Дзень у гісторыі. 27 мая. Маскоўскае паўстанне. “Палянаўскі мір”. Нарадзіліся этнограф І. Сербаў, паэт У. Жылка, гісторыкі М. Біч, А. Латышонак.

1606 год. У Маскве выбухнула паўстанне.

Яно было скіравана супраць цара (1605-1606) Дзмітрыя Самазванца I (кан. XVI ст.-1606) і шляхцянкі, царыцы Марыны Мнішак (1588-1614). У выніку паўстання былі забіты Дзмітрый і 524 выхадцы з Рэчы Паспалітай, галоўным чынам, з Беларусі.

Марына Мнішак – адзіная каранаваная жанчына ў Расіі да Кацярыны I. Яна пазней стала жонкай цара (1607-1610) Дзмітрыя Самазванца II. У выніку гэтай і наступных падзей, на маскоўскі трон быў абраны кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў ІV Ваза. 

Карл Веніг. Апошнія хвіліны жыцця Ілжэдзмітрыя I, 1879 год.

1634 год. Пачатак перамоў між прадстаўнікамі Рэчы Паспалітай і Масковіяй аб заканчэнні Смаленскай вайны 1632-1634 гадоў.

Перамовы праходзілі ў с. Сямлёва на р. Палянаўцы.

“Палянаўскі мір” быў заключаны 4 (14) чэрвеня 1634 года. Рускія апетыты на Смаленск не спраўдзіліся. Да Масковіі адыйшоў толькі Сярпейск, Масальск, Ахтырка, Трубчэўск. 

Па дамове кароль і вялікі князь ВКЛ Уладзіслаў IV Ваза (1595-1648) адмовіўся ад далейшых прэтэнзій на рускі трон. Ён быў маскоўскім царом у 1610-1634 гадах.

1780 год. Адбылася ўрачыстая імша ў магілёўскім касцёле Святога Станіслава для каранаваных асоб.

Прысутнічалі Кацярына II і аўстрыйскі імператар Іосіф ІІ, якія прыехалі ў Магілёў дамовіцца аб умовах Другога раздзелу Рэчы Паспалітай. У гэты ж дзень каранаваныя асобы наведалі і царкву Святога Спаса.  

1871 год. У в. Кульшыцы (зараз – Слаўгарадскі раён) нарадзіўся Ісак Сербаў (1871-1943).

Этнограф, фалькларыст, археолаг, краязнавец, фатограф, Правадзейны член геаграфічнага таварыства і Інстытута беларускай культуры. 

У Кульшыцах існавала традыцыя даваць немаўлятам біблейскія імёны, а не габрэйскія, як на першы погляд. 

Настаўнічаў ў шматлікіх месцах, уключаючы Вільню, Мінск, Хоцімск. У 1910-1913 гадах арганізаваў этнаграфічную экспедыцыю геаграфічнага таварыства па вывучэнню творчасці і матэрыяльнай культуры беларусаў. 

Узначальваў работы па збору і ахове помнікаў, кафедру этнаграфіі БДУ. Сабраў багатыя калекцыі народнага аддзення, мастацтва, на падставе якіх быў выдадзены альбом “Беларускае народнае мастацтва” (1951). Першым ў краіне сабраў вялізную фотатэку з фіксаваннем тыпаў адзення на Палессі, жытла, гаспадарчых пабудоў, рамесных вырабаў.

1895 год. Нарадзіўся Ігнат Дварчанін (1895-1937).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, скарыназнаўца, навуковец, паэт, пісьменнік, доктар філасофіі.

Удзельнік Першай Сусветнай вайны, падпаручнік, з’яўляўся членам Цэнтральнай беларускай вайсковай рады, сакратаром культурна-асветніцкага аддзелу Белнацкаму ў Маскве, Віленскага Беларускага нацыянальнага камітэта, Цэнтральнай беларускай школьнай рады. З’яўляецца ўкладальнікам “Хрэстаматыі новай беларускай літаратуры”. У 1930 годзе рэпрэсаваны польскімі ўладамі (8 год турмы), але ў 1932 годзе трапіў пад абмен палітвязнямі паміж СССР і Польшчай.

Працаваў у АН БССР у камісіі па вывучэньню Заходняй Беларусі, выконваў абавязкі дырэктара Інстытуту мовазнаўства. Арыштаваны ў 1933 г., высланы на Салаўкі, расстраляны 8 снежня 1937. Загінуў у лагерах і ягоны родны брат Іларыён Дварчанін, беларускі грамадзкі дзеяч.

1931 год. У в. Раздзел-2 Мсціслаўскага раёна нарадзіўся Васіль Жураўлёў.

Беларускі літаратуразнаўца, крытык.

Скончыў Мінскі педінстытут. З 1956 года працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук.

Аўтар манаграфіі «Структура твора» (1978), сааўтар «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры», «Гісторыя беларускай дакастрычніцкай літаратуры», «История белорусской дооктябрьской литературы», «Праблемы сучаснай беларускай прозы», «Пытанні паэтыкі».

1896 год. Нарадзіўся Міхась Філіповіч (1896-1947).

Беларускі жывапісец, графік, этнограф, педагог, адзін з першых айчынных мастакоў, хто звярнуўся да нацыянальнай тэматыкі. Вялікую значнасьць маюць замалёўкі народнай вопраткі, зробленыя Філіповічам на Міншчыне, Случчыне, Магілёўшчыне, Палессі.

Творы М. Філіповіча вызначаюцца яркім нацыянальным каларытам, самабытнасцю.

1900 год. Нарадзіўся Уладзімір Жылка (1900-1933)

Беларускі паэт, перакладчык, крытык.

Працаваў у мінскай 21-й беларускай пачатковай школе, аграномам, наведваў клуб «Беларуская хатка», супрацоўнічаў з Ядвігіным Ш., Я. Купалам, З. Бядулем, М. Чаротам, Л. Родзевічам.

З 1920 года жыў у Заходняй Беларусі. Вёў падпольную, культурна-асветніцкую дзейнасць у Польшчы, Літве, Латвіі, Чэхаславакіі. Працаваў у віленскай беларускай кнігарні, апекаваў  тэатральную майстроўню пры Віленскай беларускай гімназіі, супрацоўнічаў з газетамі «Наша будучыня» і «Новае жыццё», рэдагаваў пражскі часопіс «Прамень».

У 1926 годзе пасля ўдзелу ў мінскай Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу, застаўся ў БССР. Працаваў у Інбелкульце, газетах «Беларуская вёска», «Звязда», у Мінскім музычным тэхнікуме, на Белдзяржкіно. Член аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша».

Аўтар вершаў, паэм, зборнікаў вершаў, многіх артыкулаў, у тым ліку, «У справе ацэнкі беларускага адраджэння», артыкулаў пра месца беларускай культуры ў славянскім свеце, пра творчасць беларускіх паэтаў, рэцэнзій на творы сучаснікаў, гісторыка-філасофскага эцюда «Беларусь-Крыўя», перакладаў еўрапейскіх паэтаў.

19 ліпеня 1930 года арыштаваны ДПУ, у 1931 прыгавораны да 5 гадоў ссылкі. Адбываў яе ва Уржуме Кіраўскай вобласці.

Памёр 1 сакавіка 1933 года ад туберкулёзу лёгкіх. 

1937 год. Нарадзіўся Міхась Біч (1937-1999).

Беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук, прафесар.

Скончыў БДУ. Працаваў настаўнікам у  школах Пастаўскага і Мастоўскага раёнаў, у Інстытуце гісторыі НАНБ.

Даследчык гісторыі рабочага, народніцкага рухаў, перыядычнага друку Беларусі і праблем нацыянальнага Адраджэння. Пад яго кіраўніцтвам абаранілі кандыдацкія дысертацыі 6 даследчыкаў.

Аўтар каля 300 навуковых прац, у тым ліку 2 манаграфій, раздзелаў у 7 калектыўных кнігах, 4 вучэбных дапаможнікаў. Аўтар і суаўтар “Гісторыя БССР. Т. 2” (1972), “Гістарычныя карані сяброўства і яднання ўкраінскага і беларускага народаў” (1978), ”Гісторыя рабочага класа БССР” (у 4-х т), “Асвета і педагагічная думка ў Беларусі са старажытных часоў да 1917 г. (1985), “Полацк: гістарычны нарыс” (1987) і інш.

1957 год. Нарадзіўся Алег Латышонак.

Беларускі і польскі гісторык, доктар гістарычных навук.

Старшыня Беларускага гістарычнага таварыства ў Польшчы, аўтар і суаўтар кніг і падручнікаў “Гісторыя Беларусі ад паловы XVIII да канца XX ст.”, “Ад белых русаў да беларусаў” (аб фарміраванні беларускай народнай тоеснасці), “Жаўнеры БНР”, “Нацыянальнасць – Беларус” (асвятляюцца пытанні этнагенэзу беларусаў).

Узнагароджаны Кавалерскім крыжам ордэна Адраджэння Польшчы. 

1997 год. Памерла Зінаіда Канапелька (1918-1997).

Беларуская актрыса. Народная артыстка, Ганаровы грамадзянін г. Віцебска.

На хутары Шыркі непадалёк ад Багушэўска жылі ўсяго тры сям’і, у тым ліку Канапелькі і Машэравы.  П. Машэраў і З. Канапелька –  аднагодкі. Іх сяброўства і павага адзін да аднаго працягваліся ўсё жыццё.

З 1934 года творчае жыццё звязана з тэатрам імя Якуба Коласа (Віцебск). Сярод асноўных тэатральных роляў – Паўлінка ў аднайменнай п’есе Янкі Купалы. Сябравала з Купалам з часоў гастроляў у Мінску: “Я вельмі хвалявалася, ідучы да Янкі Купалы.  Сустрэлі мяне на дзіва проста і гасцінна…. Цётка Уладзя глядзела на мяне вельмі ласкава, а Янка Купала сказаў: “Цудоўная дзяўчына, жадаю табе сыграць гэту ролю на сцэне”. Сустрэча з такім чалавекам, такім знакамітым паэтам стала для мяне сапраўднай падзеяй”.

У яе гонар у Віцебску па вул. Урыцкага, 19 усталявана мемарыяльная шыльда.

Дзень у гісторыі. 20 мая. Магдэбургскае права Магілёву. Першыя атлас, джынсы. Радыё Свабода. Нарадзіліся паэт Я. Пушча, спявачка Н. Падольская.

Сусветны дзень метралогіі (World Metrology Day). 

Устаноўлены ў гонар падпісання 20 мая 1875 года ў Парыжы на міжнароднай дыпламатычнай канферэнцыі знакамітай “Метрычнай Канвенцыі”.

Метралогія ўзнікла ў глыбокай старажытнасці і азначае “навука аб вымярэннях”.

Няма ніводнай галіны практычнай дзейнасці чалавека, дзе можна было б абысціся без колькасных адзнак, якія атрымліваюцца ў выніку вымярэнняў.

Чалавек з’яўляецца на святло, яшчэ не мае імя, але нам становяцца вядомыя яго рост, вага, тэмпература – ужо ў першыя хвіліны жыцця яму даводзіцца сутыкацца з лінейкай, вагамі, тэрмометрам. 

Штораніцы, выходзячы з дамоў, мы ацэньваем тэмпературу паветра на вуліцы і апранаем пры неабходнасці капялюш ці вушанку, паліто ці футра. Увесь свой дзень мы распісваем па гадзінах і спрабуем выканаць гэты план, перыядычна пазіраючы на гадзіннік. Стоячы перад лужынай і вырашаючы – скокнуць праз яе ці абыйсці, мы сувымяраем даўжыню лужыны і свае магчымасці. Гэта і ёсць вымярэнне – знаходжанне суадносін паміж вымяранай велічынёй (даўжынёй лужыны) і “адзінкай” гэтай велічыні (магчымай даўжынёй скачку).

Аб’ектамі метралогіі з’яўляюцца адзінкі велічынь, сродкі вымярэнняў, эталоны, методыкі выканання вымярэнняў. 

Сусветны дзень пчол (World Bee Day)

Пчолы і іншыя апыляльнікі – матылі, кажаны і калібры – дазваляюць узнаўляць многія расліны, у тым ліку многія харчовыя культуры.

Сёння апыляльнікі могуць унесці дадатковы ўклад у забеспячэнне харчовай бяспекі, паколькі яны не толькі дапамагаюць раслінаводству, але і стаяць на варце ўзнікнення экалагічных рызык, сігналізуючы аб праблемах са здароўем мясцовых экасістэм. Апыляльнікі таксама з’яўляюцца асноўнымі захавальнікамі біяразнастайнасці, яшчэ адным асноватворным фактарам у галіне ўстойлівага развіцця.

Свята цудоўнай з’явы на небе Крыжа Гасподняга ў Ерусаліме.

Пасля смерці першага хрысціянскага імператара Канстанціна Вялікага імператарскі пасад заняў яго сын Канстанцый, які ўхіліўся ў ерась Арыя, які адмаўляў адзінаснасць Сына Божага з Айцом. 

У зацвярджэнне святога Праваслаўя Гасподзь явіў у Ерусалім дзівосны знак. У дні Святой Пяцідзесятніцы, 20 мая 351 года, а 3 гадзіне раніцы на небе з’явілася выява роўнаканцовага Крыжа Гасподняга, якая ззяла невымоўным святлом, што пераўзыходзіла святло сонца. 

Сведкам быў увесь народ, уражаны вялікім жахам і здзіўленнем. З’ява азнакі Крыжа пачалася над святой Галгофскай гарой, на якой быў укрыжаваны Гасподзь, і дасягала гары Аліўнай, якая ад Галгофы за 15 стадый. 

Знак пераліваўся ўсімі колерамі вясёлкі і прыцягнуў да сябе позіркі ўсіх людзей. Многія людзі, пакінуўшы свае справы, выходзілі з дамоў і са страхам сузіралі цудоўную з’яву. Потым шматлікія натоўпы жыхароў Ерусаліма з трапятаннем і радасцю паспяшаліся да святога храма Уваскрэсення.

Свята Жыровіцкай іконы Божай Маці.

Штогод 20 мая ў аграгарадку Жыровічы Слонімскага раёна адзначаецца свята Жыровіцкай Іконы Божай Маці. У гэтым годзе яно прысвечана 553-м угодкам з’ўлення цудоўнага абраза Маці Божай.

Па традыцыі, выносяць ікону з Успенскага сабора і праносяць па тэрыторыі Жыровіцкага манастыра да Богаяўленскай царквы.

1299 год. Памёр Даўмонт (?-1299).

Князь у Нальшанскай зямлі, служылы князь пскоўскі (1266-1299). Кананізаваны праваслаўнай царквой.

Памёр у Пскове падчас эпідэміі, пахаваны ў Траецкім саборы, над магілай быў павешаны яго меч. Перад Пскоўскім Крамлём знаходзіцца Даўмонтава гарадзішча.

Князь абараняў Пскоў, апекаваў манастырам і храмам Пскоўскай зямлі, заснаваў пскоўскі Снетагорскі манастыр.

Бацька Давыда, гарадзенскага старосты і ваяводы князя Гедзіміна.

1506 год. Памёр Хрыстафор Калумб (1451-1506).

Італьянскі мараплавец родам з Генуі на службе Іспанскай кароны, першаадкрывальнік Амерыкі.

Калумб першым з дакладна вядомых падарожнікаў перасек Атлантычны акіян у субтрапічнай і трапічнай паласе паўночнага паўшар’я і першым з еўрапейцаў хадзіў у Карыбскім моры. Ён адкрыў і паклаў пачатак даследаванню Паўднёвай і Цэнтральнай Амерыкі.

Мастак Д. Вандэрлін. Высадка Калумба ў Амерыцы.

1561 год. Кароль і Вялікі князь ВКЛ Жыгімонт Аўгуст дараваў Магілёву малое Магдэбургскае права.

Поўнае магдэбургскае права і першы герб нададзены Магілёву каралём і вялікім князям ВКЛ Стэфанам Баторыем 28 студзеня 1577 года. На гэты час у горадзе быў 1261 жылы дом.

Першы герб Магілёва.

1570 год. У Антверпене надрукаваны першы ў свеце геаграфічны атлас.

Атлас Артэлія, які складаецца з 53-х карт вялікага фармату з тлумачальнымі тэкстамі выйшаў у выдавецтве Крыстафа Плантэна.

1755 год. Прывілеем караля Аўгуста III на магілёўскую праваслаўную кафедру зацверджаны Георгі Каніскі (1717-1795).

Царкоўны і грамадскі дзеяч Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі, пісьменнік.

У 1993 годзе прылічаны да ліку мясцовашанаваных святых Беларускай праваслаўнай царквы.

У 1757 годзе адкрыў у Магілёве пры архірэйскім доме друкарню і перавыдаў скарочаны тэкст «Катэхізіса» Ф. Пракаповіча ў сваім перакладзе на «рускі дыялект», стварыў пры Спаскім манастыры школьныя класы і заснаваў духоўную семінарыю. Сабраў шмат дакументаў па гісторыі праваслаўнай царквы.

У 1793 годзе абраны ў Сінод. Яго намаганнямі арганізавана праваслаўная Мінская епархія.

Аўтар «Мемарыяла аб крыўдах праваслаўным», «Правоў і вольнасці жыхароў грэчаскага веравызнання», «Збору павучальных слоў», «Запісак аб тым, што ў Расіі да канца 16 ст. не было ніякай уніі з Рымскай царквой», духоўнага дзённіка «Думкі», адказу на «Пісьмо Вальтэра да настаўнікаў царквы і багасловаў», драм і іншых.

Адлюстраваны на помніку 1000-годдзя хрышчэння Русі у Ноўгарадзе, у яго гонар устаноўлены мемарыяльная шыльда (1992) на архіепіскапскім доме, помнік (2022), перайменаваны ў Вал Каніскага былы Вал Чырвонай Зоркі.

1873 год. “Levi Strauss & Co” атрымала ліцэнзію на вытворчасць штаноў з заклёпваннямі на кішэнях. Дзень нараджэння джынсаў.

Першая пара джынсавых штаноў была выпушчана ў Амерыцы Леві Страўсам у 1850 годзе і прададзена за 1,46 даляр.

Гэта былі трывалыя штаны з парусіны, са швамі, узмоцненымі падвойным радком, з мноствам кішэняў. Штаны карысталіся папулярнасцю ў каліфарнійскіх золаташукальнікаў. Першая прамысловая партыя разышлася імгненна, і праз некаторы час Страус арганізаваў у Сан-Францыска фірму “Levi Strauss & Co” па пашыве працоўнай вопраткі.

Рабочы люд хутка ацаніў трываласць і практычнасць новых штаноў. Неўзабаве пасля запуску вытворчасці кампанія перайшла ад шэрай тканіны на прывабны і трывалы сіні матэрыял, названы “дэнім”, гэта значыць “з Німа”, французскага горада. 

Сіняя фарба “індыга” для штаноў “Levi’s” рыхтавалася на аснове натуральных інгрыдыентаў і каштавала вельмі дорага.

Брэнд “Levi’s” быў па-за канкурэнцыяй да сярэдзіны ХХ стагоддзя, калі з’явіліся Lee, Wrangler і Cooper.

Зараз рынак джынсаў асвоілі Calvin Klein, Diesel, Gap, Guess, Mustang, Polo, Tommy Hilfinger, Zara і шматлікія іншыя. Джынсы сталі модным адзеннем для прадстаўнікоў усіх узростаў і саслоўяў.

1902 год. Нарадзіўся Язэп Пушча (Іосіф Плашчынскі, 1902-1964).

Беларускі паэт, настаўнік, адзін з заснавальнікаў літаб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша».

Працаваў у Інбелкульце, Белдзяржвыдавецтве.

Аўтар паэтычных кніг, зборнікаў вершаў, паэм, перакладаў Ф.  Дастаеўскага, А. Талстога. Асобныя творы Пушчы пакладзены на музыку.

Рэпрэсаваны ДПУ ў 1930 годзе па справе «Саюза вызвалення Беларусі». Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны.

Вярнуўся ў Беларусь у 1958 годзе, жыў у Мінску.

Памёр 14 верасня 1964 года.

Язэп Пушча (першы злева ў 1-м шэрагу) сярод чальцоў літаратурнага згуртавання «Узвышша». Мінск, 1928.

1914 год. У Бабруйску нарадзіўся Майсей Плоткін.

Савецкі эканом–географ, падарожнік, даследчык Поўначы, прафесар.

У 1949-1950 гадах загадчык кафедры эканамічнай геаграфіі Магілёўскага педінстытута. Прафесар Казахскага, Маскоўскага ўніверсітэтаў.

Аўтар падручнікаў для студэнтаў-географаў, эканамістаў.

1918 год. Памёр Карусь Каганец (Кастравіцкі, 1868-1918).

Беларускі пісьменнік, перакладчык, мастак, графік, скульптар, мовазнавец, палітык, родзіч вядомага францускага паэта Гіёма Апалінэра (Кастравіцкага).

Удзельнік рэвалюцыйнага руху.

Удзельнічаў у стварэнні Беларускай Сацыялістычнай Грамады, распрацоўцы яе праграмы. Падрыхтаваў праект газеты «Палессе» (1904).

Аўтар апрацовак народных паданняў, казак, легенд, паданняў, навукова-папулярных нарысаў для дзяцей, драм, камедыі «Модны шляхцюк», які карыстаўся вялікай папулярнасцю і быў адным з першых твораў нацыянальнага тэатральнага рэпертуару (ставіўся ў 1910 трупай І. Буйніцкага), малюнкаў, палітычнай карыкатуры, вырабаў з гліны, дрэва і косці. Афарміцель вокладкі кнігі «Другое чытанне для дзяцей беларусаў» Якуба Коласа (1909).

Супрацоўнічаў з газетай «Наша ніва». Апрацаваў кірылічны варыянт першага беларускага падручніка новага часу «Беларускі лемантар, або Першая навука чытання» (1906), распрацаваў праект адмысловага беларускага алфавіта.

Яго імя носіць вуліца ў Мінску.

1923 год. Нарадзіўся Васіль Ракашэвіч (1923-1984).

Удзельнік антысавецкага падполля.

Працаваў у саўгасе «Ганчароўскі», пражываў у в. Смалянікі Ляхавіцкага раёну. Сябра КПСС.

Арыштаваны 20 лютага 1964 года. Быў затрыманы з рацыяй на могілках каля вёскі Мядзведзічы.

Паводле следчай справы: «У 1960 уступіў у створаную Грыгор’евым Беларускую рэвалюцыйную партыю, чытаў яе статут і падпісаў прысягу. Спрабаваў абрабаваць сельскую краму дзеля здабыцьця грошай для партыі. Незаконна захоўваў вінтоўку».

Асуджаны за «антысавецкую агітацыю і прапаганду» на 4 гады лягероў і 2 гады высылкі.

Адбываў тэрмін у Дубраўлаге.

Пасля вяртання з лагераў жыў у в. Хацяж Ляхавіцкага раёна.

1942 год. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР заснаваны Ордэн Айчыннай вайны.

Меў I і II ступені. Першая ўзнагарода, якая з’явілася ў гады Вялікай Айчыннай вайны,  першы савецкі ордэн са ступенямі.

Ордэнам ўзнагароджваліся асобы радавога і кіруючага састава Чырвонай Арміі, Ваенна-Марскога Флота, войскаў НКУС і партызанскіх атрадаў, якія выявілі ў баях за Савецкую Радзіму адвагу, устойлівасць і мужнасць, а таксама ваеннаслужачыя, якія сваімі дзеяннямі спрыялі поспеху баявых аперацый савецкіх войскаў.

Ордэнам узнагароджваліся і гарады СССР. Сярод іх беларускія гарады Магілёў  (1980), Орша (1984), Барысаў (1985).

1954 год. Пачала вяшчанне беларуская секцыя Радыё “Вызваленне” (беларуская служба Радыё Свабода).

Радыё «Свабода» заснавана ў Мюнхене ў 1952 годзе ва ўмовах «халоднай вайны» пад назвай Радыё «Вызваленне».

У склад першай беларускай рэдакцыі ўвайшлі: В. Жук-Грышкевіч (кіраўнік), П. Сыч (намеснік), Я. Ліманоўскі, С. Кабыш (Кандыбовіч), Л. Карась. Напачатку гэта былі 15‑хвілінныя перадачы 24 разы на суткі, потым па 20 хвілін 18 разоў на суткі.

Беларуская рэдакцыя гаварыла аб мінуўшчыне беларускага народу, аб яго палітычным, сацыяльным і нацыянальным жыцці ў межах СССР, пра рэпрэсіі, пра падзеі і здарэнні, якія замоўчваліся ў савецкіх СМІ, пра праваабарончы рух, дысідэнтаў, чыталіся творы, што былі забаронены ў СССР.

Пасля распаду СССР і спынення «халоднай вайны» беларуская рэдакцыя Радыё «Свабода» вяшчае ў новых умовах. У 1995 штаб-кватэра перанесена з Мюнхена ў Прагу. Былі створаны карэспандэнцкія пункты ў Беларусі.

Са жніўня 2020 года па загаду Міністэрства інфармацыі доступ на сайт Радыё «Свабода» ў краіне абмежаваны за асвятленне рэсурсам пратэстаў у Беларусі.

23 снежня 2021 года Міністэрства ўнутраных спраў прызнала Беларускую службу Радыё «Свабода» “экстрэмісцкім фарміраваннем”.

1962 год. У Ваўкавыску нарадзіўся Аляксандар Дзядзюшка (1962-2007).

Беларускі  і расійскі акцёр.

Працаваў у тэатрах Мінска, Уладзіміра,

Здымаўся ў кіно: «ДМБ», «Дырэкторыя смерці», серыялы «Аператыўны псеўданім», «Сармат».

Загінуў 3 лістапада 2007 года ў аўтакатастрофе разам з сям’ёй (жонкай і сынам).

Пахаваны на Траекураўскіх могілках у Маскве разам з жонкай і сынам.

1969 год. У Гродна нарадзіўся Валеры Дзідзюля.

Беларускі гітарыст і кампазітар, сольны выканаўца. Выконвае фолк-музыку і музыку ў жанры фламенка. Лідар гурту «ДиДюЛя».

Іграе на гітары з 5 гадоў. Удзельнік ВІА «Алые Зори», «Белыя Росы», пабываў з гастролямі ў многіх краінах.

З’яўляецца прадзюсарам класічнага гітарыста Дз. Асімовіча, які страціў зрок у раннім узросце.

1982 год. У Магілёве нарадзілася Наталля Падольская.

Беларуская і расійская поп-спявачка, удзельніца “Фабрыкі зорак-5”, прадстаўніца Расіі на “Еўрабачанні-2005”. Жонка Ул. Праснякова-малодшага.

У дзяцінстве ўдзельнічала ў тэатры-студыі «Вясёлка», “Студыі W” Магілёўскага ліцэя музыкі і харэаграфіі, выйграла гран-пры конкурсу маладых выканаўцаў «Зорная ростань», міжнароднага фестывалю духоўнай музыкі «Магутны Божа» (Магілёў) і «Goldenfest» (Польшча). Фіналістка нацыянальнага фестываля “На скрыжаваннях Еўропы”.

Прымае ўдзел у розных музычных праектах, дае канцэрты.

2009 год. Памёр Алег Янкоўскі (1944-2009).

Савецкі, расійскі акцёр тэатра і кіно, рэжысёр. Народны артыст СССР. Лаурэат Дзяржаўных прэмій СССР, Расіі. Уладальнік Прэміі «Ніка».

Яго бацька паходзіў з польскай шляхты. Нарадзіўся ў Джэзказгане, куды быў сасланы бацька.

Некаторы час жыў са старэйшым братам Расцілавам у Мінску, дэбютаваў на сцэне тэатра ў эпізадычнай ролі. Скончыў Саратаўскае тэатральнае вучылішча. Працаваў у Саратаўскім драматычным тэатры, у Маскоўскім тэатры «Ленком».

Сярод роляў: князь Мышкін («Ідыёт» паводле Ф. Дастаеўскага), Трыгорын («Чайка» А. Чэхава), Гамлет («Гамлет» У. Шэкспіра), Аркадзь Бурмін («Хлопец з нашага горада» К. Сіманава), Берынг («Аптымістычная трагедыя» У. Вішнеўскага) і іншыя.

3 1968 года здымаўся ў кіно: «Шчыт і меч», «Служылі два таварышы», «Я, Францыск Скарына…», «Зорка чароўнага шчасця», «Звычайны цуд», «Той самы Мюнхгаўзен», «Закаханы па ўласным жаданні», «Забіць дракона» і шматлікія іншыя.

Памёр 20 мая 2009 года.

15 мая ў гісторыі. Дзень сям’і. Магілёўскі тэатр, беларуская бібліятэка ў Лондане. Нарадзіліся Я. Чэрскі, У. Галубок, Цзян Фанлян, Ксенія Сітнік. Памёр К. Малевіч.

Міжнародны Дзень сям’і (International Family Day, з 1993 года).

Створана дзеля прыцягнення ўвагі шырокай грамадскасці да праблем сям’і, якіх сёння існуе вялікая колькасць.

Сям’я, як асноўны элемент грамадства, была і застаецца захоўніцай чалавечых каштоўнасцяў, культуры і гістарычнай пераемнасці пакаленняў, фактарам стабільнасці і развіцця. З сям’і пачынаецца жыццё чалавека, тут адбываецца фармаванне яго як асобы і грамадзяніна.

Сям’я – крыніца любові,  павагі, салідарнасці і прыхільнасці, тое, на чым будуецца кожнае цывілізаванае грамадства, без чаго не можа існаваць чалавек.

У наш час ва ўсім свеце існуе сур’ёзная праблема няпоўных сем’яў і велізарнай колькасці разводаў.

1762 год. У Нясвіжы памёр Міхал Казімір Радзівіл “Рыбанька” (1702-1762). 

Найбольш уплывовы прадстаўнік роду Радзівілаў XVIII стагоддзя, адзін з найбагацейшых магнатаў Рэчы Паспалітай, дзяржаўны дзеяч ВКЛ, мецэнат.

Пры звяртанні да кагосьці ўжываў слова “рыбанька”, ад чаго і пайшла мінушка.

Аднавіў замак ў Нясвіжы, разбураны шведамі ў 1706 годзе, дзейнасць Нясвіжскай друкарні. Адкрыў Нясвіжскі кадэцкі корпус, заснаваў першыя ў ВКЛ мануфактуры, у тым ліку Слуцкую персіярню па вырабе шаўковых паясоў.

1845 год. Нарадзіўся Ян Чэрскі (1845-1892).

Беларускі геолаг і даследчык Сібіры, заснавальнік байкалазнаўства, удзельнік паўстання К. Каліноўскага.

Уладальнік трох Залатых медалёў Рускага геаграфічнага таварыства. У гонар яго названы: хрыбеты ва Усходняй Сібіры (1500 км), у Забайкаллі, пасёлак у Якуціі, пік, гара ў Забайкаллі і іншыя, вуліцы ў шэрагу гарадоў Расіі, Літвы, Украіны, Польшчы, у беларускім Верхнядзвінску, краязнаўчы музей на радзіме – у в. Валынцы Верхнядзвінскага раёна, Іркуцкае таварыства беларускай культуры.

За ўдзел у паўстанні 1863-1864 гадоў выключаны з Віленскага шляхецкага інстытута, высланы ў Сібір салдатам.

У ссылцы займаўся даследаваннямі прыроды азіяцкай часткі Расіі. Значны след пакінуў у геалогіі, геаграфіі, заалогіі, анатоміі, археалогіі, метэаралогіі, этнаграфіі. Склаў першую геалагічную карту ўзбярэжжа возера Байкал, даследаваў басейн ракі Селенга.

Аўтар шматтомнага выдання «Землеведение Азии».

1878 год. На наступны дзень пасля свайго дня нараджэння памёр Эдвард Ян Ромер (1806-1878). 

Грамадскі дзеяч, літаратар, перакладчык і мастак. Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў. Двойчы прыгаварываўся да смерці, двойчы высылаўся ў ссылку.

Пасля вяртання ў Вільню быў пад наглядам паліцыі. Быў сябрам Музея старажытнасцей i Віленскай археалагічнай камісіі, дырэктарам 2-га аддзела Таварыства дабрачыннасці, сябар шэрагу іншых таварыстваў.

Аўтар эпіграм на знакамітых сучаснікаў, перакладаў, партрэтаў.

Пахаваны ў сямейнай капліцы Ромераў у касцёле Найсвяцейшай Дзевы Марыі ў Троках.

1882 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Галубок (1882-1937).

Беларускі рэжысёр, драматург, адзін з заснавальнікаў сучаснага беларускага тэатра, першы Народны артыст БССР (1928). Рэпрэсаваны разам з трупай свайго тэатра. Некалькі разоў з вандроўным тэатрам выступаў у Магілёве.

Яго драматургічная, рэжысёрская і акцёрская дзейнасць з’яўляюцца сувязным звяном паміж дарэвалюцыйным і савецкім беларускім тэатрам. Творча развіў традыцыі старажытнага народнага тэатра: батлейкі, народнай драмы, інтэрмедый. Выхаваў многіх беларускіх акцёраў, у тым ліку У. Дзядзюшка, К. Быліч, А. Блажэвіч. У яго трупе рабіла свае першыя крокі на сцэне С. Станюта, музычнай часткай кіраваў Н. Сакалоўскі – аўтар Дзяржаўнага гімна Беларусі.

1888 год. Адкрыццё будынка Магілёўскага губернскага тэатра.

Асвячэнне адбылося 14 мая. Тэатр будаваўся ў 1886-1888 гадах пад кіраўніцтвам архітэктара П. Камбурава, інжынера В. Міляноўскага. Да 1889 года працягвалася ўнутраная аддзелка будынка.

Адкрыццё тэатральнага сезона адбылося ў 1889 годзе пастаноўкай камічнай п’есы “Сямейнае шчасце” трупы Дзяркача. Будынак рэканструіраваўся у 1992-2001 гадах.

1911 год. Нарадзіўся Уладзімір Шыманец (1911-1977).

Беларускі грамадскі дзеяч у Францыі, інжынер, мастак.

Скончыў Віленскую тэхнічную школу. Працаваў намеснікам начальніка электрастанцыі чыгуначнай станцыі Баранавічы-Цэнтральная. Пасля прыходу саветаў быў арыштаваны ў 1940 годзе, асуджаны на 5 гадоў канцлагераў у Сібіры.

Падчас нямецкай акупацыі настаўнічаў у Баранавічах.

З 1944 года на эміграцыі. У Капенгагене арганізаваў Згуртаванне беларусаў Даніі, браў удзел у працы Аб’яднання беларускіх работнікаў у Францыі, Сусветнага аб’яднання беларускай эміграцыі, дзейнасці ўрада БНР – міністр фінансаў.

Як мастак, быў аўтарам праектаў паваенных марак БНР, удзельнічаў у мастацкіх выстаўках, аўтар прац пра творчасць беларускіх мастакоў на эміграцыі.

Памёр 27 жніўня 1977 года ў Францыі.

1916 год. Нарадзілася Цзян Фанлян (1916-2004).

Першая ледзі Тайваня ў 1978-1988 гадах.

Нарадзілася пад беларускай Оршай як Фаіна Вахрава ў сям’і пуцявога абходчыка.

У Свярдлоўску на “Уралмашы” пазнаёмілася з Цзян Цзінго – сынам Чан Кайшы. Яны пажаніліся 15 сакавіка 1935 года.

У 1936 годзе пераехала у Кітай.

1924 год. У Бабруйску нарадзіўся Уладзімір Ярмак (1924-1943).

Герой Савецкага Саюза.

Да вайны працаваў слесарам на заводзе ў горадзе Ніжні Тагіл.

Стралок 14-га асобнага штрафнога батальёну 42-я арміі лейтэнант Ярмак 19 ліпеня 1943 года падчас правядзення разведкі боем у раёне Сінявінскіх вышыняў пад Ленінградам зачыніў сваім целам амбразуру варожай агнявой кропкі, чым забяспечыў групе разведчыкаў выкананне баявога задання.

У яго гонар названы вуліцы ў Бабруйску, Ніжнім Тагіле, Пецярбургу, Мінску, пастаўлены стэла ў Бабруйску, помнік ў Пецярбургу.

1930 год. Нарадзіўся Генадзь Банкевіч (1930-2007).

Сузаснавальнік Беларускага згуртаваньня вайскоўцаў, Сябра Сойму БНФ, Рады ТБМ. Падпалкоўнік.

1935 год. Памёр Казімер Малевіч (1879-1935).

Мастак-авангардыст, тэарэтык мастацтва, дызайнер-мастак-авангардыст, адзін з заснавальнікаў супрэматызму.

Нарадзіўся ў сям’і беларускага этнографа і фалькларыста Севярына Малевіча, па некаторых дадзенах на Капыльшчыне, па іншых – у Кіеве.

Вучыўся жывапісу, скульптуры і дойлідству ў студыі Ф. Рэрберга ў Маскве. У 1919-1922 гадах выкладаў у Народнай мастацкай школе ў Віцебску, быў дырэктарам Ленінградскага інстытута мастацкай культуры.

На пачатку 1900-1910-х гадоў імкнуўся сумясціць прынцыпы кубізму і футурызму, потым перайшоў да супрэматычных кампазіцый, адмовіўся ад канкрэтнай сюжэтнай змястоўнасці твораў («Чорны квадрат», «Чырвоны квадрат»). З дапамогай прасторавых кампазіцый («архітэктонаў») вывучаў фармальную мову пластычных мастацтваў, ствараў праекты побытавых рэчаў, малюнкі для тэкстыля і іншыя. У 1918 стварыў афармленне першай пастаноўкі «Містэрыі-буф» У. Маякоўскага.

Аўтар мастацтвазнаўчых прац «Ад кубізму да супрэматызму», «Супрэматызм» і іншых.

Адна з самых дарагіх карцін у гісторыі – «Супрэматычная кампазіцыя» – напісана Малевічам.

1936 год. Нарадзіўся Барыс Сачанка (1936-1995).

Беларускі пісьменнік, перакладчык і выдавец.

Сакратар праўлення Саюза пісьменнікаў БССР, загадчык рэдакцыі перакладной замежнай літаратуры выдавецтва «Мастацкая літаратура», галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя». Аўтар больш за 20 кніг.

У сааўтарстве з Янкам Сіпаковым і Рыгорам Барадуліным пад псеўданімамі І. Сібарсач ці Р. Сібарсач змяшчалі ў «Вожыку» вострыя і надзённыя крытычныя нататкі, артыкулы, гумарэскі, сатырычныя замалёўкі.

Памёр 5 ліпеня 1994 года.

1954 год. Нарадзілася Наталля Чорнагалова

Беларуская мастачка, жывапісец-неаэкспрэссіяніст.

Скончыла Мінскае мастацкае вучылішча і мастацка-графічны факультэт Віцебскага педінстытута.

Працуе ў станковым жывапісу і ў станковай графіцы (акварэль), у жанрах пейзажу, нацюрморту, партрэту.

Яе працы знаходзяцца ў галерэях і прыватных калекцыях Беларусі, Польшчы, Швецыі, Швейцарыі, Даніі, ЗША, ФРГ, Аўстраліі, Канады, Вялікабрытаніі, Ізраілю і іншых.

1971 год. У Лондане адкрылася Беларуская бібліятэка імя Ф.Скарыны.

Бібліятэка і музей займаюць 8 пакояў, у якіх захоўваецца каля 40 000 тамоў кніг і камплектаў газет і часопісаў. Сярод іх фрагмент першай кнігі «Царствы» Ф. Скарыны, Статут ВКЛ 1588 года, рэдкія беларускія выданні, першадрукі беларускіх пісьменнікаў, першавыданні прац гісторыкаў, старабеларускамоўныя дакументы 1499-1682 гадоў, архівы.

Узначальвае бібліятэку рада, якая складаецца з дзеячаў беларускай эміграцыі і брытанскіх беларусазнаўцаў.

1979 год. У Мінску адкрыўся Музей старажытнабеларускай культуры Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі

Заснаваны 7 ліпеня 1977 года як цэнтр вывучэння і прапаганды беларускай мастацкай спадчыны.

Мае больш за 17 000 экспанатаў, у тым ліку 600 твораў іканапісу і жывапісу, 4 500 дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, 170 скульптур, і 1 000 узораў народнага ткацтва.

Мае навуковую лабараторыю, вядзе выставачную дзейнасць.

1995 год. Нарадзілася Ксенія Сітнік.

Прадстаўніца ад Беларусі і пераможца на конкурсе песень на конкурсе “Дзіцячае Еўрабачанне-2005”.

Удзельніца і пераможца многіх конкурсаў, у тым ліку Міжнароднага фестываля дзіцячага мастацтва «Залатая пчолка» (Клімавічы),  дзіцячага конкурса фестывалю “Славянскі базар у Віцебску”.

Скончыла Англа-Амерыканскі Універсітэт у Празе. Журналіст-фрылансер у сферы моды.

У Клайпедзе выбралі лепшыя праекты рэканструкцыі мемарыяла савецкім воінам

Клайпедскае самакіраванне аб’явіла папярэднія вынікі конкурса па ідэі праекта рэканструкцыі месца захавання салдат Савецкага Саюза часоў ІІ Сусветнай вайны. Правядзенне гэтага конкурса разбурае клішэ расійскіх прапагандыстаў аб непавазе да памяці савецкіх воінаў у краінах Балтыі.

На конкурс было прадстаўлена шэсць праектных ідэй па ўладкаванні прасторы побач з вул. С. Даўканта (S. Daukanto) – паведамлялі раней mogilev.media. Згодна з рашэннем камісіі па ацэнцы конкурсных праектаў 11 мая, вылучаны першыя тры праекты – інфармуе atviraklaipeda.lt. Удзельнікі, якія занялі першыя 3 месцы ў конкурсе праектаў, могуць разлічваць на ўзнагародуі: I месца – 8000 еўра, II месца – 5000 еўра, III месца – 3000 еўра.

Пішам, як вайна ва Ўкраіне ўплывае на жыццё еўрапейскіх гарадоў, якія маюць партнёрскія дачыненні з гарадамі Магілёўскай вобласці.

Першае месца (94,17 бала з 100 магчымых) камісія прысудзіла праекту «NAU2023», аўтарамі якога з’яўляюцца Р. Амшыеюс і М. Чарнютэ-Амшыене.

Яны прапануюць інтэграваць рэканструяваную прастору ў агульную «тканіну Парка скульптур». Пры рэалізацыі іх ідэі будзе пашырана плошча зялёных зон і пасаджана больш новых дрэў, захаваны каменныя таблічкі з прозвішчамі загінулых, і імі будуць адзначаны месцы пахавання, пракладзены новыя пешаходныя дарожкі.

Другое месца (76,67 бала) прысуджана праекту «SSS2023», які стварылі А. Скіезгелас, Э. Пілвеліс, Э. Вайнорютэ, Т. Свідэрскас.

Трэцяе месца (72,5 бала) у праекта «KLP0700» В. Пілкаускаса, Л. Каваляўскаса, Р. Пілкаўскайтэ.

Канчатковы парадак і пераможца конкурсу будуць аб’яўлены пасля правядзення працэдуры грамадскіх закупак. Самакіраванне павінна заключыць з ім дамову на падрыхтоўку тэхнічнага задання.

Дамова аб Пабрацімстве Клайпеды і Магілёва была падпісана 8 сакавіка 1997.

27 лютага 2022 году, на трэці дзень уварвання расійскіх войск ва Ўкраіну, мэр Клайпеды заявіў аб спыненні пабрацімскіх сувязяў з расійскімі і беларускімі гарадамі. Паводле яго ён звярнуўся да кіраўніцтва гарадоў партнёраў, каб тыя супраціўляліся агрэсіі супраць Украіны, але рэакцыі не было. У афіцыйным спісе гарадоў пабрацімаў Клайпеды Магілёва няма.

Магілёў. media працягвае сачыць за жыццём Клайпеды, нягледзячы на спыненне партнёрскіх сувязяў з Магілёвам са спадзевам, што пабрацімства між гарадамі адновіцца.

Клайпеда месціцца на захадзе краіны і з’яўляецца портам на Балтыйскім моры. Насельніцтва 160 тысяч чалавек.

Фота atviraklaipeda.lt

Дзень у гісторыі. 8 мая. Дні памяці і прымірэння. Магілёў – сталіца БССР. Расправа партызан у Налібаках. Капітуляцыя Германіі. Брэсцкая крэпасць – герой. Буйніцкі мемарыял.

Сусветны Дзень Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца (з 1953 года).

Святкуецца ў дзень нараджэння заснавальніка міжнароднага таварыства “Чырвонага Крыжа”, швейцарскага гуманіста, грамадскага дзеяча, лаўрэата Нобелеўскай прэміі Анры Дзюнана.

У 1859 годзе ён арганізаваў аказанне дапамогі параненым у бітве пры Сальферына падчас аўстра-італа-французскай вайны, ахвярамі якой сталі 40 000 чалавек. Афіцыйна назва Міжнародны Чырвоны Крыж была зацверджана ў 1928 годзе на 13-й міжнароднай канферэнцыі ў Гаазе, дзе быў прыняты статут арганізацыі. У 1986 годзе была зацверджана новая назва арганізацыі – Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца.

Задача арганізацыі – аказанне дапамогі параненым, хворым і ваеннапалонным падчас узброеных канфліктаў, дапамога ахвярам стыхійных бедстваў. Асноўныя прынцыпы дзейнасці руху – гуманнасць, бесстароннасць, добраахвотнасць, адзінства, універсальнасць.

У 1872 годзе было створана Мінскае мясцовае ўпраўленне Расійскага таварыства апекі аб параненых і хворых воінах, пасля чаго былі адкрыты Віцебскае, Магілёўскае, Віленскае і Полацкае ўпраўленні.

Зараз структуры Беларускага Чырвонага крыжа працуюць ва ўсіх гарадах і раёнах Беларусі.

Дні памяці і прымірэння (8 і 9 мая).

Прысвечаны памяці ахвяр і загінуўшых у Другой сусветнай вайне. Абвешчаны 22 лістапада 2004 года Генеральнай Асамблеей ААН.

Адзначаюцца з 2005 года.

У Другой сусветнай вайне загінула 71,2 мільёны чалавек, у тым ліку: у СССР – 26,6 (у БССР – 2, 22), Кітаі – 15,5, Германіі – 8,4, Польшчы – 6,2, Інданзэзіі – 4,0, Індыі – 3,0, Японіі – 2,5, у Філіпінах, Югаславіі, Бірме (М’янма) – больш як па мільёну жыхароў. 

1243 год. Памерла Еўфрасіння Пскоўская (Еўпраксія, 1170-я – 1243).

Князёўна полацкая, княгіня пскоўская, святая праваслаўнай царквы. Ігумення пскоўскага Спаса-Прадцечанскага манастыра.

Дачка князя Рагвалода-Васіля, унучка вялікага князя кіеўскага Ізяслава Мсціславіча, сястра князя Глеба Рагвалодавіча.

Выхоўвалася ў полацкім Спаскім манастыры. Выйшла замуж за пскоўскага князя Яраслава Уладзіміравіча.

Фундавала пабудову Прадцечанскай царквы ў Пскове, заснаванне  манастыра Іаана Хрысціцеля. Прыняла манаскі пострыг, стала ігуменняй.

Забіта пасынкам князя Яраслава. Пахавана ў Спаса-Прадцечанскім манастыры.

1551 год. Памерла Барбара Радзівіл (1520-1551).

Каралева польская і вялікая княгіня літоўская, другая жонка Жыгімонта II Аўгуста. “Чорная панна Нясвіжскага палаца”, “Джульета беларускага сярэднявечча”, “сярэднявечная Алена Прыгожая”.

Пачуцці Жыгімонта II Аўгуста да Барбары імкнуліся выкарыстаць для ўмацавання ўласных пазіцый яе браты Мікалай Радзівіл Руды і Мікалай Радзівіл Чорны. Супраць шлюбу выступілі магнаты і шматлікая шляхта, незадаволеныя ростам уплывовасці Радзівілаў, а таксама свякроў – каралева Бона Сфорца.

Насуперак ўсім апанентам, Барбара была каранавана 7 снежня 1550 года, але ў хуткім часе, 8 мая 1551 года, памерла. Верагодна, што яе атруцілі, але ёсць меркаванні, што прычынай яе смерці была анкалагічная хвароба.

Гісторыі рамантычнага кахання Барбары з Жыгімонтам Аўгустам прысвечаны шматлікія мастацкія творы.

1883 год. У фальварку Данілаўка Бабруйскага павету (зараз – Светалагорскі раён) нарадзіўся Сцяпан Некрашэвіч (1883-1937).

Адзін з бацькоў-заснавальнікаў, разам з Я. Карскім і І. Воўк-Левановічам, сучаснай беларускай дзяржаўнасці, ініцыятар стварэння і першы старшыня Інстытуту беларускай культуры, акадэмік, дырэктар Інстытуту мовазнаўства. 

Адзін з кіраўнікоў Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў, працаваў у наркамасветы БССР, старшынёй Навукова-тэрміналагічнай камісіі. Удзельнік арганізацыі Інбелкульта, акадэміі навук, яе віцэ-прэзідэнт, дырэктар Інстытута мовазнаўства, старшыня камісіі па ўкладанні слоўніка жывой беларускай мовы.

Распрацаваў тэарэтычныя асновы і прынцыпы стварэння дыялекталагічных слоўнікаў беларускай мовы. Аўтар даследаванняў па гісторыі беларускай мовы, правапісу спрэчных дзеяслоўных форм.

У 1930 годзе арыштаваны ДПУ, у 1931 годзе прыгавораны да высылкі ў Удмурцію. Зноў арыштаваны ў 1937 годзе, 19 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу, расстраляны на наступны дзень.

1939 год. Пачала працаваць урадавая камісія па пераводзе сталіцы БССР у Магілёў.

Камісію ачоліў намеснік старшыні СНК БССР І. Захараў. 

У першы дзень працы былі разгледжаны каляндарны план работ па будаўніцтве Дома ўрада і праект размяшчэння наркаматаў і цэнтральных устаноў, якія пераводзяцца з Мінска, заслухана інфармацыя аб забеспячэнні Магілёўскага будтрэста рабочай сілай.

Праект рэканструкцыі пл. Славы (тады – Савецкай).

1943 год. Савецкія партызаны ўчынілі расправу над жыхарамі в. Налібакі.

У вёсцы, якая находзіцца ў Налібоцкай пушчы былі забіты 128 чалавек, у тым ліку 3 жанчыны, некалькі падлеткаў і 10-гадовы хлопчык. Прычына нападу –  супрацоўніцтва вяскоўцаў з польскай Арміяй Краёвай (АК).

Мясцовай ячэйцы АК ва ўльтыматыўнай форме была прапанавана падпарадкавацца партызанскаму цэнтру ў Маскве, але яна адмовіліся. Адказам стаў карны рэйд. Пасля масавага забойства партызаны выкралі з вёскі 100 кароў і 70 коней.

У справаздачы савецкіх партызан было ўказана, што ў баі ў Налібаках разбіты нямецкі гарнізон.

Трагічныя падзеі ў Налібаках прыцягнулі ўвагу грамадскай думкі ў пачатку XXI стагоддзя ў сувязі са стварэннем галівудскага фільма “Выклік” (2008) пра яўрэйскіх партызанаў Бельскіх, якіх падазравалі ў расправе над мірнымі жыхарамі.

Помнік ахварям ад эмігрантаў.

1945 год. У прадмесці Берліна Карлсхорсце падпісаны канчатковы Акт аб безумоўнай капітуляцыі Германіі і яе ўзброеных сіл. 

Гэта адбылося 8 мая а 22:43 па цэнтральна-еўрапейскаму, а 23:43 па мінскаму часу, 9 мая а 0:43 па маскоўскаму. У Берліне не знайшлося ніводнага ацалелалага будынка, дзе б можна было годна правесці падпісанне капітуляцыі.

Дзень афіцыйнай аб’явы капітуляцыі – 8 траўня ў Еўропе і Амерыцы, 9 траўня ў СССР – стаў святкавацца як Дзень Перамогі.

Акт аб капітуляцыі ад імя германскага вермахта падпісалі генерал- фельдмаршал У. Кейтель, галоўнакамандуючы ВМС адмірал Фон Фрыдэбург, генерал-палкоўнік авіяцыі Г. Штумпф. СССР прадстаўляў намеснік Вярхоўнага галоўнакамандуючага маршал Савецкага Саюза Г. Жукаў, саюзнікаў – галоўны маршал авіяцыі Вялікабрытаніі А. Тэдэр. У якасці сведкаў прысутнічалі генерал арміі ЗША Спаатс і галоўнакамандуючы французскай арміяй генерал Тасіньі.

1949 год. На тэрыторыі Трэптаў-парка ў Берліне адбылося ўрачыстае адкрыццё помніка “Воінам Савецкай Арміі, якія загінулі ў баях з фашызмам”. 

Там пахавана каля 5 000 тысяч савецкіх воінаў, у тым ліку некалькі сотняў ураджэнцаў Беларусі.

У сутарэннях помніка размешчаны маўзалей. Агульная вышыня манумента складае каля 30 м. Перад помнікам – мемарыяльнае поле з брацкімі магіламі, сімвалічнымі саркафагамі, чарамі для вечнага агню, двума чырвонымі сцягамі з граніту, скульптурамі укленчаных салдат.

Для будаўніцтва выкарыстоўвалі граніт з рэйхсканцылярыі Гітлера. Фігуру Воіна-вызваліцеля вырабілі ў Ленінградзе – 13-метровы помнік адлілі з бронзы вагой 72 тоны. У Берлін яго перапраўлялі часткамі водным шляхам.

1965 год. Магілёўскаму падпольшчыку, партызану атрада №600 Леаніду Лорчанка пасмяротна прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

Падарваў 2 чыгуначныя масты і варожы эшалон. 18 ліпеня 1943 года каля в. Антонава Буда пры выхадзе з акружэння застаўся ў групе прыкрыцця, якая раніцай ўступіла ў бой з пераўзыходзячымі сіламі праціўніка каля р. Рудня. Застаўшыся ў жывых адзін, калі скончыліся боепрыпасы, падарваў сябе і ворагаў гранатай. Пахаваны каля в. Антонава Буда Бялыніцкага раёна.

У гонар героя ўстаноўлены бюст у г. Бялынічы, названы вуліцы ў Бялынічах і Магілёве.

1965 год. Прысвоена званне крэпасць-герой Брэсцкай крэпасці.

Да 22 чэрвеня 1941 года ў крэпасці дыслакавалася 8 стралковых батальёнаў,  разведвальны, артылерыйскі палкі і 2 артылерыйскіх дывізіёна, некаторыя спецпадраздзяленні – усяго каля 9 000 чалавек, не лічачы членаў сем’яў.

Штурмавала крэпасць з 4:45, пасля артпадрыхтоўкі, 22 чэрвеня 45-я пяхотная дывізія (да 16 тысяч чалавек), якой было даведзена авалодаць аб’ектам да 12:00 у першы дзень вайны.

Моцнае супраціўленне немцы сустрэлі на Валынскім і Кобрынскім умацаваннях.

Да 7:00 22 чэрвеня некаторыя падраздзяленні 42 і 6-й савецкіх стралковай дывізіі змаглі з баямі пакінуць крэпасць і горад Брэст і з вялікімі стратамі перадыслакавацца.

Да вечара 24 чэрвеня немцы авалодалі Валынскім і Цярэспальскім умацаваннем, а рэшткі гарнізона пераправіліся ў Цытадэль. Штодня абаронцам крэпасці прыходзілася адбіваць 7-8 атак. 29 чэрвеня арганізаваная абарона крэпасці скончылася – заставаліся толькі ізаляваныя групы і адзіночныя байцы.  Да 7 000 абаронцаў трапіла ў нямецкі палон.

Адзін з надпісаў у крэпасці абвяшчае: «Я паміраю, але не здаюся. Бывай, Радзіма. 20/VII-41».

23 ліпеня 1941 года, на 32-гі дзень вайны, у палон быў узяты камандуючы абаронай Усходняга форта маёр П. Гаўрылаў, паводле афіцыйных звестак, апошні абаронца Брэсцкай крэпасці.

1995 год. На Буйніцкім полі адкрыта першая чарга мемарыяльнага комплекса.

Адкрыты капліца (27 м вышынёй), мемарыяальная алея і Возера Слез.

Комплекс прысвечаны геараічнай абароне Магілёва. Баі тут адбываліся з 10 да 22 ліпеня 1941 года.

13-14 ліпеня на Буйніцкім полі знаходзіліся карэспандэнт газеты «Известия» К. Сіманаў і фотакарэспандэнт П. Трошкін, які сфатаграфаваў падбітыя на Буйніцкім полі нямецкія танкі

Падзеі на полі знайшлі адлюстраванне ў рамане Сіманава «Жывыя і мёртвыя» і дзённіку «Розныя дні вайны».

«Буйніцкае поле» – гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі (з 2002 г.). Аўтар праекта архітэктар У. Чаленка.

Над Буйніцкім полем, паводле завяшчання пісьменніка, у верасні 1979 года развеяны прах К. Сіманава.

2005 год. Памёр Пятро Драчоў (1937-2005).

Беларуск і графік.

Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут. 

Працаваў мастацкім рэдактарам часопісу «Бярозка», у «Беларускім гістарычным часопісе». Працаваў у кніжнай станковай графіцы. Сярод яго шматлікіх твораў: «Францыск Скарына трымае экзамэн перад прафэсарамі ў Падуанскі ўнівэрсытэце», «Да 500-годдзя Міколы Гусоўскага», панарама «Пажар г. Магілёва ў 1700-1721 гг.», серыі акварэляў «Помнікі архітэктуры Беларусі», «Бярэзінскі запаведнік», «Асветнікі», ілюстрацыі да кніг У. Дубоўкі, П. Броўкі, У. Караткевіча і іншыя.

Фота з адкрытых крыніц

Паўтары тысячы ветэранаў вайны засталося ў Беларусі. Самым маладым – 96 гадоў.

Каля 1,5 тысячы ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны і каля 8,5 тысяч грамадзян, якія пацярпелі ад наступстваў вайны – пераважна былыя вязні канцлагераў – жывуць сёння ў Беларусі, паведаміла намеснік міністра працы і сацыяльнай абароны М. Арцёменка.

З кожным годам меншаюць рады ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны. Самым “маладым” удзельнікам вайны зараз 96 гадоў.

Па ўсёй краіне ў гарадах, гарадскіх пасёлках, аграгарадках 9 Мая пройдуць масавыя урачыстасці. Напярэдадні свята ў школы, вучылішчы запрашалі выступіць ветэранаў вайны. Толькі выступаць ужо і няма каму, і ўдзел у сустрэчах бяруць ветэраны працы, але не вайны.

Па ўсёй краіне гэтымі днямі праходзяць ушаноўванні ветэранаў, ім выплачваецца матэрыяльная дапамога, ладзяцца святочныя мітынгі, ускладанне кветак. 

Да 4 мая праводзіліся выплаты матэрыяльнай дапамогі. Па 850 рублёў з бюджэту атрымалі  асобы, якія пацярпелі ад наступстваў вайны і па 2 000 удзельнікі і інваліды вайны. Дапамогу атрымалі 10 000 чалавек на агульную суму 9,5 мільёнаў рублёў.

Прагназуецца, што 80-годдзе Перамогі у 2025 годзе сустрэнуць адзінкавыя ветэраны апошняй вайны.

У 2012 годзе у Беларусі жыла 30,5 тысяч ветэранаў, у 2017 годзе – 10,7 тысяч, у 2023 –  1,5 тысячы. 

Фота з адкрытых крыніц

4 мая у гісторыі. Дзень пажарных. Тараса Шаўчэнку выкупілі з прыгона. Нарадзіўся Геранім Радзівіл. Дзень памяці Анатоля Сыса.

Міжнародны дзень пажарных (International Firefighters Day).

Устаноўлены ў памяць трагічных падзей, звязаных з тушэннем ляснога пажару ў снежні 1998 года, які адбыўся ў Аўстраліі. Тады пры выкананні свайго службовага абавязку загінулі пяцёра пажарных. Гэта падзея не была першым выпадкам гібелі змагароў з агнём, аднак менавіта яна падштурхнула да заснавання Міжнароднага дня, калі можна было б ушаноўваць герояў-агняборцаў, а таксама ўшанаваць памяць загінуўшых пры выкананні службовага абавязку.

У якасці даты святкавання быў выбраны дзень ушаноўвання Святога Фларыяна, які лічыцца нябесным апекуном пажарных.

У нашай краіне Дзень пажарнай службы адзначаецца 25 ліпеня на падставе Указа ад 11 верасня 1998 года. Выбар афіцыйнай даты свята не выпадковы. Менавіта 25 ліпеня 1853 года была заснавана пажарная ахова ў г. Мінску.

1715 год. Нарадзіўся Геранім Фларыян Радзівіл (1715–1760).

Дзяржаўны дзеяч ВКЛ, мецэнат.

Падарожнік па Еўропе. Меў шматлікія уладанні, у тым ліку трымаў Крычаўскае староства.

Падчашы, вялікі харужы ВКЛ.

Меў 6-тысячнае войска (па колькасці раўнялася войску ВКЛ) з гарнізонамі ў многіх гарадах, у тым ліку Крычаве. У Бялай, пасля ў Слуцку трымаў кадэцкі корпус.

Задушыў Крычаўскае паўстанне 1743–1744 гадоў.

У 1756 пачаў будаваць на востраве Жыд-возера (перайменаваў яго ў Князьмор, цяпер воз. Чырвонае) мураваны замак пад назвай Венецыя. Меркаваў стварыць на возеры флот з артылерыяй.

Заснаваў тэатр у Бялай і Слуцкі тэатр, артысты для якога рыхтаваліся ў спецыяльнай школе (першая ў Рэчы Паспалітай). Сабраў карцінную галерэю, вялікую бібліятэку.

1819 год. Нарадзіўся Фларыян Міладоўскі (1819–1889).

Беларускі кампазітар, піяніст, педагог.

Вучань віленскага кампазітара Ф. Цібэ, мінскага музыкі Д. Стэфановіча (настаўнік К.Марцінкевіча, С. Манюшкі)  У 10-гадовым веку даў свой першы канцэрт, дзе ён выконваў няпростыя творы нават для дасведчаных музыкаў.

У 1836 годзе стаў выкладаць музыку дочкам Б. Тышкевіча і працаваць дырыжорам аркестра ў маёнтку Чырвоны Двор. Пад яго кіраўніцтвам сімфанічны аркестр стаў адным з лепшых прыватных музычных калектываў у Еўропе.

Павышаў сваю адукацыю ў Берліне, Вене, у Францыі. Працаваў у Вільні, у маёнтку Мацкі пад Мінскам, дзе з’явіўся самы знакаміты твор – аперэта «Канкурэнты» на словы М. Лапіцкага і У. Сыракомлі, прэм’ера якой адбылася ў Мінску ў 1861 годзе.

З 1862 года жыў на эміграцыі ў Францыі.

Аўтар аперэт, мес, смыковых квартэтаў, фартэпіянных трыа, санат для фартэпіяна ў 4 рукі, песень, мазуркі, паланэзаў, накцюрнаў, багатэлі.

Памёр 8 ліпеня 1889 года ў Бардо.

1838 год. Быў выкуплены з прыгону Тарас Шаўчэнка (1814–1861).

Яго выкупілі дзеячы культуры

Вядомы ўкраінскі мастак і літаратар. Нацыянальны герой Украіны.

Упершыню праехаў па Беларусі ў 1829 годзе, у час прыезду свайго ўладніка П. Энгельгарта ў Вільню.

У 1843 годзе, здабыўшы волю, Шаўчэнка па дарозе з Пецярбурга да Украіны наведаў Віцебск, Магілёў, Гомель. Гэтым жа шляхам вяртаўся ў Пецярбург у 1847 годзе. Падрымліваў сувязі са многімі беларускімі літаратарамі, удзельнікамі вызваленчага руху.

У 1863 годзе ў Вільні быў выдадзены «Кабзар» Шаўчэнкі на польскай мове ў перакладзе У. Сыракомлі.

Да пачатку XX стагоддзя адносяцца пераклады Шаўчэнкі на беларускую мову, якія зрабілі Янка Купала, А. Гурло, А. Паўловіч. Першым даследчыкам паэтыкі Т. Шаўчэнкі ў Беларусі быў М. Багдановіч. У аснове паэмы Янкі Купалы “Тарасава доля” – жыццёвы шлях вялікага Кабзара.

Перакладалі Шаўчэнку і беларускія паэты міжваеннага і паваеннага часу, у іхнім ліку – Рыгор Барадулін.

У яго гонар у Беларусі усталяваны помнікі ў Брэсце, Слуцку, Гомелі, Мінску, Магілёве (2005). У 2015 годзе помнік у Магілёве быў пашкоджаны вандаламі.

Выява Шаўчэнкі разам з Гогалем і Пушкіным размешчана на мемарыяльнай дошцы на будынку па Ленінскай, 33 у Магілёве.

У Беларусі вуліцы Шаўчэнкі ёсць у шматлікіх гарадах, у тым ліку Бабруйску, Магілёве.

На фота: Апаганены вандаламі помнік Т. Шаўчэку ў Магілёве (справа).

1863 год. У баі з расійскімі войскамі пад Дубічамі загінуў Людвік Нарбут (1832–1863).

Вайсковец, урач, вучоны-мэдык, мецэнат.

Падчас вучобы ў Віленскай гімназіі быў арыштаваны за спробу стварыць «таварыства патрыётаў з мэтай зрабіць паўстанне» і ў 1851 годзе аддадзены ў салдаты на Каўказ.

Вярнуўся на радзіму ў 1860 годзе. Адным з першых стварыў атрад з паўстанцаў у Беларусі, з якім з лютага па красавік 1863 году змагаўся супраць расійскіх войск. Быў ваенным начальнікам Лідскага павета, палкоўнікам.

М. Андрыёлі. Смерць Людвіка Нарбута ў Дубічах.

1904 год. Пачалося будаўніцтва Панамскага канала.

Ён злучае Ціхі і Атлантычны акіяны. Даўжыня 81,6 км. Афіцыйна адчынены 12 чэрвеня 1920 года.

Першым выказаў ідэю аб магчымасці будаўніцтва канала ўраджэнец Крычава Аляксандр Галынскі (1816–1893), падарожнік, пісьменнік, сябра А. Герцана, В. Урублеўскага, К. Маркса, Ф. Энгельса, Дж. Гарыбальдзі, разам з Юліушам Славацкім падарожнічаў па Блізкім Усходзе і па Егіпце. Памёр і пахаваны ў г. Крычаве.

1930 год. Памёр Уладзімір Краснянскі (1863–1930).

Гісторык, дырэктар Мсціслаўскай мужчынскай гімназіі (1906–1911), аўтар кнігі “Город Мстиславль” (1912), даследчык паўстання 1863 года.

Скончыў Пецярбургскі гісторыка-філалагічны інстытут. Выкладаў ў Беластоцкай рэальнай вучэльні, мінскай мужчынскай гімназіі, працаваў у Віленскім цэнтральным архіве старажытных актаў, у канцылярыі Віленскай навучальнай акругі, дырэктарам мсціслаўскай мужчынскай гімназіі, віцебскага рэальнага вучылішча, намеснікам дырэктара Віцебскага краязнаўчага музея.

З’яўляўся членам камісіі па ахове помнікаў даўніны і мастацтва віцебскага акруговага таварыства краязнаўства. Разабраў і сістэматызаваў багатую літаратурную, археалагічную і нумізматычную калекцыю В. Федаровіча. Праводзіў археалагічныя раскопкі ў Барысаўскім павеце.

1932 год. Нарадзіўся Мікола Прашковіч (1932–1983).

Беларускі дысідэнт, перакладчык, адзін з самых таленавітых беларускіх літаратуразнаўцаў ХХ стагоддзя. Адзін з першых пачаў даследаваць паэзію Сімяона Полацкага, абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму “Паэзія Сімяона Полацкага”.

Адзін з першых напісаў вялікі артыкул «Шлях паэта» пра творчасць Ларысы Геніюш (1967).

Спецыялізаваўся па старажытнай беларускай літаратуры. Некаторыя яго выступленні ў друку вылучаліся асаблівай палемічнай завостранасцю і атрымалі шырокі грамадскі рэзананс у Беларусі. Так, рэцэнзія М. Прашковіча на кнігу А. Коршунава пра А. Філіповіча (1965) выклікала рэзка адмоўную рэакцыю галоўнага афіцыёзнага гісторыка Л. Абэцэдарскага

Даверлівы, адкрыты і залішне эмацыянальны М. Прашковіч быў выкарыстаны савецкай дзяржбяспекай, пад пільным наглядам якой знаходзіўся, для дыскрэдытацыі некаторых патрыётаў, фабрыкацыі справы і выкрыцця ў 1973-1974 гадах «гнязда беларускіх нацыяналістаў» у АН БССР, у выніку чаго пацярпела цэлая група беларускіх навукоўцаў.

Па абвінавачанні ў беларускім нацыяналізме ў 1974 годзе быў звольнены з работы ў АН БССР.

Пэўны час заставаўся беспрацоўным, затым працаваў грузчыкам, карэктарам у часопісе «Родная прырода» і газеце «Вечерний Минск».

Трагічна загінуў на пажары 2 лютага 1983 года.

Алесь Белакоз і Мікола Прашковіч

1997 год. Сеферына Хіменэс Малья (1861–1936) абвешчаны Блажэнным і стаў афіцыйным апекуном цыган у каталікоў.

З каталіцкай цыганскай сям’і ў Іспаніі. Ён правандраваў каля 40 гадоў, перш чым асесці ў Барбастра. Быў бяздзетным і таму ўсынавіў асірацелую пляменніцу жонкі Пепіту,  падкормліваў бяздомных дзяцей. Праславіўся як сумленны гандляр конямі.

Нягледзячы на сваю непісьменнасць, вучыў цыганскіх і бедных іспанскіх дзяцей асновам хрысціянства, у першую чаргу Бібліі, якую ведаў вельмі добра, і малітвам.

Падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі, якая суправаджалася рэлігійнымі ганеннямі з боку рэспубліканцаў, Сеферына Малья паспрабаваў абараніць святара ад арышту. Па легендзе, пры затрыманні паліцыянты спыталі цыгана, ці ёсць у яго зброя. “Ёсць, і вось яна!” – адказаў той, дастаючы з кішэні пацеркі.

Ён быў забіты разам з іншымі святарамі, місіянерамі, агаліўшы перад смерцю сваю адзіную “зброю” і ўсклікнуўшы: “Слава Хрысту!”. Яго цела было скінута ў брацкую магілу.

2005 год. Памёр Анатоль Сыс (1959–2005).

Культавы беларускі паэт канца ХХ стагоддзя.

Працаваў у Веткаўскай раённай газеце, на Беларускім тэлебачанні.

Сустваральнік Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя» (1986), актыўны ўдзельнік «Талакі». Яго паэзія, грамадзянянская і творчая пазіцыя аказалі вялікі ўплыў на тагачаснае пакаленне беларускіх паэтаў.

Адзін з арганізатараў і прамоўцаў на першых дэмакратычных акцыях «Дзяды» 1987–1988 гадоў і мітынга супраць разбурэння Верхняга Горада ў Мiнску.

Пахаваны ў роднай вёсцы Гарошкаў на Гомельшчыне.

2012 год. Памёр  ураджэнец в. Маслакі Горацкага раёна Міхаіл Булахаў (1919–2012).

Беларускі мовазнавец. Заслужаны дзеяч навукі Беларусі, доктар філалагічных навук, прафесар.

Выхаванец  Магілёўскага педінстытута.

Працаваў загадчыкам кафедр рускай мовы Мінскага педінстытута, БДУ, навуковым супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства АН БССР.

Даследчык праблем сучаснай беларускай мовы, мовы старажытных беларускіх помнікаў, аўтар прац «Прыметнік у беларускай мове», «Гісторыя прыметнікаў беларускай мовы», «Усходнеславянскія мовазнаўцы».

Фота з адкрытых крыніц

Дзень у гісторыі. 10 красавіка. Смаленская авіякатастрофа. Адплыў “Тытанік”. Магілёўскае “цунамі”. Нарадзіліся акадэмік Г. Гарэцкі, паэт І. Чыгрын, гісторык С. Вітушка

Міжнародны Дзень братоў і сясцёр (Siblings Day, з 1998 года).

Ініцыятыва ўключэння такога свята ў сусветны каляндар належала амерыканцы Клаўдзіі Эварт. У раннім дзяцінстве яна страціла сястру і брата, цяжка перажываючы страту, жадаючы нагадаць астатнім людзям аб важнасці роднасных адносін, выступіла ініцыятарам новага свята.

Гэтае свята – выдатная нагода ўспомніць аб тым, што на Зямлі ёсць блізкая роднасная душа. Яно нясе ў сабе дабро, каханне, клопат і разуменне, вучыць павазе да блізкіх і родных.

У гэты дзень прынята дарыць падарункі брату ці сястры, сустракацца ў кавярні ці ўсёй сям’ёй дома, дорачы цяпло і радасць адзін аднаму і бацькам, для якіх няма нічога больш прыемнага, чым блізкія і добрыя адносіны паміж іх дзецьмі.

Міжнародны дзень руху супраціўлення (International day of the resistance movement)

Прысвечаны ўсім, хто супрацьдзейнічаў фашыстам падчас Другой сусветнай вайны (1939–1945) на тэрыторыях, акупаваных войскамі Трэцяга рэйха.

Рух супраціўлення быў арганізаваны пры ўдзеле жыхароў акупаваных тэрыторый, якія супрацьстаялі нямецкім войскам, і адрозніваўся разнастайнасцю форм барацьбы супраць акупантаў.

Найбольшы размах рух супраціўлення набыў на тэрыторыі СССР, Італіі, Польшчы, Францыі, Югаславіі, Балгарыі і іншых. У кожнай асобнай краіне рух супраціву быў глыбока нацыянальным па сваім характары, але, у той жа час, гэта быў інтэрнацыянальны рух, бо меў агульную для ўсіх народаў, якія змагаюцца, мэту – разгром сіл фашызму, вызваленне ад захопнікаў тэрыторый акупаваных краін.

1660 год. Дзісенскі замак вызвалены войскамі ВКЛ.

Замак існаваў у XIV–XVIII стагоддзях на востраве Замак у сутоку Дзісны і Заходняй Дзвіны ў Мёрскім раёне на месцы старажытнага паселішча XI стагоддзя. 

Фарпост Полацка на Заходняй Дзвіне. 

25 ліпеня 1654 года быў заняты маскоўскімі войскамі, у 1655 годзе меў 14 вежаў, 40 гармат. Знішчаны ў час Паўночнай вайны.

1762 год. Шклоў атрымаў герб.

Кароль Аўгуст III надаў Шклову Магдебургскае права, зацвердзіў герб і пячатку. Гарадская пячатка мела зверху Пагоню, знізу – гарадскі герб.

За дату заснавання Шклова бярэцца 1535 год, калі горад быў спалены падчас маскоўска-вялікалітоўскай вайны (1534–1537), за дату першай згадкі – 1520.  Упершыню ўскосна згадваецца ў 1466 годзе ў лісце наваградскага намесніка М. Гаштольда да свайго шклоўскага намесніка Комара. У тастаменце Яна Неміровіча ад 1518 года згадваецца шклоўскі намеснік Гаштольда Ф. Дурасовіч. 

У 1526 годзе праз Шклоў у Маскву праехаў імператарскі пасол Сігізмунд Герберштэйн.

Сёння Шклоў – 15-тысячны цэнтр раёна, у ім працуюць прадпрыемствы харчовай, папяровай, камбікормавай прамысловасці.

1900 год. У в. Малая Багацькаўка Мсціслаўскага павета (зараз – раён) нарадзіўся Гаўрыла Гарэцкі (1900–1988).

Геолаг, географ, эканаміст, адзін з заснавальнікаў акадэміі навук. Доктар геолага-мінералагічных навук, заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР, Дзяржаўнай прэміі БССР. Родны брат класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага.

Першы дырэктар (1927) Беларускага навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі. У 28 гадоў стаў акадэмікам – самы малады сярод акадэмікаў да гэтага часу.

Арыштоўваўся ДПУ (1920, 1922, 1930, 1937, 1938). У 1931, 1938 годах прыгаворваўся да расстрэлу.

Вязень ГУЛАГ. У лагерах стаў геолагам. У 1939–1968 гадах – удзельнік будоўляў амаль усіх найбуйнейшых ГЭС у еўрапейскай частцы Расіі і Украіны, каналаў, вадасховішчаў, абвадняльных, арашальных і шлюзавых сістэм.

Па вяртанню на Беларусь, працаваў у Інстытуце геахіміі і геафізікі АН БССР.

Аўтар даследаванняў па эканоміцы, насельніцтве, фальклоры, дэмаграфіі, археалогіі, геалогіі. Ім закладзены асновы новай у СССР галіны ведаў – палеапатамалогіі, вучэння аб старажытных рэках.

Адзін са стваральнікаў руска-беларускага слоўніка. Аўтар успамінаў пра Максіма Горкага, Якуба Коласа, Янку Купалу, Максіма Гарэцкага і іншых.

Дамогся вяртання імя і творчасці Максіма Гарэцкага.

У гонар яго названы 13 відаў выкапнёвых раслін і жывёл.

Магілёву бракуе вуліцы ў гонар знакамітага ўраджэнца.

1912 год. Брытанскі лайнер “Тытанік” выйшаў з Саўтгемптанскага порта ў сваё першае і апошняе плаванне.

Яшчэ на выхадзе з порта ён ледзь не сутыкнуўся з параходам “Нью-Ёрк”. Праз 5,5 гадзін, прайшоўшы 147 км, лайнер узяў на борт пасажыраў з французскага Шэрбура. Другім прыпынкам быў ірландскі Квінстаунаў, якога “Тытанік” дасягнуў апоўдні 11 красавіка, там былі папоўнены запасы правізіі, а на борт падняліся апошнія пасажыры.

Склад пасажыраў быў надзвычай разнастайным – ад жабракоў-эмігрантаў з Ірландыі, Італіі, Швецыі, Расіі, Сірыі, Арменіі, якія адпраўляліся на пошукі лепшай долі ў ЗША, да арыстакратаў і мільянераў.

У ноч з 14 на 15 красавіка адбылося сутыкненне «Тытаніка» з айсбергам. Загінула ад 1495 да 1635 чалавек з 2208-2225 людзей на борце, у тым ліку жыхары Беларусі. Газета “Минское слово” 11 мая 1912 года надрукавала спіс загінуўшых: Сымон Літман, Зельман Злакоўскі, Гары Корн, Сымон Вайсман, Якоб Кук, Лезлі Гелінскі, Насан Гольдшміт, Іосіф Мурдлін, Вульф Спектар, Абрам Гермед, Самсон Абельсон, Самуіл Грынберг, Зяліна Кантар, Польнер Ушэр, Абе Віллер і Іосіф Антвіла. Толькі 712 чалавек былі эвакуіраваны з «Тытаніка».

1931 год. У Менску адбыліся суды над прадстаўнікамі беларускай інтэлігенцыі.

Іх абвінавачвалі ў антысавецкай дзейнасьці. Сярод засуджаных на 5 гадоў высылкі ў расійскую глыбінку – пісьменнік Максім Гарэцкі, паэт Уладзімір Дубоўка, літаратуразнаўца Уладзімір Чаржынскі, гісторык Мікола Улашчык і іншыя.

Многія былі расстраляны, астатнія знаходзіліся ў ГУЛАГ.

У. Дубоўка правёў 27 гадоў у лагерах за імкненне тварыць на беларускай мове.

У. Дубоўка з жонкай

1931 год. Нарадзіўся Іван Чыгрын (1931–2006).

Беларускі літаратуразнаўца, паэт, крытык. Кандыдат філалагічных навук.

Скончыў БДУ. Настаўнічаў у школах Слонімскага, Дзятлаўскага раёнаў, працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. 

Аўтар і суаўтар літаратурна-крытычных артыкулаў,  рэцэнзій, кніг «Станаўленне беларускай прозы і фальклор: Дакастрычніцкі перыяд», «Проза „Маладняка“: Дарогамі сцвярджэння», “Крокі: Проза «Узвышша», «Беларуская літаратура і праблемы сучаснасці», раздзелаў «Истории белорусской советской литературы», «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры» (1981).

Выступаў ў друку з вершамі. выдаў шэраг зборнікаў вершаў.

Пераклаў паасобныя вершы Ф. Цютчава, У. Сыракомлі, Я. Лучыны, склаў «Выбраныя творы» Ядвігіна Ш. і зборнік «Веснаход» (апавяданні «Маладняка»).

1942 год. У Магілёве адбыўся патоп на рацэ Дубравенцы, праз які загінулі больш за 1 000 гараджан, разбурана каля 100 будынкаў.

Прычына – возера і навала крыг перад трубой пад чыгуначным насыпам, праз якую цячэ рака. Нямецкія сапёры прасвідравалі 3 адтуліны ў насыпе, каб спусціць ваду, але гэта не вырашала праблему, тады яны зрабілі невялікі выбух, каб зняць верхнюю частку насыпу.

Выбух і прывёў да трагедыі. Самі сапёры сталі першымі ахвярамі патопа. Вада хлынула ўніз у пойму ракі і знесла ўсё на сваім шляху: дамы, дрэвы, Быхаўскі рынак (у базарны дзень), лазню, людзей. Першы вал вады дасягаў да 15 м. Стыхія бушавала каля 20 хвілін. Калі вада сышла, уся пойма ракі аказалася засыпана глеем.

«Дрэвы плылі, дамы плылі, каровы плылі. Людзі пайшлі ў лазню і яе таксама знесла… Калі ўсё сціхла, на берагах чаго толькі не было, і швейныя машынкі, і мэбля – усю маёмасць, апошнімі вынеслі з разбураных дамоў…» – казалі сведкі.

Літаральна перад самым патопам па Дубровенцы хадзілі немцы і прасілі людзей пакінуць гэтыя мясціны. Але людзі да апошняга не верылі.

Як выглядаў насып у 1942 годзе – фота з калекцыі Алега Давіда Лісоўскага

1965 год. Нарадзіўся Сяржук Вітушка (1965–2012).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, кіраўнік таварыства «Талака», гісторык і педагог, аўтар казак для дарослых і дзяцей.

З 1991 году жыў у Вільні, працаваў настаўнікам гісторыі ў віленскай беларускай школе імя Ф. Скарыны. Арганізатар і першы дырэктар адноўленага Віленскага Беларускага музея імя І. Луцкевіча. Выдаваў газэту «Vilnia i kraj» (1993).

Актыўна супрацоўнічаў з радыёстанцыяй «Балтыйскія хвалі» і літоўскім тэлебачаннем, друкаваўся ў газэтах «Наша Ніва» і «Рунь».

Ініцыятар і арганізатар беларускіх набажэнстваў у віленскай царкве Святога Мікалая. Хварэў на цукровы дыябет. Страціўшы зрок, не спыніў актыўнай дзейнасці, арганізоўваў «сляпыя экскурсіі» для беларусаў па Вільні, пісаў казкі, п’есы-батлейкі, вершы і беларускія тэксты на музыку вядомых песень.

2010 год. У выніку смаленскай авіякатастрофы загінуў прэзідэнт Польшчы Лех Качыньскі разам з прадстаўнікамі польскай палітычнай і вайсковай эліты – усяго 89 пасажыраў і 7 членаў экіпажа.

Польскі самалёт, які выконваў рэйс у Смаленск для наведвання ўрадавай дэлегацыяй катынскага мемарыяла, пацярпеў крушэнне. Дэлегацыя накіроўвалася на жалобныя мерапрыемствы з нагоды 70-х угодкаў Катынскага расстрэлу.

Катастрофа пад Смаленскам стала найбуйнейшай па колькасці ахвяр авіякатастрофай, у якіх гінулі першыя асобы дзяржавы.

Следства выявіла сляды выбухоўкі на 190 элементах самалёта Ту-154М. Брытанская лабараторыя пацвердзіла наяўнасць гексагену, трацілу і пентрыкса ў 89 з 238 даследаваных узораў.

2010 год. Загінуў у смаленскай авіякатастрофе беларус Мірон (Міраслаў) Хадакоўскі, 1957–2010.

Архіепіскап гайнаўскі, праваслаўны ардынарый Войска Польскага, брыгадны генерал Войска Польскага. Доктар тэалогіі.

Скончыў Варшаўскую Духоўную семінарыю, Вышэйшую Духоўную семінарыю ў Яблечна. Кіраваў аднаўленнем Супрасльскага Дабравешчанскага манастыра, архімандрыт.

У 1998 годзе прызначаны праваслаўным ардынарыем Войска Польскага.

Неаднаразова наведваў Казахстан, Расію, Украіну.

2021 год. Памёр Уладзімір Папковіч (1935–2021).

Беларускі пісьменнік, перакладчык.

Скончыў Мінскі педінстытут замежных моў. Працаваў у інстытуце замежных моў, інжынерам-перакладчыкам патэнтнага бюро Інстытута навукова-тэхнічнай інфармацыі і прапаганды пры Савеце Міністраў БССР, у Мінскім вышэйшым інжынерна-радыётэхнічным вучылішчы, на Мінскім оптыка-механічным заводзе, у Віцебскім педінстытуце, Віцебскім індустрыяльным тэхнікуме.

Лаўрэат прэміі «Сузор’е муз» імя У. Караткевіча.

З 1962 года друкаваўся ў рэспубліканскіх, абласных і гарадскіх выданнях у Мінску і Віцебску: часопісах «Нёман», «Полымя», «Маладосць», альманахах «Дзень паэзіі», «Далягляды», «Братэрства», «Дзвіна», «Ратуша».

2021 год. Памерла Арыядна Ладыгіна (1927–2021).

Беларускі вучоны ў галіне эстэтыкі, педагог. Доктар філасофскіх навук, прафесар.

Сястра беларускай спявачкі, Народнай артысткі СССР Ларысы Александроўскай.

Скончыла Маскоўскую кансерваторыю. Выкладала ў Саратаўскім музвучылішчы, Маскоўскай, Казанскай кансерваторыях, працавала у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН Беларусі, у Беларускай акадэміі музыкі.

Даследавала праблемы народнасці мастацтва, пераемнасць культур (пераважна на матэрыяле беларускай музыкі), гісторыю беларускага музычнага тэатра.

Выступала як музычна-тэатральнальны крытык.

Беларуская акадэмія музыкі

Мікалаеўцы на 400 дзень уварвання Расіі – “Нельга дараваць іх зверствы”

Медыйшчыкі мікалаеўскага Нацыянальнага універсітэта караблебудавання імя адмірала С. Макарава збіраюць доказы катаванняў і марадзёрства – паведамляе news.pn.

Пішам, як вайна ва Ўкраіне ўплывае на жыццё еўрапейскіх гарадоў, якія маюць партнёрскія дачыненні з гарадамі Магілёўскай вобласці.

Ніхто не забыты, нішто не забыта.

“Расійскія акупанты з першага дня поўнамаштабнага ўварвання на тэрыторыю Украіны забіваюць, калечаць, катуюць мірных грамадзян, гвалцяць жанчын, дзяўчат і дзяцей, руйнуюць дамы і марадзёрствуюць. Такое ні забыцца, ні прабачыць нельга.” – выкладчыкі і студэнты кафедры журналістыкі, рэкламы і PR-тэхналогій Мікалаеўскага ўніверсітэта караблебудавання пачалі праект “Не забудзем. Не даруем”, дзе будуць гісторыі-сведчанні людзей аб зверствах расійскіх вайскоўцаў. 

“Вайна змяніла нас”

“Вайна змяніла нас – і гэта факт. Мы сталі больш загартаванымі, мы сталі больш шанаваць жыццё і ненавідзець акупантаў. І гэтую лютасць кудысьці трэба выплюхваць. Менавіта таму, пасля чарговай паездкі на дэакупаваную тэрыторыю Баштанскага раёна Мікалаеўскай вобласці і Херсоншчыны ўзнікла ідэя стварыць журналісцкі праект, які будзе дакументаваць злачынствы Расіі, ён стане жывым сведкам жыцця людзей, якія перажылі акупацыю, катаванні, псіхалагічныя здзекі, якія бачылі на ўласныя вочы, як расійцы марадзёрствавалі і рабавалі іх край, як знішчалі і працягваюць знішчаць зямлю і ладзяць экацыд. Мы будзем казаць, як да гэтага часу расійскія войскі знішчаюць мірныя населеныя пункты і як гераічна людзі супрацьстаяць гэтым жудасным выклікам.

Гэты праект – гэта не проста сведчанні людзей, гэта доказы зверства расійцаў. І мы хочам, каб свет ведаў пра гэта. Ні забыцца, ні дараваць нельга” – кажуць ініцыятары праекта.

Праектам будзе ахоплена пераважна Мікалаеўшчына і Херсоншчына, магчыма, і Адэская вобласць.

Зараз матэрыялы размяшчаюцца на сайце універсітэта. Вядуцца перамовы аб размяшчэнні матэрыялаў у нямецкім выданні “Нойнкельн”. 

Нагадаем, што 29 сакавіка 2022 года расійскія акупанты ракетным ударам знішчылі 9-павярховы будынак Мікалаеўскай абласной адміністрацыі і забілі 37 чалавек.

Пабрацімства Мікалаева з Магілёвам было замацаванае дамовай у 2009 годзе.

31 мая 2022 году мэр украінскага гораду заявіў, што Пагадненне аб пабрацімстве з Магілёвам скасаванае і выказаў спадзеў, што яно будзе адноўленае, калі Беларусь стане свабоднай.

Магілёў. media працягвае сачыць за жыццём Мікалаева, нягледзячы на спыненне партнёрскіх сувязяў з Магілёвам.

Мікалаеў месціцца за 65 кіламетраў ад Чорнага мора. Да вайны ў ім жыло 490 тысяч чалавек. Траціна з іх вымушана была пакінуць горад. Паводле Генштабу Узброеных сіл Украіны Мікалаеў адзін з асноўных кірункаў наступу расіян.

Яго рэгулярна абстрэльваюць, знішчаючы гарадскую інфраструктуру і змушаючы мясцовую ўладу капітуляваць. Прэзідэнт Украіны Уладзімер Зяленскі прысвоіў Мікалаеву ганаровае званне «Горад-герой».

Фота: news.pn

Дзень у гісторыі. 30 сакавіка. Сусанін і беларусы. Пакараны К. Лышчынскі. Пачатак метрычнай сістэмы. “Белае сонца пустыні”. Полк «Пагоня». Нарадзіліся пісьменнікі К. Станюковіч, С. Квяткоўскі, дырыжор І. Гітгарц.

Дзень абароны Зямлі (Earth Protection Day, з 1976 года). 

Упершыню святкаваўся ў Іарданіі 30 сакавіка 1976 года.

Галоўная мэта – прыцягненне ўвагі людзей да глабальных экалагічных праблем. У гэты дзень усе жыхары планеты робяць добрыя справы: чысцяць ад смецця свой двор, вуліцу, горад, ствараюць газоны, садзяць дрэвы ў скверах і парках. Гэтыя вельмі простыя дзеянні дораць Зямлі многія тысячы гадоў здаровага жыцця.

Лепшым падарункам нашай планеце, роднаму краю будзе жыццё пад дэвізам: “Кожны дзень – дзень абароны Зямлі!”.

Дзень шпацыру па парку (Walking day in the park).

Актуальнае свята для людзей, якія жывуць у мегаполісах.

На думку ўрачоў, знаходжанне на прыродзе аказвае на арганізм чалавека ўзнаўляльнае дзеянне, якое немагчыма параўнаць з шопінгам або паходам у кіно. Шпацыры ў парку, удалечыні ад пылу і шумных магістраляў, могуць палепшыць настрой і знізіць стрэс. Даследаванні паказалі, што людзі, якія ходзяць пешшу або гуляюць у зялёных зонах, як правіла, больш шчаслівыя.

1613 год. Іван Сусанін завёў беларусаў у багну.

Прыгонны кастрамскі селянін Іван Сусанін, сын нейкай Сусанны – народны рускі герой, сімвал “мужыцкай” адданасці цару.

У сакавіку 1613 года ён быў узяты ў якасці правадніка атрадам шляхты з Рэчы Паспалітай да вёскі Домніна – вотчыны Раманавых, дзе хаваўся са сваёй маці толькі што абраны на пасад цар Міхаіл Фёдаравіч. Сусанін наўмысна завёў атрад у непраходны багністы лес, за што і быў забіты.

Подзвіг Сусаніна адлюстраваны ў мастацкай літаратуры і ў оперы беларуса М. Глінкі “Жыццё за цара” (“Іван Сусанін”).

У рускіх крыніцах сцвярджаецца, што Сусанін завеў у багну палякаў-каталікоў. Але  ў той час каля Кастрамы былі два палкі праваслаўных літвінаў-беларусаў з Віцебска і Полацка, вайскоўцаў на службе караля польскага, вялікага князя літоўскага, маскоўскага цара Уладзіслава IV Вазы. 

1689 год. На плошчы Старога Мяста ў Варшаве абезгалоўлены і спалены на вогнішчы за атэізм Казімір Лышчынскі (1634–1689).

Вялікалітоўскі філосаф, мысліцель-атэіст, педагог і грамадскі дзеяч Рэчы Паспалітай. Упершыню ўжыў тэрмін «атэіст».

Скончыў Віленскую акадэмію. Прымаў удзел у маскоўскай, шведскай, турэцкай ваенных кампаніях. Выкладаў у Львове, Берасці. Працаваў настаўнікам, меў юрыдычную практыку.

У 1666 годзе выйшаў з ордэна езуітаў, ажаніўся, пераехаў у свой родавы маёнтак Лышчыцы на Берасцейшчыне. Карыстаўся аўтарытэтам сярод шляхты. Шмат судовых спраў правёў на карысць мяшчан і шляхты, якія судзіліся з езуітамі за захопленыя землі, даўгі. Меў сваю школу, вучыў дзяцей шляхты і сялян.

Напісаў трактат «Аб неіснаванні Бога». Рукапіс кнігі выкраў агент езуітаў Ян Бжоска.

У 1687 годзе царкоўны суд за цяжкае злачынства –  атэізм – пастанавіў спаліць яго жывога на вогнішчы. Па ўласнай просьбе асуджанага кара была заменена на адсячэнне галавы.

1791 год. Нацыянальны сход Францыі ўвёў азначэнне метра: адна саракамільённая частка даўжыні парыжскага мерыдыяна. Пачатак метрычнай сістэмы.

Метрычная сістэма – агульная назва міжнароднай дзесятковай сістэмы адзінак, заснаванай на выкарыстанні метра і кілаграма. На працягу двух апошніх стагоддзяў існавалі розныя варыянты метрычнай сістэмы, якія адрозніваюцца выбарам асноўных адзінак. Цяпер паўсюдна прызнанай з’яўляецца Міжнародная сістэма адзінак (СІ). Пры некаторых адрозненнях у дэталях, элементы сістэмы аднолькавыя ва ўсім свеце. Метрычныя адзінкі шырока выкарыстоўваюцца па ўсім свеце як у навуковых мэтах, так і ў паўсядзённым жыцці. Цяпер метрычная сістэма афіцыйна прынята ва ўсіх дзяржавах свету, акрамя ЗША, Ліберыі і М’янмы.

Эталон меры вагі у 1 кг.

1843 год. Нарадзіўся Канстанцін Станюковіч.

Пісьменнік на тэмы з жыцця ваенна-марскога флота. Выхадзец з беларуска-літоўскага роду Станьковічаў. Марскі афіцэр, сын адмірала, каменданта порта і губернатара Севастопаля Міхаіла Станюковіча.

У рускай літаратуры гэта імя непарыўна звязана з жанрам марыністыкі. Стала амаль банальнасцю сцвярджэнне, што ў рускім мастацтве ёсць два непераўзыдзеных спевака марской стыхіі, роўных па таленце: у жывапісе – Айвазоўскі, у літаратуры – Станюковіч.

Бібліяграфія налічвае больш за 100 апавяданняў, аповесцей, некаторыя з іх экранізаваны – “У далёкім плаванні”, “Максімка”, “Матрос Чыжык”, “Пасажырка”. Яго творы выданы Зборамі ў 6, 10 і 12 тамах.

Памёр у Неапалі 20 мая 1903 года.

У яго гонар устаноўлены Мемарыяльная дошка ў Севастопалі, названы вуліцы ва Уладзівастоку, Крандштаце, шэраг бібліятэк.

1856 год. Скончылася Крымская вайна (1853–1856).

Вайна скончылася падпісаннем мірнай дамовы на Парыжскім кангрэсе, які адкрыўся 25 лютага 1856 года ў сталіцы Францыі прадстаўнікамі Расіі, Вялікабрытаніі, Францыі, Турцыі, Сардзініі, Аўстрыі і Прусіі.

Расія страціла ўмацаванні Аландскіх астравоў, кантроль над суднаходствам па Дунаі, адмаўлялася ад пратэктарата над Валахіяй, Малдавіяй і Сербіяй і ад часткі паўднёвай Бесарабіі; саступала Малдавіі свае ўладанні ў вусцях Дуная і частку Паўднёвай Бесарабіі, вяртала заняты ў Турцыі Карс, але захоўвала Севастопаль, Балаклаву, Камыш, Керч-Енікале, Кінбурн.

За імперскія расійскія інтарэсы ў гэтай вайне, толькі ў Крыме загінула больш за 6 000 беларусаў з Мінскага, Брэсцкага. Беластоцкага, Магілёўскага пяхотных, Віцебскага і Полацкага егерскіх палкоў.

1890 год. У Іркуцку памёр  Іасафат Агрызка (1826–1890).

Беларускі выдавец, журналіст, грамадска-палітычны дзеяч.

Скончыў Лепельскае павятовае вучылішча, Мінскую гімназію, Пецярбургскі  ўніверсітэт. У Пецярбургу заснаваў друкарню і выдаваў на польскай мове газету «Słowo» і альманах «Pismo zbiorowe», выдаў першы збор твораў М. Дабралюбава, перавыдаў старажытныя законы ВКЛ і Польшчы «Volumina Legum».

Падчас паўстання 1863–1864 гадоў быў галоўным прадстаўніком паўстанцкага варшаўскага ўрада у Пецярбургу.

Арыштаваны ў лістападзе 1864 года, прыгавораны да смяротнага пакарання, замененага на 20 гадоў катаргі, якую адбываў у Сібіры. У 1877 годзе вызвалены з забаронаю вяртацца на тэрыторыю Беларусі, Літвы, Польшчы.

1893 год. Нарадзіўся Ілья Гітгарц.

Беларускі дырыжор і педагог, заслужаны дзеяч мастацтваў.

Скончыў Петраградскую кансерваторыю. Працаваў у Палтаўскім оперным тэатры, Народным доме ў Петраградзе, загадчыкам музычнай часткай Другога Беларускага тэатра ў Віцебску, быў адным з арганізатараў і дырыжораў Беларускай студыі оперы і балета, дырыжорам Беларускага тэатра оперы і балета. Выкладаў у Беларускай кансерваторыі. 

Ажыццявіў пастаноўку оперы «Кастусь Каліноўскі» Лукаса, балета «Князь-возера» Залатарова і іншых твораў.

Аўтар музыкі да драматычных пастановак тэатра імя Я. Коласа «Каля тэрасы» М. Грамыкі, «Калі спяваюць пеўні» Ю. Юр’іна, «Качагары» І. Гурскага.

Памёр 3 лютага 1966 года ў Мінску.

1970 год. На экраны выйшаў фільм ураджэнца Лепеля Уладзіміра Матыля (1927–2010) “Белае сонца пустыні”.

У пракат фільм выпусцілі дастаткова вялікім тыражом – 1 410 копій. Нараўне з камедыямі Леаніда Гайдая і серыялам “Семнаццаць імгненняў вясны”, “Белае сонца пустыні” стаў чэмпіёнам па колькасці паказаў на тэлебачанні.

Па традыцыі фільм “Белае сонца пустыні” перад стартам глядзелі савецкія касманаўты.

1907 год. Нарадзілася Надзея Абрамава.

Беларуская пісьменніца, журналістка, адна з кіраўнікоў беларускага маладзёжнага руху ў 1943–1944 гадах.

Скончыла Беларускі вышэйшы педагагічны і Мінскі медыцынскі інстытуты. Падчас акупацыі Беларусі нямецкімі войскамі працавала ўрачом-псіхіятрам у Мінскай інфекцыйнай бальніцы, з 1942 года ўзначальвала дзіцячы сектар Беларускай народнай самапомачы, з 1943 – службу юначак Саюза беларускай моладзі. Супрацоўнік  часопіса «Жыве Беларусь!», член Беларускай цэнтральнай рады. Удзельніца 2-га Усебеларускага кангрэса (1944, Мінск).

Яе высілкамі было выратавана шмат яўрэйскіх дзяцей, адну дзяўчынку яна ўдачарыла.

У 1944 годзе эмігравала ў Германію, працавала ў адноўленым Кіраўнічым штабе Саюза Беларускай моладзі ў Чэхіі, выдавала бюлетэнь «Вучэбны лісток», працавала ў Інстытуце вывучэння СССР (Мюнхен), займалася пытаннямі рэлігіі і атэізму.

Памерла 18 лютага 1978 года.

1956 год. Нарадзілася Хрысціна Лялько.

Беларуская пісьменніца, перакладчыца і журналістка.

Працавала ў Літаратурным музеі Янкі Купалы, штотыднёвіку «Літаратура і мастацтва», часопісе «Беларусь». Галоўны рэдактар каталіцкіх часопісаў «Наша Вера» і «Ave Maria».

Аўтар вершаў, кніг прозы, паэзіі, зборніка казак «Хітрэй свету не будзеш».

Пераклала на беларускую мову нарыс У. Сыракомлі «Мінск», шэраг кніг, энцыклікаў Папы Яна Паўла II, творы Я. Твардоўскага і іншыя тэалагічныя творы.

1973 год. Нарадзіўся Северын Квяткоўскі.

Беларускі пісьменнік,  журналіст, грамадскі дзеяч, аўтар кнігі «Каларадская пушча» (2019).

Працаваў журналістам на «Radio 101,2 FM», у газетах «Имя» і «Наша Ніва», у беларускай рэдакцыі «Польскага радыё», на «Радыё Рацыя» і Радыё «Свабода». Быў рэдактарам грамадзкага блогу budzma.org. Уваходзіў у склад Партыі аматараў піва.

Аўтар імпрэсій, апавяданняў, эсэ, мініяцюр, нарысаў, фрашкаў.

Напачатку 2022 года затрымліваўся сілавікамі пасля вяртання з-за мяжы.

2021 год. Памёр Канстанцін Красоўскі (1958–2021).

Беларускі географ, дэмограф. Доктар геаграфічных навук, прафесар.

Скончыў Брэсцкі педінстытут. Усё жыццё аддаў прыцы ў Брэсцкім дзяржаўным універсітэце імя А. Пушкіна: прайшоў шлях ад асістэнта да прафесара, дэкана геаграфічнага факультэта (1995–2000), загадчыка кафедры, прарэктара па навуковай рабоце, першага прарэктара (2009–2011).

Займаўся пытаннямі дэмаграфіі, рассялення насельніцтва і яго структур, міграцый.

Аўтар і сааўтар больш за 160 навуковых прац, у тым ліку 3 манаграфій. Пад яго кіраўніцтвам абаронены 3 кандыдацкія дысертацыі.

2017 год. Памёр Мікола Рыжы (1953–2017).

Беларускі ілюстратар і мастак філатэлістычнай прадукцыі.

Афарміцель больш за 60 кніг, сярод якіх «Блікі сонца» Максіма Танка, «Рэпартаж з пятлей на шыі» Ю. Фучыка, «Маўглі» Кіплінга, «Вужовы кароль» Ул. Ягоўдзіка, «Вялікія і славутыя людзі беларускай зямлі» Ул. Бутрамеева, казак, дзіцячых падручнікаў.

Працаваў у галіне кніжнай графікі, нацюрморта, станковай графікі малых форм і экслібрыса. Мастак падараваў мінскаму Музею сучаснага выяўленчага мастацтва 40 сваіх экслібрысаў.

Сапраўдны майстар паштовай мініяцюры. Распрацаваў больш за 200 арыгінал-макетаў паштовых марак, мастацкіх капэрт і картак.

Аўтар серый марак, якія прысвечаны паўстанню 1794 года, 480-годдзю Беларускага друку, 120 і 125-годдзю з дня нараджэння Янкi Купалы i Якуба Коласа.

Намаляваў графічную серыю партрэтаў землякоў-адраджэнцаў 1920–1930-х гадоў: К. Езавітаў, А. Бярозка, А. Калубовіч, А. Смоліч, В. Захарка, В. Ластоўскі, Р. Астроўскі, Я. Кіпель.

2022 год. Распачата фармаванне беларускага нацыянальнага палка «Пагоня» ў складзе Узброеных Сіл Украіны.

Ён сфарміраваны на базе атрада «Пагоня», які браў удзел у баях на усходзе Украіны ў 2014–2022 гадах.

Ва Украіне дзейнічае некалькі беларускіх груп, якія ваююць супраць расійскіх войскаў, у тым ліку полк імя Кастуся Каліноўскага.