15 мая ў гісторыі. Дзень сям’і. Магілёўскі тэатр, беларуская бібліятэка ў Лондане. Нарадзіліся Я. Чэрскі, У. Галубок, Цзян Фанлян, Ксенія Сітнік. Памёр К. Малевіч.

Міжнародны Дзень сям’і (International Family Day, з 1993 года).

Створана дзеля прыцягнення ўвагі шырокай грамадскасці да праблем сям’і, якіх сёння існуе вялікая колькасць.

Сям’я, як асноўны элемент грамадства, была і застаецца захоўніцай чалавечых каштоўнасцяў, культуры і гістарычнай пераемнасці пакаленняў, фактарам стабільнасці і развіцця. З сям’і пачынаецца жыццё чалавека, тут адбываецца фармаванне яго як асобы і грамадзяніна.

Сям’я – крыніца любові,  павагі, салідарнасці і прыхільнасці, тое, на чым будуецца кожнае цывілізаванае грамадства, без чаго не можа існаваць чалавек.

У наш час ва ўсім свеце існуе сур’ёзная праблема няпоўных сем’яў і велізарнай колькасці разводаў.

1762 год. У Нясвіжы памёр Міхал Казімір Радзівіл “Рыбанька” (1702-1762). 

Найбольш уплывовы прадстаўнік роду Радзівілаў XVIII стагоддзя, адзін з найбагацейшых магнатаў Рэчы Паспалітай, дзяржаўны дзеяч ВКЛ, мецэнат.

Пры звяртанні да кагосьці ўжываў слова “рыбанька”, ад чаго і пайшла мінушка.

Аднавіў замак ў Нясвіжы, разбураны шведамі ў 1706 годзе, дзейнасць Нясвіжскай друкарні. Адкрыў Нясвіжскі кадэцкі корпус, заснаваў першыя ў ВКЛ мануфактуры, у тым ліку Слуцкую персіярню па вырабе шаўковых паясоў.

1845 год. Нарадзіўся Ян Чэрскі (1845-1892).

Беларускі геолаг і даследчык Сібіры, заснавальнік байкалазнаўства, удзельнік паўстання К. Каліноўскага.

Уладальнік трох Залатых медалёў Рускага геаграфічнага таварыства. У гонар яго названы: хрыбеты ва Усходняй Сібіры (1500 км), у Забайкаллі, пасёлак у Якуціі, пік, гара ў Забайкаллі і іншыя, вуліцы ў шэрагу гарадоў Расіі, Літвы, Украіны, Польшчы, у беларускім Верхнядзвінску, краязнаўчы музей на радзіме – у в. Валынцы Верхнядзвінскага раёна, Іркуцкае таварыства беларускай культуры.

За ўдзел у паўстанні 1863-1864 гадоў выключаны з Віленскага шляхецкага інстытута, высланы ў Сібір салдатам.

У ссылцы займаўся даследаваннямі прыроды азіяцкай часткі Расіі. Значны след пакінуў у геалогіі, геаграфіі, заалогіі, анатоміі, археалогіі, метэаралогіі, этнаграфіі. Склаў першую геалагічную карту ўзбярэжжа возера Байкал, даследаваў басейн ракі Селенга.

Аўтар шматтомнага выдання «Землеведение Азии».

1878 год. На наступны дзень пасля свайго дня нараджэння памёр Эдвард Ян Ромер (1806-1878). 

Грамадскі дзеяч, літаратар, перакладчык і мастак. Удзельнік паўстання 1830-1831 гадоў. Двойчы прыгаварываўся да смерці, двойчы высылаўся ў ссылку.

Пасля вяртання ў Вільню быў пад наглядам паліцыі. Быў сябрам Музея старажытнасцей i Віленскай археалагічнай камісіі, дырэктарам 2-га аддзела Таварыства дабрачыннасці, сябар шэрагу іншых таварыстваў.

Аўтар эпіграм на знакамітых сучаснікаў, перакладаў, партрэтаў.

Пахаваны ў сямейнай капліцы Ромераў у касцёле Найсвяцейшай Дзевы Марыі ў Троках.

1882 год. Нарадзіўся Уладзіслаў Галубок (1882-1937).

Беларускі рэжысёр, драматург, адзін з заснавальнікаў сучаснага беларускага тэатра, першы Народны артыст БССР (1928). Рэпрэсаваны разам з трупай свайго тэатра. Некалькі разоў з вандроўным тэатрам выступаў у Магілёве.

Яго драматургічная, рэжысёрская і акцёрская дзейнасць з’яўляюцца сувязным звяном паміж дарэвалюцыйным і савецкім беларускім тэатрам. Творча развіў традыцыі старажытнага народнага тэатра: батлейкі, народнай драмы, інтэрмедый. Выхаваў многіх беларускіх акцёраў, у тым ліку У. Дзядзюшка, К. Быліч, А. Блажэвіч. У яго трупе рабіла свае першыя крокі на сцэне С. Станюта, музычнай часткай кіраваў Н. Сакалоўскі – аўтар Дзяржаўнага гімна Беларусі.

1888 год. Адкрыццё будынка Магілёўскага губернскага тэатра.

Асвячэнне адбылося 14 мая. Тэатр будаваўся ў 1886-1888 гадах пад кіраўніцтвам архітэктара П. Камбурава, інжынера В. Міляноўскага. Да 1889 года працягвалася ўнутраная аддзелка будынка.

Адкрыццё тэатральнага сезона адбылося ў 1889 годзе пастаноўкай камічнай п’есы “Сямейнае шчасце” трупы Дзяркача. Будынак рэканструіраваўся у 1992-2001 гадах.

1911 год. Нарадзіўся Уладзімір Шыманец (1911-1977).

Беларускі грамадскі дзеяч у Францыі, інжынер, мастак.

Скончыў Віленскую тэхнічную школу. Працаваў намеснікам начальніка электрастанцыі чыгуначнай станцыі Баранавічы-Цэнтральная. Пасля прыходу саветаў быў арыштаваны ў 1940 годзе, асуджаны на 5 гадоў канцлагераў у Сібіры.

Падчас нямецкай акупацыі настаўнічаў у Баранавічах.

З 1944 года на эміграцыі. У Капенгагене арганізаваў Згуртаванне беларусаў Даніі, браў удзел у працы Аб’яднання беларускіх работнікаў у Францыі, Сусветнага аб’яднання беларускай эміграцыі, дзейнасці ўрада БНР – міністр фінансаў.

Як мастак, быў аўтарам праектаў паваенных марак БНР, удзельнічаў у мастацкіх выстаўках, аўтар прац пра творчасць беларускіх мастакоў на эміграцыі.

Памёр 27 жніўня 1977 года ў Францыі.

1916 год. Нарадзілася Цзян Фанлян (1916-2004).

Першая ледзі Тайваня ў 1978-1988 гадах.

Нарадзілася пад беларускай Оршай як Фаіна Вахрава ў сям’і пуцявога абходчыка.

У Свярдлоўску на “Уралмашы” пазнаёмілася з Цзян Цзінго – сынам Чан Кайшы. Яны пажаніліся 15 сакавіка 1935 года.

У 1936 годзе пераехала у Кітай.

1924 год. У Бабруйску нарадзіўся Уладзімір Ярмак (1924-1943).

Герой Савецкага Саюза.

Да вайны працаваў слесарам на заводзе ў горадзе Ніжні Тагіл.

Стралок 14-га асобнага штрафнога батальёну 42-я арміі лейтэнант Ярмак 19 ліпеня 1943 года падчас правядзення разведкі боем у раёне Сінявінскіх вышыняў пад Ленінградам зачыніў сваім целам амбразуру варожай агнявой кропкі, чым забяспечыў групе разведчыкаў выкананне баявога задання.

У яго гонар названы вуліцы ў Бабруйску, Ніжнім Тагіле, Пецярбургу, Мінску, пастаўлены стэла ў Бабруйску, помнік ў Пецярбургу.

1930 год. Нарадзіўся Генадзь Банкевіч (1930-2007).

Сузаснавальнік Беларускага згуртаваньня вайскоўцаў, Сябра Сойму БНФ, Рады ТБМ. Падпалкоўнік.

1935 год. Памёр Казімер Малевіч (1879-1935).

Мастак-авангардыст, тэарэтык мастацтва, дызайнер-мастак-авангардыст, адзін з заснавальнікаў супрэматызму.

Нарадзіўся ў сям’і беларускага этнографа і фалькларыста Севярына Малевіча, па некаторых дадзенах на Капыльшчыне, па іншых – у Кіеве.

Вучыўся жывапісу, скульптуры і дойлідству ў студыі Ф. Рэрберга ў Маскве. У 1919-1922 гадах выкладаў у Народнай мастацкай школе ў Віцебску, быў дырэктарам Ленінградскага інстытута мастацкай культуры.

На пачатку 1900-1910-х гадоў імкнуўся сумясціць прынцыпы кубізму і футурызму, потым перайшоў да супрэматычных кампазіцый, адмовіўся ад канкрэтнай сюжэтнай змястоўнасці твораў («Чорны квадрат», «Чырвоны квадрат»). З дапамогай прасторавых кампазіцый («архітэктонаў») вывучаў фармальную мову пластычных мастацтваў, ствараў праекты побытавых рэчаў, малюнкі для тэкстыля і іншыя. У 1918 стварыў афармленне першай пастаноўкі «Містэрыі-буф» У. Маякоўскага.

Аўтар мастацтвазнаўчых прац «Ад кубізму да супрэматызму», «Супрэматызм» і іншых.

Адна з самых дарагіх карцін у гісторыі – «Супрэматычная кампазіцыя» – напісана Малевічам.

1936 год. Нарадзіўся Барыс Сачанка (1936-1995).

Беларускі пісьменнік, перакладчык і выдавец.

Сакратар праўлення Саюза пісьменнікаў БССР, загадчык рэдакцыі перакладной замежнай літаратуры выдавецтва «Мастацкая літаратура», галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя». Аўтар больш за 20 кніг.

У сааўтарстве з Янкам Сіпаковым і Рыгорам Барадуліным пад псеўданімамі І. Сібарсач ці Р. Сібарсач змяшчалі ў «Вожыку» вострыя і надзённыя крытычныя нататкі, артыкулы, гумарэскі, сатырычныя замалёўкі.

Памёр 5 ліпеня 1994 года.

1954 год. Нарадзілася Наталля Чорнагалова

Беларуская мастачка, жывапісец-неаэкспрэссіяніст.

Скончыла Мінскае мастацкае вучылішча і мастацка-графічны факультэт Віцебскага педінстытута.

Працуе ў станковым жывапісу і ў станковай графіцы (акварэль), у жанрах пейзажу, нацюрморту, партрэту.

Яе працы знаходзяцца ў галерэях і прыватных калекцыях Беларусі, Польшчы, Швецыі, Швейцарыі, Даніі, ЗША, ФРГ, Аўстраліі, Канады, Вялікабрытаніі, Ізраілю і іншых.

1971 год. У Лондане адкрылася Беларуская бібліятэка імя Ф.Скарыны.

Бібліятэка і музей займаюць 8 пакояў, у якіх захоўваецца каля 40 000 тамоў кніг і камплектаў газет і часопісаў. Сярод іх фрагмент першай кнігі «Царствы» Ф. Скарыны, Статут ВКЛ 1588 года, рэдкія беларускія выданні, першадрукі беларускіх пісьменнікаў, першавыданні прац гісторыкаў, старабеларускамоўныя дакументы 1499-1682 гадоў, архівы.

Узначальвае бібліятэку рада, якая складаецца з дзеячаў беларускай эміграцыі і брытанскіх беларусазнаўцаў.

1979 год. У Мінску адкрыўся Музей старажытнабеларускай культуры Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі

Заснаваны 7 ліпеня 1977 года як цэнтр вывучэння і прапаганды беларускай мастацкай спадчыны.

Мае больш за 17 000 экспанатаў, у тым ліку 600 твораў іканапісу і жывапісу, 4 500 дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, 170 скульптур, і 1 000 узораў народнага ткацтва.

Мае навуковую лабараторыю, вядзе выставачную дзейнасць.

1995 год. Нарадзілася Ксенія Сітнік.

Прадстаўніца ад Беларусі і пераможца на конкурсе песень на конкурсе “Дзіцячае Еўрабачанне-2005”.

Удзельніца і пераможца многіх конкурсаў, у тым ліку Міжнароднага фестываля дзіцячага мастацтва «Залатая пчолка» (Клімавічы),  дзіцячага конкурса фестывалю “Славянскі базар у Віцебску”.

Скончыла Англа-Амерыканскі Універсітэт у Празе. Журналіст-фрылансер у сферы моды.

Дзень у гісторыі. 23 красавіка. Святы Юры. Стварэнне Мінскай губерні, тэлеканала “Белсат”. Беларуска – першая ледзі Тайваня. Нарадзіўся Змітрок Бядуля.

Дзень англійскай мовы ААН (English Language Day UN, з 2010 года, у гонар дня нараджэння У. Шэкспіра, 23 красавіка 1564 г.).

Мова, якая ўжывалася толькі трыма плямёнамі ўсяго 1500 гадоў таму назад, сёння стала сродкам камунікацыі для амаль 2 мільярдаў людзей. Прычым на англійскай кажа ўтрая менш носьбітаў мовы, чым прадстаўнікоў іншых народаў.

Англійская мова з’яўляецца афіцыйным сродкам зносін у 70 краінах планеты. На ім гавораць на кожным кантыненце. Гэта мова Інтэрнэту, авіяцыі, міжнароднага бізнесу і навукі. Яна існуе ў тысячах дыялектаў, у слэнгу і вулічных формах.

Оксфардскі слоўнік англійскай мовы налічвае больш за 1 мільён слоў.

Англійская, нароўні з французскай, з’яўляецца адной з двух працоўных моў сакратарыята Арганізацыі Аб’яднаных Нацый, а таксама адной з шасці яе афіцыйных сродкаў камунікацыі.

Свята стала вынікам ініцыятывы Дэпартамента грамадскай інфармацыі ААН. Мэта яго стварэння – адзначыць шматмоўе і культурную разнастайнасць. Менавіта таму ў 2010 годзе было прынята рашэнне аб заснаванні адразу 6 святаў, кожнае з якіх прысвечана адной з афіцыйных моў.

Дзень арабскай мовы – 18 снежня, кітайскай – 20 красавіка, французскай – 20 сакавіка, рускай – 6 чэрвеня, іспанскай – 12 кастрычніка.

Міжнародны дзень кнігі і аўтарскага права (World Book and Copyright Day, з 1995 года).

Устаноўлены ЮНЭСКА ў памяць аб памерлых 16 красавіка 1616 года Мігеля дэ Сервантэса, Вільяма Шэкспіра, Інка Гарсіласа дэ ла Вегі, аб нарадзіўшыхся ў розныя гады пісьменнікаў У. Набокава, М. Друона, Х. Лакснэса, М. Вальехі.

Традыцыя святкавання Дня кнігі нарадзілася ў Каталоніі, дзе ў 1923 годзе кнігагандляры вырашылі зладзіць грандыёзны кніжны кірмаш, каб ушанаваць памяць Сервантэса, Вегі і Шэкспіра. Таксама ў Каталоніі ёсць яшчэ адна традыцыя – тым, хто купіў 23 красавіка (у Дзень Святога Георгія) кнігу, дораць ружу. У сярэднявеччы Святы Георгій быў абвешчаны апекуном Каталоніі.

ЮНЭСКА пераняла гэтую традыцыю і стварыла сваю праграму “Падары кнігу, падары ружу”.

Мэтай святкавання Дня стала прыцягненне ўвагі да кніг як да крыніц атрымання ведаў, сродкаў выказвання і камунікацыі, якія застаюцца асновай актыўнай адукацыі і крытычнага мыслення, нягледзячы на хуткае развіццё больш складаных крыніц інфармацыі.

Адначасова гэта яшчэ і буйное прафесійнае свята для ўсіх, хто працуе ў кнігавыдавецкай, кнігагандлёвай, бібліяграфічнай і бібліятэчнай справе. Традыцыйна ў гэты дзень у многіх краінах арганізуюцца кніжныя кірмашы і выставы.

У Касцёле адзначаецца ўспамін аднаго з найбольш вядомых і легендарных святых – святога Юрыя.

Паводле падання, святы быў рымскім воінам, які паходзіў з Лідды (Лод, Ізраіль) і быў хрысціянінам. Каля 300 года ён уступіў у войска цэзара Дыяклетыяна і дасягнуў вялікіх поспехаў у службе. Аднак з-за сваёй веры ў Хрыста быў арыштаваны і аддадзены на катаванні. Ён прыняў пакутніцкую смерць у Нікамедыі паміж 304 і 305 гадамі.

Паступова культ святога распаўсюдзіўся ва ўсім хрысціянскім свеце. У XV стагоддзі ў Германіі ён быў залічаны да чатырнаццаці святых памочнікаў, а таксама абвешчаны апекуном Англіі.

З яго імем звязаная вельмі папулярная ў Сярэднявеччы легенда пра тое, як Юрый (Георгій), калі быў рымскім афіцэрам, выратаваў дачку Кападоцкага цара, якую аддалі на разарванне цмоку. У гэты момант з’явіўся святы Юрый, які паразіў цмока дзідай і, скаванага ланцугамі, але яшчэ жывога, кінуў перад натоўпам. Ён паабяцаў забіць цмока, калі ўсе жыхары ахрысцяцца. Кароль і падданыя згадзіліся, і цмок быў забіты, а 1500 чалавек прынялі хрост.

Святы Юрый быў надзвычай папулярны таксама і на нашых землях і асабліва ўшаноўваўся земляробамі. 

Выява святога Юрыя, які паражае цмока – адзін з самых папулярных сюжэтаў у іканапісе і сакральнай скульптуры. 

Святы Юрый (Юргіс) з’яўляецца таксама адным з апекуноў Літвы, яго выява месціцца на гербе Масквы, ён апякун ваенных, у тым ліку Бабруйскай крэпасці. У Бабруйску працуе царква св. Георгія (Юрыя), дзейнічае Геогіеўскі (Фандокаўскі) мост праз Бярэзіну, узведзена капліца на Мінскіх могілках.

1586 год. Кароль і вялікі князь ВКЛ Стэфан Баторы надаў Нясвіжу Магдэбурскае права і герб.

Першыя ў ВКЛ магдэбургскія гарады (на Беларусі больш за 50): Вільня (1387), Брэст (1390), Гродна (1391), Слуцк (1441), Кіеў (1494-1497), Полацк (1498), Мінск (1499), Магілёў (1577). Калі браць Расію, то было толькі 5 гарадоў з такім правам і то падчас знаходжання ў ВКЛ: Смаленск (1611), Невель, Себеж (1623), Дарагабуж (1625), бранскі Погар (1666).

Нясвіж – 16-тысячны старажытны горад, цэнтр (з 1547 года) Нясвіжскага княства, уладанне Радзівілаў, буйны цэнтр кальвінізму, кнігавыдання, культурнага, тэатральнага, музычнага жыцця, падрыхтоўкі сухапутных і флоцкіх афіцэраў, вытворчасці зброі, уладальнік помніка Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА – Нясвіжскага замка (з Фарным касцёлам).

Зараз у горадзе працуюць прадпрыемствы медыцынскай, харчовай, швейнай прамысловасці, рыбгас. Гэта – перспектыўны цэнтр турызму міжнароднага значэння, цэнтр гісторыка-культурнага музея-запаведніка, сталіца фэсту «Музы Нясвіжа».

1793 год. У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай цэнтральная частка беларускіх зямель далучана да Расіі, створана Мінская губерня.

Мела плошчу ў 91,2 тысяч км². Праіснавала да 1921 года.

1886 год. Нарадзіўся Змітрок Бядуля (Самуіл Плаўнік, 1886–1941).

Беларускі пісьменнік, мовазнаўца. Удзельнік беларускага нацыянальна-вызваленчага руху пачатку XX стагоддзя, беларусізацыі.

Працаваў загадчыкам аддзела газеты «Савецкая Беларусь», рэдактарам дзіцячага часопіса «Зоркі», першым рэдактарам часопіса «Наш край», у Інстытуце беларускай культуры.

У беларускую літаратуру ён прынёс адзнаку інтэлігентнасці, культ пачуцця, замілаванасць ад прыгажосці, разлітай у навакольным свеце. 

Аўтар шматлікіх кніг паэзіі, нарысаў, зборнікаў апавяданняў, кніг для дзяцей, паэм, ваяцкіх песень, артыкулаў па этнаграфіі і фальклору, суаўтар кішэннага «Яўрэйска-беларускага слоўнічка».

Пераклаў з ідыша на беларускую мову Шолам-Алейхема, С. Годынера, С. Каган, з украінскай – Ю. Будзяка, Т. Шаўчэнку.

У жніўні 1936 года падпісаў зварот да «роднага, любага» Сталіна з заклікам знішчыць «бандыцкіх вылюдкаў» з «контррэвалюцыйнай трацкісцка-зіноўеўскай хеўры».

Памёр ад інфаркту ў эвакуацыі каля казахстанскага Уральска. У яго пахаванні ўдзельнічаў Другі Беларускі Дзяржаўны тэатр, які ў гэты час гастраляваў ва Уральску.

У лютым 2020 года адбылася эксгумацыя парэшткаў З. Бядулі. Праз жаданне сваякоў парэшткі захоўваліся з бласлаўлення мітрапаліта ў Ільінскай царкве ў Бабруйску, нягледзячы на тое што ён быў іўдзеем. 3 лістапада 2020 года парэшткі даставілі ў Мінск і ўрачыста перапахавалі на Усходніх могілках, паніхіду адслужылі праваслаўны святар і іўдзейскі рабін, на магіле ўсталявалі праваслаўны крыж з надпісам на рускай мове.

Літаратурнае аб’яднанне «Узвышша». 1 рад (злева направа): В. Шашалевіч, П. Глебка, У. Дубоўка, М. Лужанін, К. Чорны, К. Крапіва; 2 рад: А. Адамовіч, У. Жылка, З. Бядуля, А. Бабарэка, Я. Пушча, С. Дарожны, Т. Кляшторны. 1929 г.

1917 год. Спектаклямі «Паўлінка» Янкі Купалы і «У зімовы вечар» паводле Э. Ажэшкі ў Мінскім гарадскім тэатры адкрылася Першае беларускае таварыства драмы і камедыі (1917–1920).

Таварыства адыграла важную ролю ў культурным жыцці Беларусі, у станаўленні беларускага прафесійнага тэатральнага мастацтва.

Узнікла з ініцыятывы Ф. Ждановіча, І. Буйніцкага, У. Фальскага і іншых дзеячаў нацыянальнай сцэны. Кіраўнік і рэжысёр Ф. Ждановіч. У трупе працавалі: У. Галубок, Г. Грыгоніс, А. Ільінскі, А. Крыніца, Л. Ржэцкая, К. Міронава, М. Міцкевіч і іншыя. Тэатр гастраляваў па Беларусі.

У рэпертуары тэатра былі пастаноўкі па творах Я. Купалы, Я. Коласа, В. Дуніна-Марцінкевіча, Э. Ажэшкі, К. Каганца, К. Буйло, У. Галубка, М. Крапіўніцкага і іншых.

У 1920 годзе на аснове творчага калектыву былі створаныя 1-ы Беларускі дзяржаўны драматычны тэатр (БДТ-1, з 1945 года тэатр імя Я. Купалы) і перасоўны тэатр пад кіраўніцтвам У. Галубка (з 1932 года – 3-і Беларускі дзяржаўны драматычны тэатр).

1950 год. Войска Чан Кайшы поўнасцю эвакуявалася з кантынэнтальнага Кітаю, пакінуўшы краіну пад уладаю камуністаў на чале з Мао Цзэ-дунам.

 

Нявесткай генералісімуса і першага прэзідэнта Кітайскай Рэспублікі (Тайвань), жонкай прэзідэнта Цзян Цзінга (1978–1988) з’яўлялася Цзян Фанлян, або Фаіна Вахрава (1916–2004) – беларуска, якая нарадзілася пад беларускай Оршай у сям’і пуцявога абходчыка.

У Свярдлоўску ва ўзросце 16 гадоў на “Уралмашы” яна пазнаёмілася з Цзян Цзінго – сынам Чан Кайшы. Яны пажаніліся ў 1935 годзе і праз год пераехалі ў Кітай.

Пахавана ў прысутнасці прэзідэнта і іншых афіцыйных асоб Рэспублікі Кітай (Тайваня).

2007 год. Заснаваны беларускамоўны тэлеканал спадарожнікавага тэлебачання “Белсат”.

Канал з трансляцыямі на беларускай і рускай мовах , структурная частка Польскага тэлебачання.

Канал быў адказам на выказаную ў беларускіх дэмакратычных колах патрэбу ў незалежнай ад уладаў Беларусі тэлестанцыі.

Дырэктарам канала стала аўтарка ідэі – Агнешка Рамашэўская-Гузы. У канцы 2008 года сфарміравалася грамадская Назіральная рада канала. У яе склад увайшлі такія прадстаўнікі беларускай інтэлігенцыі, як В. Акудовіч, М. Анемпадыстаў, З. Бандарэнка, Г.  Бураўкін, А. Гуляеў, С. Калінкіна, У. Колас (старшыня), А. Трусаў, Ю. Хашчавацкі.

Каманда налічвае амаль 300 штатных і пазаштатных работнікаў з Польшчы, Беларусі, Расіі, Украіны, Казахстана і іншых краін.

«Белсат» транслюе ў сярэднім 19 гадзінаў на дзень.

1975 год. Званне “Ганаровы грамадзянін Магілёва” нададзена ўдзельнікам вызвалення Магілёва (1944) генерал-маёрам І. Кірылаву, А. Навумаву, Герою Сацыялістычнай Працы, заслужанаму будаўніку БССР П. Цімашэнку.

Пры ўдзеле І. Кірылава (1905–1993) распрацоўваліся і праводзіліся баявыя аперацыі па вызваленню Магілёўшчыны пад в. Леніна Горацкага раёна (у кастрычніку 1943), у Чавускім раёне (сакавік-чэрвень 1944), на чале 139-й стралковай дывізіі ён вызваляў г. Магілёў і Магілёўскую вобласць.

62-гі стралковы корпус пад камандаваннем А. Навумава (1905–1992) знаходзіўся на напрамку галоўнага ўдару падчас Магілёўскай аперацыі 1944 года.

П. Цімашэнка (1913–2009), Заслужаны будаўнік БССР, у 1953–1978 гадах працаваў у г. Магілёве ўпраўляючым будтрэстамі № 78, 12, 17 «Лаўсанбуд». Званне Героя Сацыялістычнай Працы атрымаў за поспехі ў будаўніцтве Магілёўскага камбіната сінтэтычнага валакна (1974). Зорка ў яго гонар закладзена на Зорнай плошчы Магілёва.

2015 год. Памёр Алег Салтук (1946–2015).

Беларускі паэт і перакладчык. Лаўрэат літаратурных прэмій Ленінскага камсамола Віцебшчыны, імя Уладзіміра Караткевіча, «Сузор’е муз», «Залаты купідон», часопіса «Маладосць»,

Скончыў філфак Магілёўскага педінстытута.

Працаваў у СМІ Віцебскай вобласці, сакратаром Віцебскага абласнога аддзялення Саюза беларускіх пісьменнікаў.

Першы верш надрукаваў у 1965 годзе ў «Магілёўскай праўдзе» з адабрэння А. Пысіна, які быў яго першым літаратурным настаўнікам. Асноўныя матывы паэзіі А. Салтука – любоў да Радзімы, роднай зямлі, гераічная памяць беларускага народа, клопаты і трывогі нашых дзён, пачуцці сяброўства і кахання, няпростыя чалавечыя адносіны.

Аўтар шматлікіх зборнікаў паэзіі, перакладаў на беларускую мову вершы рускіх і ўкраінскіх паэтаў.

Яго творы перакладаліся на ўкраінскую, польскую, рускую, балгарскую, нямецкую, асецінскую мовы.

 

Дзень у гісторыі. 15 снежня. Дзень гарбаты. Нарадзіліся Мікалай Судзілоўскі, Станіслаў Шушкевіч. Памерла першая ледзі Тайваня – беларуска Фаіна Вахрава

Міжнародны дзень гарбаты (International Tea Day, з 2005 года). 

Прымеркаваны да прыняцця “Сусветнай Дэкларацыі Правоў работнікаў чайнай індустрыі”.

Лічыцца, што чай, як напой, быў адкрыты другім імператарам Кітая Шэнам Нунгам у 2737 годзе да н.э.

Самая «чайная» краіна ў ЕС – Турцыя: выкарыстоўваюць па 3,2 кг на чалавека ў год. Другой ідзе Ірландыя (2,2 кг), потым – Вялікабрытанія (1,0 кг).

Наперадзе беларусаў (0,5 кг) – Расія (0,9 кг), Нідэрланды (0,8 кг) і Германія (0,7 кг). Ва Украіне спажываюць таксама 0,5 кг. Ззаду беларусаў па гарбаце Чэхія, Славакія, Швейцарыя (0,4 кг), аўстрыйцы, венгры і нарвежцы (0,3 кг), Данія, Францыя і Іспанія (0,2 кг).

Але добрай гарбаты ў крамах становіцца з-за санкцый усё меней і ёсць пагроза, што спажыванне можа знізіцца ў 2-3 разы.

Міжнародны дзень эсперанта Zamenhofa Tago, у гонар дня нараджэння стваральніка штучнай мовы Заменгофа.

1859 год. У Беластоку нарадзіўся Людвіг Лазар Заменгоф.  

Акуліст, сваральнік штучнай мовы эсперанта. У 1893 – 1897 гадах жыў і працаваў у Гродна.

Пад псеўданімам Доктар Эсперанта у 1887 годзе выдаў кнігу “Міжнародная мова”. Так упершыню ў свеце жыхары Зямлі даведаліся пра штучную мову “эсперанта” (“надзея”). У якасці прыкладаў у кнізе былі прыведзены тэксты на эсперанта: малітва Ойча наш, урывак з Бібліі, прыклад ліста, арыгінальныя вершы Заменгофа, пераклад верша Г. Гейнэ. Зараз на эсперанта размаўляюць у свеце каля 2 млн чалавек. У Беларусі валодаюць гэтай мовай лічаныя спецыялісты.

Памёр 14 красавіка 1917 года ў Варшаве.

У гонар вучонага названы вуліцы ў Валенсіі, Варшаве, Гродна, Іерусаліме, Канах, Каўнасе, Кракаве, Лодзі, Нетаніі, Познані, Тэль-Авіве, Франкфурце-на-Майне, Руэй-Мальмезоне і іншых, названы астэроід № 1462, усталяваны бюсты ў Беластоку, Вейсеяе, Вене, Адэсе.

1836 год. Нарадзіўся Валерый Урублеўскі. 

Беларускі і польскі рэвалюцыянер, адзін з кіраўнікоў паўстання 1863 года. 

Начальнік штаба паўстанцаў, камандуючы сіламі Гародзенскага, Люблінскага і Падляшскага ваяводстваў. 

Генерал, камандуючы арміяй Парыжскай Камуны (1871). Сябар К. Маркса, Ф. Энгельса. Член Генеральнага савета I Інтэрнацыяналу. 

Памёр 5 жніўня 1908 года. Пахаваны ў Парыжы на могілках Пер-Лашэз, каля сцены Камунараў. 

На надмагіллі надпіс: «Гераічнаму сыну Польшчы – народ Парыжа». У Гродне і Катавіцах імем Урублеўскага названы вуліцы.

1850 год. У Магілёве нарадзіўся Мікалай Судзілоўскі. 

Філосаф, прыродазнаўца, рэвалюцыянер, удзельнік грамадcка-палітычных рухаў Беларусі, Расіі, Еўропы, Азіі, ЗША. 

Прэзідэнт Сената Гавайскіх астравоў. «Першы і апошні энцыяклапедыст XX стагоддзя».

Падарожнік-географ, аўтар публіцыстычных твораў, спецыяліст у галіне этнаграфіі, энтамалогіі, хіміі, біялогіі, аграноміі.

Адкрыў шэраг астравоў цэнтральнай часткі Ціхага акіяна, пакінуў каштоўныя геаграфічныя апісанні Гаваяў і Філіпінаў.

Доктар, з імем якога звязаныя пэўныя дасягненні ў хірургіі, тэорыі туберкулёзу і іншых хвароб. Яму належаць некалькі важных прац па медыцыне.

Валодаў 8 еўрапейскімі мовамі, японскай і кітайскай.

Памёр 30 красавіка 1930 года ў Кітаі. 

У яго гонар у Магілёве каля раёна “Спадарожнік” названа вуліца.

1862 год. Пачалася эксплуатацыя першай чыгункі на тэрыторыі Беларусі. 

Частка Пецярбургска-Варшаўскай чыгункі.  На тэрыторыі сучаснай Беларусі ўключала ўчастак Парэчча – Гродна – Ласосна (30 км).

1896 год. Нарадзіўся Канстанцін Юхневіч

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст.

Пасля Першай сусветнай вайны займаўся на Браслаўшчыне беларускай асветнай працай, арганізацыяй кааперацыі. Уваходзіў у кіраўніцтва Беларускага інстытута гаспадаркі і культуры, партыі «Беларускі сялянскі саюз».

Друкаваўся ў газеце «Сялянская ніва», часопісе «Новы шлях».

За беларускую патрыятычную дзейнасць арыштоўваўся, сядзеў у Лукішскай турме ў Вільні (1928). З’яўляўся паслом польскага сейма.

Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР, быў рэпрэсаваны савецкімі ўладамі. Пасля вяртання з лагераў жыў у Браславе. Загінуў у аўтамабільнай катастрофе 14 жніўня  1971 года.

1913 год. Памёр Яўстафій Арлоўскі

Беларускі краязнавец, гісторык, педагог.

Скончыў Пецярбургскі гісторыка-філалагічны інстытут. Выкладаў гісторыю ў Гродзенскай мужчынскай гімназіі. Прыхільнік заходнерусізму. Член Гродзенскага археалагічнага камітэта і Паўночна-Заходняга адзела Рускага геаграфічнага таварыства.

Даследаваў гісторыю Гродна і даказаў яго тоеснасць з летапісным Гарадзенам. Аўтар аднаго з першых даследаванняў гісторыі горада Гродна – «Гродненская старина».

Унёс значны ўклад у захаванне гістарычнай памяці Гродна.

 

1921 год. Нарадзіўся  Сцяпан Александровіч

Беларускі літаратуразнавец, пісьменнік, крытык, краязнаўца. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Даследаваў гісторыю беларускай літаратуры XIX – XX стагоддзяў, развіццё нацыянальнага кнігадрукавання і перыядычнага друку, літаратурныя сувязі, у тым ліку беларуска-ўкраінскія. Надаваў значную ролю вывучэнню творчасці Тараса Шаўчэнкі.

Вывучаў дзейнасць Ф. Скарыны, Янкі Купалы, літаратурна-гістарычную біяграфію Цішкі Гартнага. Стварыў літаратурныя партрэты П. Багрыма, Ф. Савіча, Ф. Багушэвіча, Каруся Каганца, Янкі Купалы, Якуба Коласа, Цёткі, Змітрака Бядулі, Кузьмы Чорнага.

Памёр 1 мая 1986 года. Пахаваны на Паўночных могілках пад Мінскам

1934 год. Нарадзіўся  Станіслаў Шушкевіч. 

Беларускі навуковец-фізік, дзяржаўны дзеяч. Першы кіраўнік незалежнай Рэспублікі Беларусь (1991–1994), адзін з трох удзельнікаў падпісання Белавежскага пагаднення, якое юрыдычна замацавала распад СССР.

У 1989 годзе стаў народным дэпутатам СССР. На Першым з’ездзе народных дэпутатаў СССР у траўні 1990 года ўвайшоў у склад Міжрэгіянальнай дэпутацкай групы. 

Лідар партыі Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада (1998-2018). 

У 2007 годзе Лех Валенса вылучыў С. Шушкевіча на атрыманне Нобелеўскай прэміі міру.

Член-карэспандэнт НАНБ, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі Беларусі.

У 1986—1990 гадах працаваў прарэктарам па навуковай рабоце БДУ.  

Чытаў лекцый ва ўніверсітэтах ГДР, Югаславіі, Польшчы, ЗША (Гарвардскі, Ельскі, Калумбійскі), працаваў у Даследчым цэнтры імя Вудра Вільсана ў Вашынгтоне. 

Падрыхтаваў 33 кандыдата фізіка-матэматычных навук, з’яўляўся навуковым кіраўніком 5 доктарскіх дысертацый. 

Памёр 3 мая 2022 года ў Мінску пасля перанесенага каранавіруса і рэанімацыі.

1937 год. Нарадзіўся Яўген Ждан. 

Беларускі тэатральны мастак, жывапісец і графік. Заслужаны дзеяч культуры.

Працаваў галоўным мастаком Рэспубліканскай дырэкцыі эстрадна-цыркавога мастацтва і Тэатра музычнай камедыі Беларусі. Афармляў спектаклі Г. Вагнера, С. Манюшкі, Дж. Вердзі, А. Рубінштэйна, Ш. Гуно, І. Штраўса і іншыя.

Аўтар многіх прац ў жанры духоўнага жывапісу, у тым ліку «Жыццё Іісуса Хрыста», «Спаленне першых хрысціян у Рыме», гістарычна-партрэтнага жывапісу, у тым ліку, «Францыск Скарына», «Еўфрасіння Полацкая», «Рагнеда», «Усяслаў Чарадзей», твораў па гісторыі Беларусі, пейзажаў.

Творы знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, фондах Беларускага саюза мастакоў, Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, Музеі гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі, Музеі А. Бахрушына і Траццякоўскай галерэі (Масква)

У Снове ў 2005 годзе створаны Дом-музей Яўгена Ждана з карціннай галерэяй – зараз філіял Нясвіжскага гісторыка-краязнаўчага музея.

Памёр 5 снежня 2016 года ў Мінску. 

1937 год. Нарадзіўся Герман Кірылаў

Беларускі пісьменнік. Лаўрэат прэміі імя А. Адамовіча Беларускага ПЭН-цэнтра

Працаваў у раённых газетах Шаркаўшчынскага, Мёрскага, Полацкага раёнаў, абласной газеце «Віцебскі рабочы», газеце Полацкага «Шкловалакно».

Аўтар апавяданняў, аповесцяў, кніг апавяданняў, раманаў.

1994 год. Памёр Уладзімір Калеснік

Беларускі літаратар. Заслужаны работнік вышэйшай школы. Кандыдат філалагічных навук, прафесар.

Працаваў загадчыкам кафедры літаратуры Бабруйскага настаўніцкага інстытута (1952-1954), Брэсцкага педінстытута.

Аўтар каля 10 кніг крытыкі з аналізам творчасці Максіма Танка, Уладзіміра Жылкі, Янкі Брыля, складальнік зборнікаў паэзіі Заходняй Беларусі.

Даследаваў заходнебеларукую літаратуру, адкрываючы яе як грамадскі і эстэтычны феномен у беларускай літаратуры 1920-х гадоў.

Адзін з аўтараў дакументальнай кнігі «Я з вогненнай вёскі…» (1975, з А. Адамовічам і Я. Брылём).

Яго працы вылучаюцца высокай творчай культурай, глыбінёй даследчыцкай думкі, імкненнем да аб’ектыўнасці і шматбаковасці даследавання, уменнем стварыць жывыя творчыя партрэты грамадскіх і літаратурных дзеячаў.

2004 год. Памерла  першая ледзі Тайваня ў 1978-1988 гадах Цзян Фанлян. 

Нарадзілася пад беларускай Оршай як Фаіна Вахрава ў сям’і пуцявога абходчыка ў 1916 годзе.

У Свярдлоўску ва ўзросце 16 гадоў на “​​Уралмашы” пазнаёмілася з Цзян Цзінго — сынам Чан Кайшы. Яны пажаніліся 15 сакавіка 1935 года. У 1936 годзе пераехала у Кітай.

Памерла ў 2004, была пахавана ў прысутнасці прэзідэнта і іншых афіцыйных асоб Рэспублікі Кітай (Тайваня).

Спікерка парламенту ЗША завяршыла візіт у Тайвань і бяспечна пакінула краіну

Тым часам, Кітай праводзіць вайсковыя вучэнні па ўсім перыметры астраўной дзяржавы, якую лічыць сваёй тэрыторыяй.

Нэнсі Пэлосі прыбыла  ў Тайвань 2 жніўня. Яна сустрэлася з прэзідэнткай краіны Цай Інвэнь.

Пэлосі – самы высокапастаўлены амерыканскі палітык за апошнія 25 гадоў, які наведаў Тайвань. Спікерка парламенту ЗША заявіла, што яе дэлегацыя прыбыла, каб даць «адназначна» зразумець, што яе краіна не перастане супрацоўнічаць з востравам і не адмовіцца ад абавязанняў.

«Сорак тры гады таму Амерыка паабяцала заўсёды падтрымліваць Тайвань» – казала Нэнсі Пэлосі.

«Свет стаіць перад выбарам паміж дэмакратыяй і аўтакратыяй. Рашэнне Амерыкі захаваць дэмакратыю тут, на Тайвані, застаецца жалезным» – падкрэсліла яна.

Прэзідэнтка Тайваню заявіла, што яе краіна застаецца «вартым даверу і надзейным партнёрам ЗША».

Паводле яе, Тайвань «сутыкаецца з наўмысным узмацненнем ваенных пагроз» і «зробіць усё магчымае, каб умацаваць свой патэнцыял самаабароны».

Візіт Нэнсі Пэлосі на Тайвань выклікаў эскалацыю напружанасці між Кітаем і ЗША. Кітай выказаў «рашучы пратэст» і страшыць мерамі ў адказ.

Кітайскія вайскоўцы знаходзяцца ў стане «павышанай боегатоўнасці». Яны адначасова пачалі некалькі вучэнняў побач з Тайванем.

Паводле агенцтва «Сіньхуа» Кітай заявіў, што з 4 па 7 жніўня правядзе ваенныя вучэнні ў шасці раёнах вакол Тайваню.


Кітай лічыць Тайвань сепаратысцкай правінцыяй. Суверэнітэт Тайваню прызнаны шэрагам уплывовых краінаў свету, у тым ліку ЗША. 

Тайвань лічыць сябе Кітайскай рэспублікай. Мае 19-ю па велічыні эканоміку свету. Яе тэхналагічная індустрыя адыгрывае важную ролю ў сусветнай эканоміцы.

Узровень жыцця з’яўляецца вельмі высокім, паводле звестак МВФ на 2019–2020 гады краіна па ВУП на душу насельніцтва значна пераўзыходзіць узровень мацерыковага Кітаю.


Публікацыя падрыхтавана паводле звестак з адкрытых у інтэрнэце крыніцаў


 

Пачаўся візіт спікера Кангрэсу ЗША ў Тайвань. Кітай пратэстуе і распачынае ваенныя вучэнні

Самалёт Нэнсі Пэлосі прызямліўся ў сталіцы Тайваню – Тайбэі. Спікер Кангрэсу ЗША заявіла, што ЗША падтрымліваюць тайваньскую дэмакратыю і працягваюць выступаць супраць аднабаковых спроб «змяніць статус-кво».

Яна падкрэсліла, што яе візіт не супярэчыць палітыцы ЗША ў дачыненні да Кітая.

Вакол гатэлю ў Тайбэі, дзе будзе перабываць падчас візіту Пэлосі, узмоцнена ахова – паліцыянты ставяць металічныя загароды. А на самым высокім будынку ў Тайбэі з’явіўся надпіс «Спікер Пеласі, сардэчна запрашаем на Тайвань».

МЗС КНР выступіў рашуча супраць і асуджае візіт Пэлосі на Тайвань, паведамляюць СМІ. Паводле агенцтва «Сіньхуа» Кітай заявіў, што з 4 па 7 жніўня правядзе ваенныя вучэнні ў шасці раёнах вакол Тайваню.

У той жа час ля вострава знаходзіцца авіяносная ўдарная група на чале з атамным авіяносцам ваенна-марскіх сіл ЗША USS Ronald Reagan. У яе склад таксама ўваходзяць ракетны крэйсер USS Antietam і эсмінец USS Higgins.

«Не лепшая ідэя». Чым скончыцца эскалацыя напружання між Кітаем ды ЗША?

«Не лепшая ідэя». Чым скончыцца эскалацыя напружання між Кітаем ды ЗША?

Магчымы візіт спікера Кангрэсу ЗША Нэнсі Пэлосі на Тайвань, незалежнасць якога Кітай не прызнае і лічыць сваёй тэрыторыяй, выклікаў напружанне ў адносінах між краінамі. Увесь свет сочыць за развіццём сітуацыі, якая можа абярнуцца ваенным канфліктамі між ЗША і Кітаем з непрадказальнымі наступствамі. 

Кітай сцягвае да пратокі, які аддзяляе яго ад Тайваню, флот і сухапутныя войскі. Тым жа адказвае ЗША. Імі накіраваныя да выспы  Урад ЗША афіцыйна не пацвярджае, што Нэнсі Пэлосі наведае Тайвань. Белы дом не выключае, што Кітай можа адказаць на візіт ваеннымі правакацыямі. Паводле яго, гэта можа быць ракетны абстрэл тэрыторыі паблізу Тайваня або маштабныя паветраныя ці марскія аперацыі.

Сярод амерыканскай грамадскасці і Кангрэсу ЗША існуе моцная двухпартыйная падтрымка Тайваню. А Нэнсі Пэлосі, высокапастаўленая дзяячка Дэмакратычнай партыі, доўгі час актыўна крытыкавала кітайскае кіраўніцтва, асуджаючы парушэнні правоў чалавека ў Кітаі.

1 жніўня прадстаўнік Кітаю ў ААН Чжан Цзюнь папярэдзіў, што яе візіт падарве адносіны паміж Пекінам і Вашынгтонам. Міністэрства замежных спраў Кітаю таксама заявіла, што візіт Пэлосі «стане грубым умяшаннем ва ўнутраныя справы Кітаю», дадаўшы: «Тыя, хто гуляюць з агнём, загінуць ад яго».

Кітай лічыць Тайвань – сепаратысцкай правінцыяй. Суверынітэт Тайваню прызнаны шэрагам уплывовых краінаў свету, у тым ліку ЗША. Тайвань лічыць сябе Кітайскай рэспублікай. Мае 19-ю па велічыні эканоміку свету. Яе тэхналагічная індустрыя адыгрывае важную ролю ў сусветнай эканоміцы. Узровень жыцця з’яўляецца вельмі высокім, паводле звестак МВФ на 2019–2020 гады краіна па ВУП на душу насельніцтва значна пераўзыходзіць узровень мацерыковага Кітаю.  Нэнсі Пэлосі пачала сваё турнэ па Азіі 31 жніўня, прыляцеўшы ў Сінгапур. Яе публічна агучаны маршрут таксама ўключаў прыпынкі ў Малайзіі, Паўднёвай Карэі і Японіі, але не Тайвань.

Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн заявіў, што амерыканскія вайскоўцы лічаць візіт Пэлосі на Тайвань цяпер «не лепшай ідэяй».

фота з рэсурсаў: rtvi.com, cdnuploads.aa.com,  img8.eadaily.com,  static.dw.com