Паляўнічыя за скарбамі ў Іраку і Сірыі спаборнічаюць, каб знайсці закапаныя залатыя зліткі, долары і іншыя каштоўнасці тэрарыстычнай арганізацыі “Ісламская дзяржава”.
Як піша Guardian, былыя ворагі ўтвараюць самыя неверагодныя хаўрусы, каб знайсці нарабаваныя тэрарыстамі і схаваныя перад разгромам у пустынях абедзвюх краін і сярод руін іх гарадоў багацці. Калісьці немагчымыя альянсы былых ворагаў былі створаны, каб знайсці некаторыя скарбы Ісламскага халіфата, і ў той жа час калісьці цесныя сямейныя сеткі былі парушаны ў той жа пагоне за багаццямі.
Вечарам тры гады таму Аяд, былы афіцэр іракскай арміі, прыняў званок ад чалавека, які нядаўна быў яму смяротным ворагам. Чалавек па тэлефоне быў пастухом з горада, які быў аплотам тэрарыстычнай групоўкі “Ісламская дзяржава” , і ў яго была некаторая інфармацыя, якой ён хацеў падзяліцца.
На працягу многіх гадоў гэты пастух быў членам ІД, жыхаром горада Баадж, які пацярпеў ад разгулу марадзёраў у паўночным Іраку ў 2014 годзе. Членства ў тэрарыстычнай арганізацыі дало яму шмат інфармацыі пра экстрэмістаў, калі яны ўмацавалі кантроль над правінцыяй Масул, і таксама тады, калі рэгіён выслізнуў з іх рук.
Цяпер пастух сядзеў на адным з самых вялікіх сакрэтаў: дзе тэрарыстычная група, калі ўцякала, схавала здабычу. Ён ведаў пра адно месца, дзе байцы ІД схавалі не менш за 3 мільёны долараў. Калі б Аяд змог іх адкапаць, ён і яго новы сябар маглі б падзяліць здабычу. Пастух звязаўся з Аядам, таму што палічыў, што ў былога армейскага афіцэра ёсць сувязі, каб выканаць гэтую працу.
“І тады я зрабіў вялікую памылку”, – сказаў Аяд, пераказваючы гісторыю ў кавярні на вяршыні гары на поўначы Ірака. “Я патэлефанаваў свайму стрыечнаму брату, які працаваў у разведцы і якому было прасцей дабрацца, чым мне, і папрасіў яго забраць. Ён пагадзіўся”.
Гісторыя, якой падзяліўся Аяд, з’яўляецца адной з многіх падобных, што адбыліся за гады пасля паразы ІД на палях бітваў у Іраку і Сірыі. У пустынях абедзвюх краін і сярод руін іх гарадоў павольна здабываецца велізарная колькасць скарбаў, часта самымі неверагоднымі кансорцыумамі. Калісьці немагчымыя альянсы былых ворагаў ствараліся, каб вярнуць некаторыя скарбы ІД, у той час як калісьці цесныя сямейныя сувязі разрываліся ў час той жа пагоні.
На астравах у Еўфраце, пад калодзежамі ў правінцыі Анбар, у каналізацыі старога горада Масула і пад разбуранымі дамамі па ўсёй Ніневіі ўсплывае скарб «халіфата», яго месцазнаходжанне вызначае невялікая сетка людзей, якія цярпліва чакаюць магчымасць захапіць велізарную колькасць зліткаў, долараў і каштоўнасцяў, якія ІД сабрала ў імправізаваную скарбніцу.
Што і колькі было пахавана падчас уцёкаў знішчаных членаў ІД, невядома. Але дагэтуль гэтыя скарбы становяцца непераадольнай спакусай для ўсё большай колькасці чыноўнікаў і скарбашукальнікаў.
“Гэта не міф” – сказаў адзін былы член ІД, які зараз знаходзіцца ў Сірыі. “Але ў жывых засталіся толькі некалькі чалавек, якія ведаюць, дзе некаторыя з гэтых запасаў”.
У некаторых выпадках вязні ІД і скупыя ахоўнікі заключалі фаўстаўскія здзелкі аб свабодзе ў абмен на багацце. А ў іншых апалчэнцы, армейскія падраздзяленні, прадстаўнікі плямён і шпіёны былі ўцягнутыя ў шматгадовае супрацьстаянне каля меркаванага сховішча, пры гэтым ніхто не быў гатовы падзяліцца здабычай і ўсе жадалі чакаць свайго часу, спадзеючыся, што канкурэнт адвядзе вочы, або згубіць цікавасць.
Былыя члены ІД, такія як гэты пастух, цяпер цэняцца актывам. “Ён быў у ІД толькі таму, што мусіў прыняць рэчаіснасць” – сказаў Аяд пра пастуха, які паказаў яму на падземнае багацце. “Ён таксама хацеў забраць гэты скарб. Ваенная здабыча – гэта сумленная гульня”.
Стрыечны брат Аяда ўзяў з сабой двух мужчын у Баадж у канцы 2019 года. Ён выконваў указанні ў дакладнасці, як яны яму перадаваліся. “Я сказаў яму прайсці да канца арашальнай трубы, затым павярнуць направа на некалькі метраў і пачаць капаць. Ён гэта зрабіў і знайшоў сінюю пластыкавую бочку з салёнымі агуркамі з сеткаватым верхам. Ён патэлефанаваў мне і спытаў, што рабіць. Я эксперт па выбуховых рэчывах і сказаў яму, што гэта можа быць міна. Таму бочку разрэзалі, а грошы ляжалі ў мяшках, шчыльна запакаваныя”.
З усіх магчымых месцаў скарбаў у Іраку, кажуць афіцэры паліцыі, зняволеныя ІД і афіцэры разведкі, горад Масул мае найбольшы патэнцыял. Нягледзячы на тое, што горад зараз адбудоўваецца, а Вялікая мячэць аль-Нуры – адкуль цяпер ужо мёртвы лідар ІД Абу Бакр аль-Багдадзі абвясціў так званы халіфат у сярэдзіне 2014 года, амаль цалкам адноўлена – завалы па-ранейшаму падносяць сюрпрызы.
Два гады таму высокапастаўлены афіцэр іракскай паліцыі знайшоў у адным разбураным доме сумку з 1,5 мільёна долараў. “Я пералічыў грошы і вырашыў аддаць іх ураду” – сказаў афіцэр, ветэран барацьбы з ІД за горад. “Я лічыў, што гэта мой абавязак. Ведаеце, што яны мне сказалі? – Дзе астатняе? Замест таго, каб атрымаць ад іх падзяку, я атрымаў падазрэнні і непрыемнасці. Лепш бы я не аддаваў ім гэтыя грошы, і наступным разам не аддам”.
Афіцэр паказаў на яго пяць баявых раненняў, тры кулявыя і два аскепкавыя шнары. “Што дала нам дзяржава за нашыя ахвяры? Няшмат” – сказаў ён.
Побач з яго офісам у старым горадзе знаходзяцца два меркаваныя месцы скарбаў, абодва вядомыя ўсім сілам бяспекі, якія кантралююць горад. “Ёсць адзін каля дома ЮНЕСКА, а другі побач” – сказаў ён. “Ніхто не адважваецца іх браць, таму што побач камеры. І ніхто не змог дамовіцца з іншымі, хто што атрымае”.
У мінулым лістападзе карэспандэнт Guardian наведаў адно з месцаў і знайшоў толькі што выкапаную яму ў зямлі склепа. “Я выкапаў яму, дзе мне сказалі, і знайшоў толькі сумку з выбухоўкай і ўсякім лайном” – сказаў адзін з прысутных. “Калі там нешта было, то гэта забралі”.
Далей на захад, да сірыйскай мяжы, шыіцкія апалчэнцы таксама шукалі скарбы. Вязні, якія знаходзяцца пад вартай, выказалі здагадку, што некаторыя з больш буйных партый наяўных грошай і зліткаў былі пахаваны ў халадзільніках пад зямлёй каля памежнага з Сірыяй горада Аль-Каім. «Не можам знайсці» – сказаў адзін з міліцыянтаў. «Але гэта недзе там».
На поўдзень ад Аль-Каіма скарб з золата і долараў на агульную суму каля 16 мільёнаў долараў ляжаў некранутым пад калодзежам з моманту яго пахавання ў канцы 2018 года. Шыіцкія апалчэнцы, прадстаўнікі плямёнаў, ІД і афіцыйныя асобы Ірака ведаюць пра яго месцазнаходжанне, але ніхто не адважваецца здабываць яго без ведама іншых груп, баючыся сутыкнуцца з гневам супернікаў.
“Усе даўно на гэта глядзелі” – заявіла крыніца, блізкая да кіраўніцтва ліванскай “Хізбалы” ў Іраку. “Калі б адна група паспрабавала ўзяць яго, іншыя б іх забілі. Верагодна, вы маглі б узяць яго з калодзежа, але даставіць адтуль у бяспечнае месца немагчыма. Амерыканскай арміі трэба было б зноў уварвацца.”
У Эрбіле, на поўначы, афіцэр курдскай разведкі прызнаўся, што яго арганізацыя мала ўяўляла, хто з яе вязняў ІД валодае інфармацыяй пра скарбы. “Мы ведаем, што ў іх мала грошай” – сказаў ён. “Яны вярнуліся да асноўнай тактыкі кантрабанды і цішыні. Яны ўжо ня могуць нікога абкладаць падаткам”.
Калі стрыечны брат Аяда вярнуўся з палявання за скарбамі ў Баадж, у яго былі дрэнныя навіны. “Ён сказаў мне, што ў скрынях нічога не было, і місія правалілася” – сказаў Аяд. “Я яму не паверыў. Пазней яго жонка сказала мне, што бачыла ўсе грошы, раскладзеныя ў іх доме. Усяго было 3 мільёны даляраў. Пасля гэтага ён купіў чатыры новыя вілы. І ён усё роўна кажа мне, што нічога не знайшлі”. Пастух таксама застаўся з пустымі рукамі.
“Самым вялікім шкадаваннем у маім жыцці было даверыць гэта свайму стрыечнаму брату” – дадаў Аяд. “Я ведаю, што там ёсць нашмат больш скарбаў, але гэта адзіны, пра які я ведаў. Я быў афіцэрам у іракскай арміі, калі ўпаў Масул. Я вярнуўся, каб змагацца з Ісламскай дзяржавай разам з Нацыянальнай абаронай. Мы ўсе заплацілі вялікую цану, каб аднавіць гэтую краіну. Але самую вялікую цану я заплаціў за кошт маёй сям’і”.
Фота: The Guardian
