўляюць сабой два бервяна, выкладзеных адно на другое пад вуглом 75 градусаў.
Даўжыня верхняга бервяна складае 141,3 сантыметра, а таўшчыня – не больш за 25,6 сантыметры. Прыкладна пасярэдзіне ў ім выразана U-абразная адтуліна, якая, відаць, выкарыстоўвалася для стыкоўкі з буйнейшым ніжэйлеглым бервяном. Навукоўцы выказалі здагадку, што гэтая канструкцыя можа ўяўляць сабой рэшткі платформы, насцілу ці жылля. Па іх дадзеных, гэта найстаражытная вядомая пабудова з дрэва.
Як і на бярвенні з BLB5, на чатырох драўляных артэфактах з іншых помнікаў прысутнічаюць сляды апрацоўкі. Адзін з іх – гэта прадмет даўжынёй 36,2 сантыметра, выраблены з кігеліі афрыканскай (Kigelia africana), які, на думку археолагаў, можа ўяўляць сабой клін. Яшчэ адзін цікавы артэфакт, зроблены таксама з кігеліі афрыканскай, эта прадмет даўжынёй 62,4 сантыметра, які мог выкарыстоўвацца ў якасці палкі-капалкі (на трохмернай рэканструкцыі вышэй).
У Глуску раптам задбалі, пра помнікі археалогіі. Мясцовая газета заклікае людзей з металашукальнікамі здаваць праваахоўнымі органам.
Пры выяўленні грамадзян, якія карыстаюцца металадэтэктарамі, што знішчаюць помнікі археалогіі і абазначаюць знакі на тэрыторыі такіх помнікаў, неабходна звяртацца да супрацоўнікаў органаў унутраных спраў. За такія правапарушэнні прадугледжана адміністрацыйная і крымінальная адказнасць – заклікае глускай раённая газета “Радзіма”.
Ад рэдакцыі. Сярод спецыялістаў-археолагаў ёсць рознае стаўленне да людзей, што карыстаюцца металашукальнікамі. Натуральна ўсё прафесійныя даследчыкі асуджаюць выкастарынне металадэтэктараў, з дапамогай якіх адбываецца пошук прадметаў старыны (пераважна манеты, але і іншыя прадметы побыту і ўпрыгожванне з каляровых металаў). Некаторыя прадстаўнікі гістарычнай сферы выступаюць за адміністрацыйнае ці нават крымінальную адказнасць. Іншыя даследчыкі лічаць, што так званых “камароў” варта глыбока інтэграваць у краязнаўчую дзейнасць, каб яны прыносілі больш карысці чымся шкоды.
У выніку археалагічных даследаванняў знойдзены майстэрні па муміфікацыі людзей і жывёл з усім наборам інструментаў, а таксама дзве грабніцы ў старажытным могільніку Сакара ўзростам амаль 3,5 і 4,5 тысяч год.
Адкрыццё было зроблена падчас раскопак каля свяцілішча багіні Бастэт, дзе знаходзяцца катакомбы муміфікаваных котак у Сакары, прыкладна за 30 км на поўдзень ад Каіра. Сёлета археалагам пашчасціла знайсці дзве буйныя “майстэрні па бальзамаванні”, што адносяцца да эпохі 30-й дынастыі (380-343 гг. да н.э.) і эпохі Пталямеяў (305-30 гг. да н.э.). Што цікава – гэта тое самае месца, дзе ў 2019 годзе знайшлі сотні муміфікаваных жывёл і статуй.
Майстэрні па бальзамаванні прызначаліся адна для людзей і адна для жывёл. Археолагі знайшлі ўсе інструменты, якія выкарыстоўвалі для муміфікацыі целаў у старажытныя часы. У абедзвюх майстэрняў былі каменныя лыжкі, гліняныя чыгуны, рытуальныя пасудзіны, соль натрона, якая з’яўляецца адным з асноўных інгрэдыентаў для муміфікацыі, і палотны.
Раскопкі ў Сакары таксама прывялі да выяўлення паблізу дзвюх невялікіх грабніц узростам 4400 і 3400 гадоў, якія належаць двум святарам з пятай дынастыі Старога царства і з 18 дынастыі Позняга царства.
Па словах афіцыйных асоб Егіпта, на сценах грабніцы былі знойдзены надпісы аб земляробстве, паляванні і іншых паўсядзённых занятках і сцэны, якія паказваюць памерлых –паведамляе інфармацыйнае агества Reuters.
Каменнае круглае табло было знойдзена падчас археалагічных раскопак у палітычным і культурным цэнтры майя Чычэн-Іца на паўвостраве Юкатан у Мексіцы. Даследчыкі мяркуюць, што яно выкарыстоўвалася ў старажытнай гульні з мячом – паведамляе інфармацыйнае агенства Reuters.
Гэта каштоўная знаходка перададзена ў Мексіканскі інстытут антрапалогіі і гісторыі для дадатковага аналізу і вывучэння.
Археолагі знайшлі ў перуанскіх Андах купальны комплекс інкаў, пабудаваны паўтысячагоддзя таму. На іх думку, ён мог служыць эліце імперыі, якая калісьці панавала на вялікіх тэрыторыях Паўднёвай Амерыкі – паведамляе інфармацыйнае агенства Reuters.
Знойдзеныя рэшткі сакральнага ваннага пакоя ў раёне Інвакасі (правінцыі Куско) з’ўляюцца важным адкрыццём перуанскіх даследчыкаў.
Яны лічаць, што лазня, знойдзеная недалёка ад “Дома інкаў” у археалагічнай зоне Уанука-Пампа ў цэнтральным Перу, магла выконваць рэлігійныя функцыі для высокапастаўленых членаў імперыі інкаў, якая 500 гадоў таму прасціралася ад паўднёвага Эквадора да цэнтральнай часткі Чылі.
Навукоўцы прачыталі імя Одзіна ў рунічным надпісе на залатым медальёне пачатку V стагоддзя нашай эры.
Побач з партрэтам невядомага правадыра ці князя яны разабралі фразу, якая ў перакладзе азначае “ён чалавек Одзіна”. Па меркаванні навукоўцаў, артэфакт – залаты брактэат – датуецца пачаткам V стагоддзя нашай эры, што робіць гэтую згадку скандынаўскага бога найстарэйшай у свеце. Раней такой лічыўся надпіс на брошцы другой паловы VI стагоддзя, якую знайшлі на поўдні Нямеччыны. Пра гэта паведамляе дацкае інфармацыйнае агенцтва Via Ritzau.
Выяўлены надпіс змяшчаецца на залатым брактэаце (ад лацінскага слова bractea – “бляха”), які ўяўляе сабой медальён з тонкага ліста ліста. Такія прадметы распаўсюдзіліся ў эпоху Вялікага перасялення народаў у краінах Паўночнай Еўропы. Мяркуецца, што гэтыя ўпрыгожанні ў асноўным насілі жанчыны.
Даследаваны артэфакт уяўляе сабой адзін з 22 каштоўных прадметаў, знойдзеных археолагам-аматарам Оле Шуцам недалёка ад дацкага горада Елінг (Ютландыя) у снежні 2020 года. На думку навукоўцаў, ён быў закапаны пад доўгім домам мясцовага правадыра ў VI стагоддзі нашай эры.
Дзень памяці аднаго з чацвярых евангелістаў, аўтара Евангелля ад Марка.
Марк-евангеліст уключаецца ў лік апосталаў ад сямідзесяці і атаясамліваецца з Маркам-Янам, вучнем апостала Пятра.
Яму прыпісваецца роля заснавальніка александрыйскай царквы, якая пазней стала адным з найважнейшых біскупскіх пасадаў.
Мошчы Марка былі ў 829 годзе вывезены з Александрыі ў Венецыю, дзе для іх быў пабудаваны Сабор Святога Марка. Святы Марк – апякун Венецыі. Сімвалам святога Марка з’яўляецца крылаты леў.
Сабор 70-ці апосталаў
Перад апошняй пропаведдзю ў Галілеі Гасподзь абраў 70 апосталаў, каб яны па двое пайшлі ў галілейскія гарады і падрыхтавалі іх да прыходу Хрыста. Місія 70-ці, у адрозненне ад служэння 12-ці апосталаў, была часовай. 70 апосталаў – гэта апосталы («веснікі») у самым агульным сэнсе.
1377 год. Рэзідэнцыяй Папы Рымскага становіцца Ватыкан.
Папа Рыгор XI разам з 13 кардыналамі ўрачыста ўехаў у Вечны горад. З 1309 па 1377 год цэнтрам Рымскай каталіцкай царквы быў Латэранскі палац у французскім Авіньёне. Французскія каралі ўплывалі на прадстаяцеляў. Гэты перыяд называюць “авіньёнскім паланеннем пап”.
У антычнасці тэрыторыя Ватыкана была не заселена, бо ў Старажытным Рыме гэтае месца лічылася святым. У 326 годзе, пасля прыходу хрысціянства, над магілай святога Пятра была ўзведзена базіліка Канстанціна і з таго часу гэтае месца стала засяляцца.
Папская дзяржава, якая ўтварылася ў сярэдзіне VIII стагоддзя, ахапіла большую частку Апенінскага паўвострава, але ў 1870 годзе была ліквідавана Італьянскім каралеўствам.
Ватыкан зараз – самы маленькі горад-дзяржава плошчай усяго 44 га. У сучасным выглядзе існуе з 11 лютага 1929 года на падставе заключаных урадам Беніта Мусаліні Латэранскіх пагадненняў. “Дзяржава ў дзяржаве” знаходзіцца ў Рыме на пагорку Монтэ-Ватыкана, мае свой сцяг, гімн, урад, Акадэмію навук, манету, паштовую сувязь, уласную газету і радыёстанцыю, войска, грамадзян – каля 1 000 святароў.
Над будынкамі Ватыкана працавалі вялікія архітэктары, скульптары, мастакі. Напрыклад, у будаўніцтве Сабора Святога Пятра, які можа змясціць 10 000 чалавек, удзельнічаў Мікеланджэла.
1732 год. Нарадзіўся Станіслаў Аўгуст Панятоўскі. Аўгуст IV.
Апошні кароль Рэчы Паспалітай і вялікі князь літоўскі (1764-1795).
Вакол сябе згуртаваў магнатаў і шляхту, якія прагнулі адраджэння дзяржавы.
Вальны сойм прыняў рашэнне аб ураўнаванні правоў дысідэнтаў. Нязгодная каталіцкая шляхта стварылаБарскую канфедэрацыю і пачала рокаш. Паўстанне канфедэратаў было падаўлена ў 1771 годзе расійскімі войскамі.
Пасля першага падзелу краіны ў 1772 годзе рэформыпрацягваліся – была прынята Канстытуцыя, створана Адукацыйная камісія.
24 сакавіка 1794 года пачалося патрыятычнае паўстанне пад кіраўніцівам Т. Касцюшкі, у выніку падаўлення якога ў 1795 года адбыўсятрэці падзел Рэчы Паспалітай, якая з гэтага часу спыніла існаванне.
Станіслаў Аўгуст выракся стальца. Памёр у 1798 годзе ў Санкт-Пецярбургу, дзе і быў пахаваны.
У 1938 годзе быў перанесены на радзіму ў пахавальню воўчынскага касцёла Святога Станіслава, у 1994 – у варшаўскі кафедральны касцёл.
1773 год. Джэймс Кук перасёк Паўднёвы палярны круг.
Да брытанскіх караблёў “Рэзалюшн” і “Эдвенчур” гэтага не рабіла ніводнае судна. Кук меў мэту знайсці Вялікі Паўднёвы кантынент. З ім было нямала навукоўцаў, якія пасля ўнеслі вялікі ўклад у вывучэнне і даследаванне паўднёвых шырот.
Кук праплыў праз Паўднёвы палярны круг, але з-за льдоў яму прыйшлося вярнуцца назад. Ён нанёс на карту шэраг невядомых астравоў на поўдні Ціхага акіяна, такіх як Новая Каледонія, Сандвічавы астравы, Паўднёвая Георгія і Норфалк. Назіранні і падрабязныя справаздачы вялікага даследніка сталі асновай для шматлікіх экспедыцый.
1904 год. Нарадзіўся Аляксандр Якімовіч.
Беларускі дзіцячы пісьменнік. Заслужаны дзеяч культуры. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.
Працаваў у рэдакцыях часопісаў «Беларускі піянер», «Іскры Ільіча», «Бярозка», Дзяржаўным выдавецтве, быў сябрам літаратурнага аб’яднання «Маладняк».
Аўтар вершаў, кніг вершаў. Пісаў пераважна для дзяцей: аўтар 25 кніг, зборнікаў апавяданняў, аповесцей, казак.
У яго апрацоўцы выйшла шмат беларускіх казак як асобнымі выданнямі, так і зборнікамі.
Суаўтар «Чытанкі» для 2-га класа, аўтар падручніка для 2-га класа «Роднае слова», кніг для чытання «Слухай – запамінай: Азбука ў вершах і малюнках», «Звяры нашых лясоў».
Пераклаў на беларускую мову асобныя творы рускіх, украінскіх, еўрапейскіх аўтараў.
Памёр 15 студзеня 1979 года.
1917 год. У в. Шчаглоўка Касцюковіцкага раёна нарадзіўся Антон Бархаткоў.
Беларускі савецкі мастак-жывапісец. Заслужаны дзеяч мастацтваў.
Прымаў удзел у арганізацыі і правядзенні першай выстаўкі беларускага мастацтва ў Маскве, прысвечанай 25-годдзю ўтварэння БССР, у арганізацыі Дзяржаўнага мастацкага музея БССР.
Вучань і прадаўжальнік традыцый В. Бялыніцкага-Бірулі. Сыны А. Бархаткова – Вітольд (у гонар Бялыніцкага-Бірулі) і Ігар – таксама сталі прафесійнымі мастакамі-рэалістамі.
Аўтар шырокавядомых карцін «Партрэт В. Бялыніцкага-Бірулі», «Ганачак», «Першая песенька», «Вясна на Нёмане», «Любімыя дубы Якуба Коласа. Мікалаеўшчына» і шматлікіх іншых. Удзельнік выставак у СССР, Бельгіі, Італіі, Нідэрландах.
Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, музеях Магілёва, Гродна, Гомеля, Бялынічаў, Касцюковічаў, Траццякоўскай галерэі ў Маскве і іншых.
Памёр 24 сакавіка 2001 года ў Мінску.
1921 год. Памёр Аляксандр Астрамовіч.
Беларускі каталіцкі святар, паэт Андрэй Зязюля.
Скончыў каталіцкую духоўную семінарыю ў Пецярбургу, далучыўся да беларускай нацыянальнай ідэі. Служыў ксяндзом у розных мястэчках. Выступаў за беларусізацыю касцёла.
Адзін з арганізатараў і ўдзельнік з’езда беларускага каталіцкага духавенства ў Мінску (1917), сябра Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці.
Аўтар вершаў для газет «Наша ніва», «Biełarus», «Krynica», «Вольная Беларусь», «Świetač», «Белорусская рада», «Беларускае жыццё», зборніка паэзіі, паэм, вершаванага апавядання.
Творчасць паэта прасякнута хрысціянскім светапоглядам, у ёй дамінуе патрыятычная тэма, ідэя адраджэння Беларусі, вера ў яе лепшую будучыню.
Аўтар беларускага рэлігійнага гімна «Божа, што калісь народы…».
Збіраў народныя песні, якія разам з запісамі А. Грыневіча склалі зборнік «Беларускія песні з нотамі» (1912).
1926 год. Першы з’езд даследчыкаў беларускай археалогіі і археаграфіі распачаўся ў Менску.
Працаваў17—18 студзеня.
Удзельнічала каля 60 дэлегатаў і гасцей. Было заслухана 12 дакладаў і паведамленняў, у тым ліку А. Ляўданскага «Некаторыя дадзеныя аб гарадзішчах Смаленскай губерні», Дз. Даўгялы «Літоўская метрыка і яе каштоўнасць для вывучэння мінуўшчыны Беларусі», М. Доўнар-Запольскага «Старыя беларускія архівы за межамі БССР», М. Мялешкі «Архіўныя справы ў БССР да сучаснага моманту», А. Спіцына «Аб сучасным стане беларускай археалогіі».
З’езд канстатаваў незадавальняючы стан старажытных помнікаў Беларусі, якія не ахоўваюцца, самавольна раскопваюцца, раскрадаюцца. Было вырашана падрыхтаваць спецыяльны законапраект аб старажытных помніках гісторыі і мастацтва.
З’езд звярнуў увагу Інбелкульта на неабходнасць звярнуцца да ўрада рэспублікі, каб вярнуць на Беларусь бібліятэкі Храптовіча і Полацкай уніяцкай семінарыі, вывезеныя ў Кіеў, бібліятэку М. Каладзеева па беларусазнаўству і гісторыі вайны 1812, якая знаходзілася ў Маскоўскім гістарычным музеі.
Фота: А. Ляўданскі
1939 год. Пачаўся Трэці Усесаюзны перапіс насельніцтва СССР.
Праводзіўся з 17 па 23 студзеня замест Перапісу 1937 года, вынікі якога былі прызнаны “дэфектнымі”. Колькасць насельніцтва СССР склала 170,6 мільёнаў чалавек, у Беларусі – 8 891,2 тысяч чалавек, у тым ліку ў Магілёўскай вобласці – 1 400 тысяч. Насельніцтва па гарадах (тысяч чалавек):
Мінск – 238,7, Віцебск – 167,4, Гомель – 139,3, Полацк – 29,6,
Асіповічы – 13,7,
Бялынічы – 3,0,
Бабруйск – 84,1,
Быхаў – 11,9,
Глуск – 5,1,
Горкі – 12,5,
Дрыбін – 1,2,
Касцюковічы – 6,1,
Кіраўск – 2,0,
Клімавічы – 9,6,
Клічаў – 3,0,
Краснаполле – 3,6,
Круглае – 1,7,
Крычаў – 16,0,
Магілёў – 99,4,
Мсціслаў – 10,5,
Прапойск– 4,7,
Хоцімск – 4,0,
Чавусы – 7,2,
Чэрыкаў – 6,4,
Шклоў – 8,1.
Вясной 1939 года Магілёў стаў «стотысячнікам». Паводле планаў переноса сталіцы з Мінска ў Магілёў, планавалася, што горад да 1950 года дасягне насельніцтва 250 тысяч чалавек, а па прагнозах на 1970 год – 500 тысяч.
1964 год. Нарадзіўся Андрэй Федарэнка.
Беларускі пісьменнік, празаік.
Працаваў рабочым, у газетах «7 дней», «Літаратура і мастацтва», на кінастудыі «Беларусьфільм», часопісах «Полымя», «Маладосць», «Дзеяслоў». Аўтар аповесцей, аповесці-фантасмагорыі, п’ес, раманаў, публіцыстычных артыкулаў і іншых прац, 12 кніг.
Яго творчасці ўласцівы псіхалагічны аналіз, гуманістычны погляд на чалавека, драматызм, элементы фантастыкі, мастацкай умоўнасці, эмацыянальнасць, спавядальнасць.
Перакладчык з беларускай мовы на рускую. Асобныя яго творы былі перакладзены на рускую, англійскую і іншыя мовы.
1971 год. Адкрыўся Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатр.
Адзін з двух беларускіх музычных тэатраў разам з Дзяржаўным тэатрам оперы і балета Беларусі.
Адкрыўся спектаклем “Пяе «Жаўранак»” кампазітара Ю. Семянякі. У тэатры пастаўлена больш 100 спектакляў.
Будынак тэатра быў пабудаваны ў ліпені 1981 года.
2004 год. Памёр ураджэнец в. Старыя Васілішкі Шчучынскага раёна Чэслаў Немен (Выдрыцкі).
Польскі музыка.
Вучыўся ў музыкальным педвучылішчы ў Гродна. У 1962 годзе стаў удзельнікам культавага ансамбля «Niebiesko-Czarni». Псеўданім Немен – у гонар ракі Нёман.
Шырокае прызнанне прыйшло ў 1964 годзе, калі Марлен Дытрых запісала нямецкую версію яго песні «Czy mnie jeszcze pamiętasz?».
У Парыжы выступаў разам з такімі знакамітасцямі як “Spencer Davis Group”, “Kinks” і “Pretty Things”.
З 1967 года пачаў уласную кар’еру, сабраўшы групу «Akwarele» з якой у Сопаце зрабіў сенсацыю з песняй “Dziwny est ten swiat”. З «Акварэлямі» запісаў тры альбомы, правёў серыю тураў і прыняў удзел у шэрагу фестываляў.
Са сваёй чарговай камандай “Niemen” шмат гастраляваў па Еўропе, СССР, стаў удзельнікам цырымоніі адкрыцця Алімпійскіх Гульняў у Мюнхене. Запісаў 22 альбомы.
Пахаваны на Паванзкоўскіх могілках у Варшаве. Калі пачалося пахаванне, з ініцыятывы Радыётройкі, на ўсіх радыёстанцыях Польшчы загучала найбольш вядомая песня з яго рэпертуару «Дзіўны гэты свет».
У Гродна ўсталявана мемарыяльная дошка, у Старых Васілішках працуе дом-музей Немена, у Польшчы чаканіліся манеты з яго выявай (круглая, квадратная) ў 2 злоты, праводзіцца штогадовы Нацыянальны фестываль маладых талентаў “Немен нон-стоп” у Слупску.
Адкрыццё мемарыяльнай дошкі ў гонар Ч. Немена ў Гродна, 2019 г.
2018 год. Памёр Уладзімір Улашчык.
Беларускі вучоны-медык, фізіятэрапеўт. Міністр аховы здароўя (1986-1990), дырэктар Інстытута фізіялогіі НАН Беларусі. Акадэмік, доктар медыцынскіх навук, прафесар. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.
Аўтар больш за 150 вынаходак і аўтарскіх сведчанняў, двух навуковых адкрыццяў. Ім і з яго ўдзелам распрацаваны і ўкаранёны ў вытворчасць каля 50 фізіятэрапеўтычных апаратаў.
Апублікаваў больш за 800 навуковых прац, у тым ліку 50 манаграфій, падручнікаў і навучальных дапаможнікаў. Унёс значны ўклад у развіццё айчыннай фізіятэрапіі і курорталогіі.
Падрыхтаваў больш за 70 дактароў і кандыдатаў навук.
Раскопкі дрэнажнай і каналізацыйнай сістэмы антычнага тэатра Калізей дазволілі прыадкрыць таямніцу харчавання гледачоў падчас прадстаўленняў і баёў гладыятараў на арэне. Упершыню былі знойдзены парэшткі піцы, якую смакавалі на трыбунах старажытныя рымляне.
Як паведаміла агенцтва Reuters, раскопкі праводзіліся ў паўднёвым калектары, які быў заблакаваны і не выкарыстоўваўся з 523 г. да н.э., калі Калізей прыйшоў у заняпад і перастаў быць арэнай.
Паколькі старажытная сістэма каналізацыі была забітая смеццем і зямлёй, а вада не ўвайшла туды, многія рэчы былі некранутымі альбо заставаліся ў добрым стане. Але каб атрымаць іх, археолагам прыйшлося выкарыстоўваць дыстанцыйных робатаў.
У сістэме дрэнажу арэны было сярод іншага знойдзена насенне інжыра, вінаграду, вішань, ажыны і дыні, а таксама сляды маслін і грэцкіх арэхаў. Адкрылі і парэшткі страў, якія, верагодна, былі прататыпам сучаснай піцы. Прынамсі ўсё ўказвае на гэта. Як мяркуюць вучоныя, усе стравы былі падрыхтаваны проста на трыбунах на імправізаваным барбекю.
Акрамя таго, у дрэнажнай сістэме былі знойдзены рэшткі жывёл, якія выкарыстоўваліся ў бітвах і розных гульнях на арэне: косці мядзведзяў, львоў і ягуараў, а таксама сабак, сярод якіх былі нават таксы.
Сярод іншых знаходак – больш за 50 бронзавых манет канца рымскага перыяду, а таксама срэбная манета каля 170 года нашай эры, адчаканеная ў гонар дзесяцігоддзя праўлення імператара Марка Аўрэліўса.
“Такія знаходкі даюць нам уяўленне пра вопыт і звычкі тых, хто прыходзіў сюды на доўгія прадстаўленні” – сказаў Альфонсіна Русо, дырэктар археалагічнага парку Калізея.
Вялікалітоўскі дзяржаўны і вайсковы дзеяч, пісьменнік. Староста аршанскі, ваявода смаленскі (з 1579).
У вайне з Масковіяй, у 1562 годзе, на чале атраду з 300 конных разбіў пад Чарнігавам 2000 рускіх, а на чале 1400 кавалерыстаў, узяў штурмам Чарнігаў, разбіў маскоўскі атрад на рацэ Сноў.
У 1564 годзе праявіў сябе ў баях пад Полацкам, Смаленскам, у 1565 годзе правёў рэйд па Севершчыне, у 1568 – па Смаленшчыне. Выцягнуў частку смаленскай залогі і разбіў яе ў полі. Пасля спустошыў тэрыторыю Масковіі ажно да Вязьмы.
За свае заслугі ад караля Жыгімонта Аўгуста атрымаў замак і места Чарнобыль з ваколіцамі (адсюль другая частка прозвішча) і Аршанскае староства.
У 1581 захапіў Холм, правёў рэйд на Вялікі Ноўгарад, захапіў Старую Русу, правёў смелую атаку на Ржэў, непасрэдна пагражаючы Івану Жахліваму.
Аўтар лістоў на старабеларускай мове з выкарыстаннем прыказак і прымавак, народных сродкаў гумару і сатыры – помніка старабеларускай эпісталярнай літаратуры XVI стагоддзя.
Частка лістоў надрукавана ў зборніку «Zrzódła do dziejów polskich» у 1848 годзе.
Стольнік, падскарбі вялікі літоўскі, гетман польны літоўскі, генерал артылерыі.
Адміністратар Алыцкай і Магілёўскай эканоміяў.
У вайну 1648-1651 гадоў з казакамі, удзельнічаў ва ўзяцці Пінска, аблозе Бабруйска, бітве пад Лоевам. У 1651 годзе ў бітве пад Чарнобылем разбіў казацкае войска палкоўнікаў Антонава і Адамовіча.
Удзельнік вайны з Масквіяй 1654-1667. У Кейданах падпісаў шведска-літоўскую унію, хаця выступіў за захаванне уніі ВКЛ з Каралеўствам Польскім.
У 1656 годзе на асабістыя сродкі сабраў некалькі харугваў і ў змаганні са шведамі дайшоў да Варшавы. 8 кастрычніка 1656 пад Просткамі дашчэнту разбіў брадэнбургскае і шведскае войска, у 1658 змагаўся са шведамі на Інфлянтах і Жамойці.
Увосень 1658 у бітве з маскоўскім войскам пад Вільняй трапіў у палон. Больш за тры гады правёў у няволі ў Маскве.
Злачынна забіты ўзбунтаванымі салдатамі пад Астрыном у Лідскім павеце пад час перамоў.
Беларускі археолаг, фалькларыст, этнограф, дыялектолаг.
Арыштаваны царскімі ўладамі ў 1809 году за выказванні прыхільнасці да антыпрыгонніцкіх ідэй Напалеона. Зняволены ў Петрапаўлаўскай крэпасці, пазбаўлены шляхецтва і накіраваны жаўнерам у Омск, потым ў Бабруйскую крэпасць.
У 1811 годзе ў Бабруйску імітаваў утапленьне і ўцёк у Варшаву, дзе ўступіў у францускую армію.
Падарожнічаў па Беларусі, Польшчы, Украіне, працаваў у архівах і бібліятэках, даследаваў гарадзішчы ў Полацку, Віцебску, Тураве, Бабруйскім павеце, каля Магілёва і іншых, рабіў запісы фальклору, абрадаў, мясцовых дыялектаў.
14 снежня 1818 года ўпершыню ў Беларусі атрымаў ад Віленскага ўніверсітэта адкрыты ліст на права раскопак.
Адным з першых абгрунтаваў ідэю славянскай агульнасці ў дагістарычны час.
Заснавальнік гістарычнай геаграфіі ў Беларусі, першым пачаў складаць «Славянскую геаграфію», першым узяўся за вывучэнне старажытных шляхоў зносінаў.
Яго фальклёрны архіў паралельна са зборам серба Вука Караджыча — першы і найбагацейшы збор фальклору славянскіх народаў.
Шырокую вядомасць яму пренесла кніга «Пра славяншчыну да хрысьціянства» і іншыя працы.
Паўстанне ў Царстве Польскім, Беларусі і Літве ў 1830-1831 гадах за аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах 1772. Баявыя дзеянні з боку паўстанцаў вяліся ад імя Сейма і Урада Царства Польскага.
Паўстанне выбухнала ў сувязі з намерам Мікалая I паслаць польскае войска на падаўленне рэвалюцыі ў Францыі і Бельгіі. Сейм заклікаў да паўстання насельніцтва ўсіх тэрыторый былой Рэчы Паспалітай.
У студзені 1831 года князь Адам Ежы Чартарыйскі стаў старшынёю польскага Нацыянальнага Урада, сейм прыняў акт аб пазбаўленні Мікалая I і членаў яго сям’і правоў на польскі трон.
На пачатку жніўня 1831 года на ўсёй тэрыторыі Беларусі паўстанне было падаўлена. Пасля чаго былі зачынены Віленскі ўніверсітэт (да 1904), на Полацкім царкоўным саборы скасавана (1839) унія з аўтаматычным пераводам усіх уніятаў у праваслаўе, скасавана (1840) дзеянне Статута 1588 года, пачалося ўзмацненне палітыкі русіфікацыі беларускіх земляў.
Пісьменнік, этнограф, фалькларыст, літаратуразнавец, антраполаг.
Вывучаў гарадзішчы на Койданаўшчыне. Працаваў у Маскоўскім універсітэце, прафесарам кафедры беларускай літаратуры і этнаграфіі БДУ.
Адзін з заснавальнікаў часопісу «Этнографическое обозрение».
У 1918-1921 гадах чытаў курс беларускай і ўкраінскай літаратур у Маскоўскім універсітэце, удзельнічаў у рабоце камісіі па арганізацыі БДУ.
Член Беларускага навукова-культурнага таварыства ў Маскве, супрацоўнічаў з Беларускім нацыянальным камісарыятам і Беларускім пададдзелам аддзелу асветы нацыянальных меншасцяў Народнага камісарыяту асветы РСФСР.
Пісаў на беларускай, польскай і рускай мовах, на палескай гаворцы.
Фізікахімік, акадэмік АН Беларусі. Доктар хімічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навук.
Працаваў у Інстытутах хіміі, фізыка-арганічнай хіміі, акадэмікам-сакратаром Аддзялення хімічных і геалагічных навук АН Беларусі.
Вёў даследаванні па вывучэнні кінэтыкі працэсаў акіслення арганічных рэчываў. Устанавіў механізм спалучанага з акісленнем дэкарбаксіліравання смаляных, мона- і дыкарбонавых кіслот, іх этэраў і іншых вытворных. Распрацаваў метады сінтэзу двухатамных фенолаў і галагенавытворных араматычных кіслот.
Беларускі палітык, дзеяч беларускага нацыянальнага руху.
Скончыла вучэльню ў Буйнічах каля Магілёва, пасля чаго вытрымала іспыты на годнасць хатняй настаўніцы рускай мовы і геаграфіі.
Член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады, дэпутат Петраградскага Савета рабочых і сялянскіх дэпутатаў, член рэвізійнай камісіі Цэнтральнай Рады беларускіх арганізацый у Мінску. Удзельніца І Усебеларускага з’езда.
Член Народнага сакратарыята БНР, займала пасаду народнага сакратара апекі. Намеснік старшыні Народнай Рады БНР.
У 1937 г. арыштавана НКУС, прыгаворана да 10 гадоў лагераў.
Беларускі мовазнавец, палітык, пісьменнік, перакладчык. Кандыдат філалогіі. Акадэмік АН Беларусі.
Аўтар першай агульнапрынятай граматыкі беларускай мовы.
Адзін з лідараў Беларускай сацыялістычнай грамады.
Аўтар праекта аўтаноміі Беларусі. За грамадска-палітычную дзейнасць у Заходняй Беларусі пазнаў пераслед польскіх уладаў. У верасні 1933 года быў абмяняны на вязня Салавецкага лагера, беларускага драматурга Ф. Аляхновіча.
У СССР працаваў загадчыкам аддзела Польшчы і Прыбалтыкі ў Міжнародным аграрным інстытуце ў Маскве.
6 траўня 1937 года арыштаваны, 5 студзеня 1938 «двойкай» НКУС і Пракуратуры СССР прыгавораны да расстрэлу. Даследчык Л. Маракоў мяркуе, Тарашкевіч загінуў у часе катаванняў.
Даследчык грамат XII стагоддзя, гістарычнай граматыкі беларускай мовы. Аўтар першай «Беларускай граматыкі для школ» – галоўнага падручнікама па беларускай мове ў часы беларусізацыі 1920-х гадоў.
Пераклаў на беларускую мову «Іліяду» Гамера і «Пана Тадэвуша» А. Міцкевіча.
Імем вучонага названы вуліцы ў Маладзечне, Радашковічах, Мінску, ліцэй у польскім Бельску Падляскім. У Вільнюсе ўсталявана памятная дошка.
wikimedia.org
1943 год. Паводле аператыўнай зводкі Саўінфармбюро на працягу 29 лістапада паміж рэкамі Сож і Днепр, на паўночны захад ад Гомеля, савецкія войскі з баямі занялі больш за 40 населеных пунктаў. Сярод іх буйныя населеныя пункты Чамышэль, Наркаўшчына, Дубовіца, Ветвіца, Дзербічы, Гаўлі, Наспа, Ясная Паляна, Ялянец, Кленавіца, Смычок.
Паміж рэкамі Днепр і Бярэзіна войскі занялі населеныя пункты Шыхава, Стрэшын, Ліпы, Марс, Першамайскі, Касакоўка, Ляды, Заброддзе.
Беларускі каталіцкі святар, грамадскі і культурны дзеяч, асветнік, культуролаг, выдавец і публіцыст.
Скончыў рымска-каталіцкую духоўную акадэмію ў Петраградзе. Святар з 1914 года. У Петраградзе ўзначальваў беларускі гурток, супрацоўнічаў з беларускім газетамі «Светач», «Дзянніца», «Гоман».
Адзін з заснавальнікаў і лідараў Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці, адзін з ініцыятараў правядзення з’езда беларускага каталіцкага духавенства ў Мінску (1917).
Адным з першых перайшоў да казанняў на беларускай мове пры правядзенні набажэнстваў.
Пасол польскага сейма, намеснік старшыні Беларускага пасольскага клуба. Адстойваў нацыянальныя, сацыяльныя і рэлігійныя правы заходне-беларускага насельніцтва. За дабрачынную дзейнасць яго называлі «вялікім філантропам».
Аўтар літаратурных партрэтаў дзеячаў айчыннай гісторыі і культуры, кніг і брашур з распрацоўкай нацыянальнай гістарыяграфічнай канцэпцыі, кнігі «Доктар Францішак Скарына — першы друкар беларускі».
Адмаўляў палажэнне пра гвалтоўнае далучэнне заходне-рускіх зямель да ВКЛ.
Пытанні гісторыі беларускага народа разглядаў у працах «Вітаўт Вялікі і беларусы», «Кастусь Каліноўскі: “Мужыцкая праўда” і ідэя незалежнасці Беларусі», «Да гісторыі беларускага палітычнага вызвалення». Даследчык нацыянальнай асветы, беларускага нацыянальнага адраджэння. Аўтар падручніка па айчыннай гісторыі для пачатковай школы.
У 1949 годзе (у другі раз) арыштаваны, асуджаны на 25 гадоў пазбаўлення волі, сасланы ў лагер у Іркуцкую вобласць, дзе і памёр.
wikimedia.org
1961 год. У ноч з 29 на 30 лістападапа загаду гродзенскіх камуністаў расійскімі сапёрамі ўзарваныГродзенскі фарны касцёл.
Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Фара Вітаўта — каталіцкі храм, збудаваны ў 1389 годзе ў гатычным стылі. Пазней неаднаразова перабудоўваўся пры Аляксандры, карелеве Боны. У 1584-1587 гадах замест драўлянага храма па загадзе Стэфана Баторыя побач быў узведзены новы мураваны храм. У 1804 годзе касцёл перароблены пад праваслаўную царкву, набыў рысы класіцызму і пазней пераасвячоны ў сабор Святой Сафіі. Да 1899 года перабудаваны ў псеўдарускім стылі.
У гістарычнай вобласці Таскана археолагі адкапалі адразу 24 старажытныя бронзавыя скульптуры, якія выдатна захаваліся.
Столькі статуй адразу яшчэ ніколі ў Італіі не знаходзілі. Апошняе адкрыццё падобнай каштоўнасці адбылося 50 гадоў таму. Частка экспертаў лічаць, што патэнцыйна знаходка можа “перапісаць гісторыю” і істотна дапоўніць нашы веды аб Старажытным Рыме – піша BBC.
Італьянскія археолагі нечакана для сябе выявілі 24 старажытныя статуі старажытнарымскіх багоў – Гігею, Апалона і іншых узростам каля 2300 гадоў. Скульптуры знайшлі ў раёне руін старажытнарымскіх лазняў у камуне Сан-Кашана-дэі-Баньі, у правінцыі Сіена, прыкладна за 160 км ад Рыма.
Адкапалі творы мастацтва непасрэдна пад старажытнарымскімі тэрмамі, разам з 6000 бронзавымі, сярэбранымі і залатымі манетамі. Джакапо Таболі, малодшы прафесар Універсітэта для замежнікаў у Сіене, які ўзначальвае археалагічныя працы, мяркуе, што статуі маглі пагрузіць у тэрмальныя воды ў рамках нейкага рытуалу. “Ты даеш нешта вадзе, таму што спадзяешся, што вада дасць табе нешта наўзамен” – тлумачыць ён псіхалогію насельнікаў старажытнага свету.
Перыяд з другога стагоддзя да нашай эры да першага стагоддзя нашай эры быў для старажытнай Тасканы часам, калі правінцыя з этрускай стала старажытнарымскай. Таболі адзначае, што так шмат этрускіх і старажытнарымскіх статуй з бронзы і тэракоты ў Італіі яшчэ не знаходзілі.
“Гэта ўнікальна яшчэ і таму, што большасць да гэтага часу выяўленых намі статуй гэтага перыяды былі тэракотавымі” – дадае навуковец.
Масіма Асанна, кіраўнік упраўлення дзяржаўных музеяў Італіі, называе знаходку найважнейшай з 1972 года. Тады археолагі знайшлі бронзавых “ваяроў з Рыачэ” – пару, якія адлюстроўвалі ваяроў, скульптур з бронзы, зробленых у 460-450 гадах да н. э. “Гэта безумоўна адна з самых значных бронзавых знаходак у гісторыі старажытнага Міжземнамор’я” – кажа ён.
Зараз статуі закансервуюць і адрэстаўруюць у лабараторыі найбліжэйшага горада Гросетта, а затым выставяць у музеі Сан-Кашана-дэі-Баньі.
