Тры выставы рэдкіх і забаўных жывёл адначасова праходзяць на Магілёўшчыне.
У Магілёве зверы засялілі выставачную залу ў музеі этнаграфіі каля драмтэатру. Наведванне выставы распачалося з гэтых выходных. такія самыя выставы адначасова прадстаўлены ў Быхаве і Клічаве.
Для агляду выстаўляюцца пераважна паўзуны. Для іх не патрэбныя вялікія вальеры. Яны невялікія і мілыя.
Некаторых паўзуноў, пераадалеўшы страх ці гідлівасць, можна патрымаць у руках, сфатаграфавацца і зразумець, што многія нашы ўяўленні фантомныя, а страхі надуманыя.
У Клічаве адбыўся ўнікальны дзіцячы калядны абрад “Куры”. Праводзіў яго на вуліцах горада фальклорны ансамбль “Купалачка”, які пад кіраўніцтвам Наталлі Коктыш з 2006 года займаецца адраджэннем даўняй мясцовай традыцыі.
Вясёлая шумная зграйка дзяўчат рознага ўзросту хадзіла ад дома да дома па Клічаву з традыцыйнай песняй «Гэй, куры, куры». “Куры”, або “кураняты”, як называюць удзельнікаў абраду, стукалі ў вокны, потым выконвалі гаспадарам святочныя песні, а тыя ў падзяку частавалі дзетак.
Важна адзначыць, што калядны абрад «Куры» звязаны з правядзеннем так званых Святак – зімовых свят ад Нараджэння Хрыстова да Вадохрышча і праводзіцца штогод на Шчодры вечар 13 студзеня. Абрад унікальны тым, што ўдзельнічаюць у ім толькі дзеці (ва ўзросце ад 6 да 14 год). Гэта адзіны дзіцячы калядны абрад, які захаваўся ў Беларусі. Яшчэ адна цікавая асаблівасць традыцыі – у калядным гурце няма традыцыйных для калядавання масак-персанажаў – тут не водзяць ні казу, ні мядзведзя, ні каня. Дзяўчынкі і хлопчыкі апранаюцца ў абрадавае адзенне, упрыгожваюць калядную зорку, з песнямі ідуць па вёсцы і, падыходзячы да хат, пяюць калядныя святочныя песні, сярод якіх ёсць спецыяльная песня «Куры».
Гаспадары хаты ў сваю чаргу частуюць удзельнікаў гурту ежай – смажанымі блінамі, салам і цукеркамі. Абрад завяршаецца з заходам сонца. Абрадавая дзея звязана з спецыяльнымі абрадавымі атрыбутамі: касцюмам, каляднай зоркай і свячой, якая гарыць у каляднай зорцы каля абраза Божай Маці.
Удзельнікамі абраду ў свой час у дзяцінстве было не адно пакаленне жыхароў вёсак Дзмітраўка, Віркаў і Нясета. Многія з іх сёння – бабулі і дзядулі, бацькі, старэйшыя сёстры – з энтузіязмам распавядаюць сучасным удзельнікам каляднага гурту як трэба калядаваць, перадаюць ім песні, расказваюць парадак дзеянняў.
Калядны абрад «Куры» па-ранейшаму з’яўляецца актуальнай культурнай з’явай, перадаецца з пакалення ў пакаленне і прызнаецца супольнасцю сваёй нематэрыяльнай каштоўнасцю. Між іншым, абрад “Куры” быў уключаны ў Спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ў 2013 годзе.
У конкурсе “Экалагічна сяброўскі фермер Беларусі” перамог Віктар Арцем’еў, уладальнік гаспадаркі ў вёсцы Канстантоў Клічаўскага раёна – перадае Магілёўская рэдакцыя канала “Беларусь 4”.
У конкурсе на самага экалагічнага фермера бяруць удзел гаспадаркі, якія ўкараняюць практыкі, што зніжаюць нагрузку на навакольнае асяроддзе. Віктар Арцем’еў у сваёй гасподзе не ўжывае хімікатаў для вырошчвання гародніны, а ўсе ўгнаенні зямлі ажыццяўляе з дапамогай біягумусу – прадуктамі жыццядзейнасці каліфарнійскіх чарвякоў.
На палях фермерскай гаспадаркі вырошчваецца часнок, бульба, гуркі і іншыя культуры.
Зусім юнае паселішча з транспартнымі праблемамі і тыповай савецкай архітэктурай. І з унікальным дэндрапаркам
Першая згадка сучаснага горада адносіцца да 1592 года як вёскі Клічава Віцебскага ваяводства яшчэ ў часы Вялікага княства Літоўскага, г. зн. 430 год таму. Пад 1738 годам Клічаў узгадваецца як дзяржаўнае сяло ў складзе Любашанскага староства, а ў 1775 годзе паселішча ўжо мела статус мястэчка і ўваходзіла ў Мацэвіцкае войтаўства.
У 1865 годзе статус Клічава панізілі да сяла, у якім у канцы ХІХ стагоддзя жыло больш за паўтысячы чалавек. Паступова Клічаў вяртае статус мястэчка і напачатку ХХ стагоддзя ў ім пачынае працаваць гута, на якой выраблялі бутэлькі, аптэчны, парцалянавы і хімічны посуд.
Паступовая ўрбанізацыя Клічава пачалася толькі ў 1920-я гг., калі мястэчка зрабілі цэнтрам раёна Бабруйскай акругі. Ужо пазней, у 1938 годзе Клічаў атрымаў афіцыйны статус пасёлка гарадскога тыпу. Нягледзячы на тое, што мястэчка (або гарадскі пасёлак) доўгі час быў цэнтрам раёна, статус горада ён атрымаў толькі ў 2000-м годзе. Адзначым, што Клічаў менавіта з тых беларускіх гарадоў, што вырас натуральным чынам у савецкі час.
Цяжка дабрацца, савецкая архітэктура
У Клічаве дагэтуль захоўваецца пэўная праблема з траспартнай інфраструктурай. У Клічаў нязручна дабірацца на грамадскім транспарце – горад знаходзіцца ўдалечыні ад асноўных буйных дарог. Чыгунка таксама ў баку, хоць з Клічавам звязана рэгулярным траспартам. Бліжэйшая чыгуначная станцыя Нясета па дарозе Магілёў-Асіповічы размяшчаецца ў 7 кіламетрах ад Клічава. Уся гарадская інфраструктура абмяжоўваецца толькі аўтастанцыяй.
Нягледзячы на атрыманне статуса горада і правядзенне абласных Дажынак у 2017 годзе ў Клічаве транспартная праблема так і не вырашылася.
Пры гэтым Клічаў невялікі і досыць кампактны гарадок, які абыйсці можна за некалькі гадзін. У цэнтры горада знаходзіцца досыць стандартны набор функцыянальных будынкаў грамадскага прызначэння. Атмасферу тут ствараюць збудаванні ў стыле неакласіцызма, што паўсталі ў пяцідзесятых-шасцідзесятых гадах.
Агульную карціну савецкага мінулага дадаюць помнікі, якія з’явіліся ў Клічаве прыкладна ў той жа час. Можа здзівіць хіба тое, што на цэнтральнай плошчы горада будынак мясцовага райвыканкама не з’яўляецца архітэктурнай дамінантай, а выглядае шэравата і будзенна ў параўнанні з будынкам дома культуры або аддзела адукацыі, якому ў Клічаве адведзена эклектычнае збудаванне з калонамі.
Помнік Леніна невялікі, у натуральны рост лідара бальшавікоў з зусім сціплым пастаментам, размешчаным паміж будынкамі Дома рамёстваў і Клічаўскім аддзелам адукацыі. Як працяг савецкай атмасферы горада – парк з алеямі і атракцыёнамі з васмідзесятых.
У Клічаве няма ніякіх старых помнікаў архітэктуры, а даваенных жылых збудаванняў захаваліся адзінкі. Забудова цэнтральных вуліц складаецца з невысокіх двухпавярховых будынкаў, сярод якіх адзінкі вылучаюцца архітэктурнымі асаблівасцямі. У спальным раёне горада ўсе панэльныя дамы падобны адзін да аднаго, двары якіх слаба ўладкаваны.
Адметнасці горада
Сярод адметнасцей горада ў першую чаргу варта назваць мясцовы дэндрапарк, які знаходзіцца на ўскрайку горада.
У жыхароў Клічава самым папулярным месцам для адпачынку з’яўляецца якраз дэндрапакр, створаны рукамі Клічаўскага лясгаса. Вядома, не кожны раённы цэнтр можа пахваліцца такім адметным прыродным аб’ектам. Адзначым, што ў гэтым прыгожым месцы сабрана ўнікальная калекцыя раслін – больш за 2500, з іх 105 відаў з розных краін свету.
Досыць нестандартным помнікам можна назваць “Рог дастатку”, які здалёк выглядае казачным персанажам гнома. Скульптурная выява адпавядае прыказцы “з рога ўсяго многа”: бульба, рыба, цыбуля і гарбузы, яблакі і баранкі, нават чугунок з кашай і збан з малаком. З’явілася такая скульптура ў Клічаве напярэдадні правядзення Дажынак у 2017 годзе.
Нямала ў Клічаве помнікаў звязаных з падзеямі Другой сусветнай вайны, бо Клічаўшчына лічыцца партызанскім краем. У гарадку ёсць Курган Славы, брацкія магілы савецкіх жаўнераў, помнікі партызанам, якія вызвалялі горад ад нямецкай акупацыі. Асабліва цікавым выглядае помнік ваенным журналістам. Менавіта на Клічаўшчыне падчас вайны выпускаліся падпольныя газеты «За Радзiму!», “Голас партызана”, партызанскія лістоўкі і іншыя выданні.
Пры знаёмстве з горадам нельга і абмінуць мясцовы краязнаўчы музей, які складаецца ажно з дзевяці экспазіцыйных залаў. У музеі можна атрымаць досыць грунтоўную інфармацыю пра мінулае Клічава і Клічаўшчыны. Аднак адметнасць музея яшчэ і ў тым, што супрацоўнікі ўстановы культуры вырашылі адрадзіць старую традыцыю аптэкарскіх агародаў. Руплівая праца па пошуку насення для ўласнага агарода дала свой плён – вырошчваецца больш за сто лекавых раслін, якія стагоддзямі выкарыстоўвалі нашы продкі.
Ад уладальнікаў кватэр патрабуюць дэмантаваць газавыя калонкі, якія яны ставілі за свой кошт, каб у іх была гарачая вада. Пазбаўляцца адной з даброт цывілізацыі людзі не хочуць і атакуюць райвыканкам калектыўнымі скаргамі.
Чыноўнікі кажуць, што шукаюць варыянты развязання праблемы. Пакуль выйсце не знойдзенае. Патрабаваньні тлумачацца мерамі бяспекі
Прапрацоўваецца аптымальны варыянт вырашэння праблемы
Пра праблему райцэнтру стала вядома са звестак абласнога сэмінару-нарады, прысвечанага зваротам грамадзян у органы ўлады. На ім было адзначана, што ў Клічаве зафіксаваны істотны іх рост.
«Гэта выклікана калектыўнымі зваротамі жыхароў шматкватэрных дамоў. Праблемная тэма – адключэнне газавых воданагравальнікаў і забяспечанасць гарачым водазабеспячэннем. На гэты момант прапрацоўваецца аптымальны варыянт вырашэння праблемы», – піша газета «Прысожскі край», спасылаючыся на начальніцу ўпраўлення па працы са зваротамі грамадзян аблвыканкаму Іну Філіпаву.
Жыхарам шматкватэрных дамоў прапануюць замест дэмантаваных падагравальных газавых калонак ставіць электрычныя. Людзі патрабуюць, каб тое рабілася за дзяржаўныя грошы, бо газавыя воданагравальнікі яны ставілі за свае.
З гісторыі праблемы. У Круглым супрацоўнікі газавай службы хадзілі па кватэрах з міліцыяй.
Клічаў не першы горад на Магілёўшчыне, які сутыкаецца з падобнай праблемай. Раней такая ж сітуацыя паўстала перада жыхарамі Круглага.
На іхныя скаргі чыноўнікі адпісвалі, што на закуп такога абсталявання ў бюджэце няма грошай, і абяцалі вырашыць праблему з гарачай вадой на працягу дзесяці гадоў.
Цэнтралізаванай сістэмы гарачага водазабеспячэння ў Круглым няма, хаця дамы, як паінфармавала жыхароў Міністэрства энергетыкі, праектаваліся з гарачай вадой. Трубаправод дэмантавалі. Каб мець у кватэрах гарачую ваду, гаспадары і пачалі ставіць газавыя калонкі.
Супрацоўнікі газавай службы разам з міліцыяй абыходзілі кватэры і «зразалі» абсталяванне. Гаспадары зачыняліся ў сваіх хатах і адмаўляліся пускаць візіцёраў.
Мясцовая ўлада тлумачыла дэмантаж газавых калонак мерамі бяспекі. Для адводу прадуктаў гарэння людзі выкарыстоўвалі вентыляцыйныя шахты, што стварала небяспеку ўзгарання ў нутры яе і нават выбуху.
Каб узаконіць наяўнасць газавай воданагравальнай калонкі неабходна зрабіць знешні адвод прадуктаў гарэння, а тое вымагае немалых сродкаў. Спачатку трэба замовіць праект на такую працу.
Молодые люди заметили в гараже машину “LADA Granta”. После этого, они зашли в помещение, где завели транспортное средство и уехали. Буквально через триста метров нетрезвый водитель не справился с управлением, машина съехала с дороги и завязла в поле. Потом парни попытались поджечь автомобиль. В результате возгорания было повреждено лишь переднее пассажирское сиденье.
Возможность возведения подобного мемориала обсуждали во время личного приема граждан председателем Могилевского облисполкома Анатолия Исаченко, состоявшегося в Кличевском райисполкоме. Напомним, идеологическая конструкция «геноцид белорусского народа» была изобретена белорусскими пропагандистами в период введения санкций против режима А. Лукашенко за массовые репрессии против белорусского народа.
Данная конструкция призвана выступить моральным противовесом, компенсирующим нравственную деградацию государственной системы. Реальный геноцид евреев, осуществлявшийся на территории Могилевщины и всей Беларуси, известный во всем мире как Холокост, создателями этой идеологемы игнорируется, как и факт получения Советским Союзом, и БССР в том числе репараций от побежденной Германии.
Среди прочих вопросов, обсуждавшихся во время личного приема Анатолием Исаченко – приобретение техники для местного ПМК в лизинг, ремонт дорог в агрогородке Ореховка.
