Дзень у гісторыі. 7 лютага. Першыя мемуары на беларускай мове. Магілёўская электрастанцыя дала ток. Дамова аб ЕС. Нарадзіліся паўстанец Сокал-Кутылоўскі, музыкант Алезіс Дземідовіч

1546 год. Нарадзіўся Фёдар Еўлашоўскі.

Грамадскі дзеяч ВКЛ і Рэчы Паспалітай, пісьменнік-мемуарыст. Аўтар вядомага азначэння «Залаты век».

Удзельнік бітвы на Уле (1564), шэрагу войнаў. Прыхільнік пратэстантызму. М. К. Радзівіл Сіротка, Я. Хадкевіч, К. Астрожскі даручалі яму весці важныя судовыя справы.

Браў удзел у Люблінскім сойме 1569 года, у выпрацоўцы тэксту «Трыбунала» – статута вышэйшага апеляцыйнага суда ВКЛ.

Аўтар першых мемуараў на беларускай мове. У «Гістарычных запіскахі» падаюцца апроч усяго звесткі пра асобныя гістарычныя падзеі ХVI–XVІІ стагоддзяў: бітвы Лівонскай вайны, прыёмы каралямі замежных паслоў, заключэнне Люблінскай уніі, выбары каралёў.

1881 год. Нарадзіўся Рамуальд Зямкевіч. 

Беларускі бібліёграф, адзін з аўтараў “Нашай Нівы”, гісторык беларускай літаратуры, перакладчык, калекцыянер кніг і рукапісаў.

У 1913-1914 гадах шукаў гісторыка-літаратурныя матэрыялы на Магілёўшчыне. 

Сабраў калекцыю беларускага народнага адзення, унікальную бібліятэку па гісторыі, мовазнаўстве, літаратуры, фальклоры Беларусі, Украіны, Літвы, Польшчы і іншых славян, вялікую калекцыю рукапісаў беларускіх пісьменнікаў, старадрукаў, у тым ліку «Біблія» Ф. Скарыны, Астрожская Біблія, «Лексікон» П. Бярынды, «Хроніка» М. Бельскага, кітабы, аўтографы шматлікіх пісьменнікаў.

Аўтар вершаў, перакладаў на беларускую мову, прац па гісторыі беларускай літаратуры, у якіх прывёў невядомыя звесткі пра беларускіх літаратараў, апублікаваў невядомыя рукапісы М. Багдановіча, К. Каганца, В. Дуніна-Марцінкевіча, Я. Лучыны, упершыню надрукаваў гравіраваны партрэт В. Цяпінскага.

Арыштаваны ў акупаванай нацыстамі Варшаве. Загінуў у канцлагеры каля 1942 года.

1891 год. Памёр Вінцэсь Каратынскі. 

Беларускі і польскі пісьменнік і перакладчык, краязнавец, літаратуразнавец.

Памочнік-сакратар Уладзіслава Сыракомлі. Аўтар паэтычнай кнігі з прадмовай Сыракомлі «Чым xата багата, тым рада». 

У гонар прыезду ў Bільню імператара Аляксандра II у 1859 годзе напісаў прывітальны верш на беларускай мове, дзе нагадаў пра пагарджанага панствам мужыка-беларуса. 

Выдаў збор твораў У. Сыракомлі. На беларускую мову ягоныя творы  перакладаліся шматлікімі перакладчыкамі, у тым ліку Р. Баравіковай, Р. Барадуліным.

1892 год. Нарадзіўся Антон Сокал-Кутылоўскі. 

Беларускі вайсковы і грамадскі дзеяч, ўдзельнік Слуцкага збройнага чыну 1920 года, праваслаўны святар.

Скончыў геаграфічны факультэт Пецярбурскага ўніверсітэта (1914), Казанскае вайсковае вучылішча (1915).

Удзельнік І Сусветнай вайны, баёў пад Вільняй і ў Галіцыі. Капітан. Узнагароджаны Георгіеўскім крыжам.

У 1918-1920 гадах служыў ў войсках Дзянікіна, Юдзеніча.

Прыняў удзел у Слуцкім збройным чыне 1920 года: камандаваў батальёнам, 1-й Слуцкай брыгадай. Захаваў архіў брыгады, які перадаў Б. Тарашкевічу, і сцяг 1-га  Слуцкага Палка, які быў канфіскаваны польскай паліцыяй у 1931 годзе.

У 1921-1939 гадах служыў святаром у парафіях Навагрудскага і Слонімскага паветаў, настаўнічаў у школе, выступаў за ўжываньне беларускай мовы ў богаслужэннях. Член Беларускай нацыянальнай рады.

Арыштаваны НКУС 19 чэрвеня 1941 году, але праз нкалькі дзён уцёк з турмы. 

Быў намеснікам прэзідэнта Беларускай Цэнтральнай Рады па Ганцавіцкай акрузе, у Германіі выкладаў у школе афіцэраў БКА, з красавіка 1945 года камандаваў 1-м беларускім палком. Разам з дывізіяй «Беларусь» здаўся амерыканцам. 

30 красавіка 1945 года арыштаваны СМЕРШ. Вязень ГУЛАГ. У 1948 годзе зноў асуджаны. Амніставаны ў 1957 годзе.

Памёр 7 сакавіка 1983 года ў Шчэцыне.

Пакінуў успаміны аб Слуцкім паўстанні.

1901 год. Нарадзілася Вера Пола.

Беларуская актрыса. Народная артыстка. Прыма Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы.

Вучаніца рэжысёра і педагога Е. Міровіча.

Выконвала ролі ў пастаноўках па творах Э. Самуйлёнка, Янкі Купалы, А. Маўзона і іншых. За выкананне ролі Паўліны ў спектаклі Кандрата Крапівы «Спяваюць жаўрукі» атрымала Сталінскую прэмію. Здымалася ў кіно: «Хвоі гамоняць» (1929), «Паўлінка», «Пяюць жаваранкі», «Несцерка».

Памерла 15 кастрычніка 1989 года.

1910 год. Дала ток першая магілёўская электрастанцыя магутнасцю 90 кілават. 

Да 1913 года яе магутнасць узрасла да 400 кВт. Электрастанцыя была пабудавана на тэрыторыі так званай “плошчы гарэлых казармаў”, у Крутым завулку, за сучасным кінатэатрам “Чырвоная зорка”. 

Цяпер самай магутнай у Магілёве цеплаэлектрацэнтраллю з’яўляецца Магілёўская ЦЭЦ-2 з магутнасцю 347 000 кВт, Магілёўская ЦЭЦ-1 пасля мадэрнізацыі мае магутнасць 48 000 кВт, Магілёўская ЦЭЦ-3 – 19 500 кВт. Акрамя гэтага, у Магілёўскай вобласці працуюць Бабруйская ЦЭЦ-2 магутнасцю 186 000 кВт і Бабруйская ЦЭЦ-1 магутнасцю 12 000 кВт.

1926 год. Нарадзіўся Анатоль Фядосік. 

Беларускі фалькларыст. Заслужаны дзеяч навукі. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Падлеткам удзельнічаў у партызанскім руху, потым ваяваў на фронце камандзірам аддзялення разведкі. 

Працаваў у школах Палесся, намеснікам дырэктара Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору акадэміі навук.

Даследаваў фальклорныя сатырычныя жанры, сямейна-абрадавую паэзію, літаратурна-фалькорныя сувязі, народную творчасць перыяду Вялікай Айчыннай вайны, гісторыю фалькларыстыкі, узаемасувязі славянскага фальклору.

Суаўтар кніг «А. К. Сержпутоўскі», «Каляндарна-песенныя, абрадавыя і гульнявыя традыцыі славян у мінулым і сучасным», «Беларускі абрадавы фальклор у агульнаславянскім кантэксце», «Сямейна-абрадавая паэзія. Народны тэатр», «Народная проза», вучэбных дапаможнікаў і падручнікаў для ВНУ.

Складальнік тамоў «Сацыяльна-бытавыя казкі», «Жарты, анекдоты, гумарэскі» з серыі «Беларуская народная творчасць» (галоўны рэдактар зводу).

Памёр у 2005 годзе.

1929 год. Слупок тэрмометра ў Магілёве панізіўся да -37°С. 

У другі раз рэкорд паўтарыўся 17 студзеня 1940 года: тыя ж  -37°С.

1940 год. Нарадзіўся Рыгор Печнікаў. 

Беларускі мастак, графік.

Стварыў вялікую колькасць мастацкіх твораў: накідаў тушшу, гуашшу, пастэллю, алоўкам, карцін, абразоў. 

Займаўся аздабленнем інтэр’ераў у школах, музею ў пружанскім тэхнікуме. Распрацаваў праекты царскіх варотаў Свята-Мікалаеўскай царквы ў вёсцы Засімавічы, іканастасу Свята-Пакроўскай царквы ў вёсцы Гарадзечна, помніку Сцяпану Гудзімаву ў скверы Пружан. 

Падчас працы выкладчыкам у пружанскай школе мастацтваў падрыхтаваў шмат таленавітых вучняў, некаторыя з якіх сталі вядомыя мастакамі.

1965 год. Нарадзіўся Алег «Алезіс» Дземідовіч. 

Беларускі музыка.

Бубнач гуртоў “Мроя” і “N.R.M” ад часу іх стварэння ў 1980 і 1994 гадах адпаведна. Браў удзел у складзе гурта “Новае Неба”, супольных музычных праектах “Народны Альбом”, “Я нарадзіўся тут”, часова граў у гуртах “ULIS”, “Garadzkija”, “Pete-Paff”.

1992 год. Падпісанне Маастрыхцкай дамовы аб Еўрапейскім Саюзе. 

Падпісана прадстаўнікамі 12 дзяржаў-удзельніц ЕС. Набыла моц 1 лістапада 1993 года.

ЕС – эканамічны і палітычны саюз 27 дзяржаў Еўропы, з насельніцтвам звыш 500 мільёнаў чалавек і з 22 % сусветнага ВУП. За ўсю гісторыю з арганізацыі выйшла толькі адна краіна – Вялікабрытанія (2021).

2018 год. Памёр Генадзь Гарбук.  

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст. Лаўрэат Дзяржпрэмій БССР і СССР. Працаваў у драмтэатрах імя Якуба Коласа, Янкі Купалы. Сыграў больш за 50 роляў у тэатры і больш за 50 у кінастужках.

Мастацтву акцёра ўласцівы моцны тэмперамент, глыбокае псіхалагічнае спасціжэнне характараў. Майстар яркай сцэнічнай дэталі, гратэску. Створаныя ім вобразы адметныя павышай драматычнай напружанасцю, эмацыянальнасцю, глыбокім псіхалагічным разуменнем характараў.

Найбольш яркія характары стварыў у нацыянальным рэпертуары: Васіль («Людзі на балоце» паводле І. Мележа, Дзяржаўная прэмія БССР), Андрэй Ходас (“Белыя росы”), Сымон («Раскіданае гняздо» Я. Купалы), Зёлкін («Хто смяецца апошнім» К. Крапівы), Яўмень («Ажаніцца — не журыцца» М. Чарота і Далецкіх) і іншыя. 

Дзень у гісторыі. 15 кастрычніка. Дзень памяці змагароў за незалежнасць Тадэвуша Касцюшкі, Міхала Клеафаса Агінскага. Юбілей гісторыка Сяргея Абламейкі

Міжнародны дзень сельскіх жанчын (International Day of Rural Women, з 2008 года).

Сельскія жанчыны забяспечваюць харчовую бяспеку сваіх абшчын, ствараюць патэнцыял процідзеяння змене клімату і ўмацоўваюць эканоміку.

Сельскія жанчыны складаюць больш за чвэрць насельніцтва зямнога шара, 10% насельніцтва Беларусі (у Беларусі 5 мільёнаў жанчын, 20,9% з іх жывуць на сяле).

Міжнародны дзень белага кійка (International White Cane Safety Day, з 1970 года) нагадвае грамадству аб існаванні побач людзей з абмежаванымі фізічнымі магчымасцямі, аб дапамозе і аб салідарнасці.

Зараз у свеце жывуць са слепатой або з той ці іншай формай парушэння зроку больш за 2,2 мільярды чалавек. З іх 65% – асобы ва ўзросце 50+ гадоў. Гэта ўзроставая група складае 20% насельніцтва Зямлі.

Сусветны дзень мыцця рук (Global Handwashing Day, з 2008 года).

Пандэмія COVID-19 пераканала зямлян, што гігіена рук – фундаментальны кампанент здароўя і развіцця.

3 мільярды жыхароў Зямлі, або 40% – не маюць магчымасці рэгулярна мыць рукі з вадой і мылам. Тры чвэрці тых, хто не мае доступу да вады і мыла, жывуць у самых бедных краінах свету, або ў лагерах мігрантаў і бежанцаў, раёнах актыўных канфліктаў.

1582 год. Папа Рымскі Рыгор XIII ўводзіць грыгарыянскі каляндар. Жыхары большасці еўрапейскіх краін ляглі спаць у чацвер 4 кастрычніка, а прачнуліся на наступны дзень – у пятніцу 15 кастрычніка. 

Рыгор XIII замяніў старую сістэму лічэння паводле юліянскага календара на новую і ліквідаваў назапашанную розніцу ў 10 дзён.

Пры далучэнні зямель Вялікага княства да Расійскай імперыі, насельніцтва зноў вярнулася да традыцыі юльянскага календара. А новае летазлічэнне ў Савецкай Расіі з’явілася толькі ў 1918 годзе, калі 1 лютага так і не наступіла, а адразу пачаўся новы дзень 14 лютага.

tunnel.ru

1817 год. У швейцарскім Золатурне памёр Тадэвуш Касцюшка

Лідар нацыянальна-вызваленчага паўстання 1794 года ў Рэчы Паспалітай. Удзельнік вайны за незалежнасць ЗША. Ганаровы грамадзянін Францыі. 

Адзін з першых афіцэраў-іншаземцаў, які атрымаў з рук Дж. Вашынгтана ордэн Цынцынаці.

У 1818 годзе яго цела было перавезена ў Кракаў, у 1819 змешчана ў склеп у Саборы Святых Станіслава і Вацлава, пантэоне польскіх каралёў і нацыянальных герояў. 

Унутраныя органы былі асобна пахаваныя на могілках каля Золатурна, а сэрца ў 1927 годзе было перавезена ў капліцу варшаўскага Каралеўскага палаца.

Памяць пра Тадэвуша Касцюшку захоўваецца ў легендах, паданнях і песнях беларусаў.

У гонар Касцюшкі названы самая высокая гара ў Аўстраліі, востраў каля Аляскі, акруга штата Індыяна, горад ў ЗША, тысячы вуліц, плошчаў і іншыя аб’екты ў шматлікіх гарадах Польшчы, ЗША, Беларусі, Швейцарыі, Францыі, Расіі, Украіны.

У Мерачоўшчыне дзейнічае сядзіба-музей.

12-13 кастрычніка 1943 года прыняла першы бой пад вёскай Леніна Горацкага раёна Першая пяхотная дывізія імя Тадэвуша Касцюшкі.

У пачатку 1990-х гадоў Вярхоўны Савет Беларусі разглядаў магчымасць заснавання ордэна імя Тадэвуша Касцюшкі.

holiday.by

1833 год. Памёр Міхал Клеафас Агінскі. 

Вялікалітоўскі кампазітар, дыпламат, дзяржаўны дзеяч. 

Адзін з лідараў паўстання Т. Касцюшкі, ганаровы член Віленскага ўніверсітэта, сенатар Расійскай імперыі. 

Аўтар знакамітага “Паланэзу Агінскага” (“Развітанне з Радзімай”).

Аўтар 20 паланэзаў, шматлікіх  маршаў, вальсаў, мазурак, рамансаў, опер, 4-томных «Мемуараў пра Польшчу і палякаў з 1788 да 1815 года»,  трактату «Лісты пра музыку».

Аўтар праекту (1811) пра аднаўленне Вялікага княства Літоўскага, які быў адхілены царом Аляксандрам ІІ.

У яго маёнтку Залессе створаны «Музей-сядзіба М. К. Агінскага».

У Маладзечне імя кампазітара носіць музычны каледж, там жа ўстаноўлены помнік. 

wikimedia.org

  1914 год. Нарадзіўся Лявон Случанін (Лявонцій Шпакоўскі). 

Беларускі паэт. Працаваў выкладчыкам мовы і літаратуры ў Чэрыкаве.

Рэпрэсаваны ў 1937 і 1945 гадах. Вязень ГУЛАГу.

Прымаў удзел у Другім Усебеларускім кангрэсе.

Аўтар вершаў, гістарычных паэм «Рагнеда», «Ісус Хрыстос», аўтабіяграфічнага рамана ў вершах «Алесь Няміра».

Урывак з паэмы «Рагнеда» пэўны час быў уключаны ў школьную праграму.

Памёр ў 1995 годзе.

1936 год. Нарадзіўся Мікола Гіль (Мікалай Гілевіч). 

Беларускі пісьменнік, журналіст, перакладнік. Брат Ніла Гілевіча.

Працаваў у рэдакцыях «Родная прырода», «Маладосць», «Мастацтва», «Літаратура і мастацтва».

Ягонае заступніцтва падчас знаходжання на пасадзе намесніка галоўнага рэдактара дапамагло надрукаваць у «ЛіМе» артыкул Зянона Пазняка «Курапаты – дарога смерці».

Перакладаў на беларускую мову творы літоўскіх, венгерскіх, шведскіх пісьменнікаў, творы С. Алексіевіч «У вайны не жаночае аблічча», «Цынкавыя хлопчыкі», «Зачараваныя смерцю» і «Чарнобыльская малітва».

Памёр 14 сакавіка 2022 года.

 1962 год. Нарадзіўся Сяргей Абламейка. 

Беларускі гісторык, журналіст і пісьменнік. Доктар гістарычных навук.

Працаваў у Беларускім дзяржаўным музеі народнай архітэктуры і побыту, Нацыянальным навукова-даследчым цэнтры імя Ф. Скарыны, на Радыё Свабода. 

Ініцыятар аднаўлення Беларускай грэцка-каталіцкай царквы, першы кіраўнік грэцка-каталіцкай парафіяльнай супольнасці ў Мінску.

З 1995 году жыве ў Празе. Сябра Рады БНР.

Аўтар цыклаў гістарычных і культуралагічных перадач «Terra Incognita» і «Беларускія раздарожжы», аўтар перадачы «Сымбаль Веры» на Радыё Свабода.

Узнагароджаны Медалём да стагоддзя Беларускай Народнай Рэспублікі.

1944 год. Нарадзілася Таісія Доўнар

Беларускі юрыст. Доктар юрыдычных навук, прафесар БДУ.

Брала ўдзел у падрыхтоўцы энцыклапедычных выданняў: «Юрыдычны энцыклапедычны слоўнік», «Мысліцелі і асветнікі Беларусі», «Статут Вялікага княства Літоўскага 1588», «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі».

Даследавала развіццё агульназемскага права Беларусі ў XV-XVI стагоддзях. 

Яе працы ліквідуюць пэўны прабел у беларускай гісторыка-прававой навуцы.

wikimedia.org

1978 год. Нарадзілася Вольга Фадзеева

Беларуская і расійская актрыса.

Працавала тэатрах імя М. Горкага, Нацыянальным акадэмічным імя Янкі Купалы.

Здымалася ў фільме «Зорка Венера», у галоўнай ролі серыялу «Салдаты».

avatars.mds.yandex.net

 1989 год. Памерла Вера Пола

Беларуская актрыса. Народная артыстка Беларусі. Прыма Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы. 

Выконвала ролі ў пастаноўках па творах Э. Самуйлёнка, Янкі Купалы, А. Маўзона і іншых. 

За выкананне ролі Паўліны ў спектаклі Кандрата Крапівы «Спяваюць жаўрукі» атрымала Сталінскую прэмію. 

Здымалася ў кіно (фільм «Несцерка»).

2000 год. У Парыжы на Манмартры адкрыта «Сцяна Кахання». На плошчы 40 квадратных метраў на сінім фоне белымі літарамі на 311 мовах, уключаючы беларускую, напісана «Я кахаю цябе». Ёсць таксама надпісы, якія зроблены з выкарыстаннем шрыфта Брайля для сляпых і з дапамогай знакаў.

Штогод тут на Дзень Святога Валянціна закаханыя выпускаюць белых галубоў.