Tag: опера

Дзень у гісторыі. 27 лютага. Стварэнне друкарні ў Любчы, Літбел. Нарадзіліся магнаты Людвіка і Караль Радзівіл, сувязіст Д. Сарноў.

Навіна ад

Міжнародны дзень палярнага мядзведзя (International polar bear day, з 2008 года).

Міжнародны дзень палярнага мядзведзя праводзіцца з ініцыятывы амерыканскай некамерцыйнай арганізацыі Polar Bears International, якая змагаецца за захаванне папуляцыі белых мядзведзяў.

Белы мядзведзь – самы буйны прадстаўнік атрада драпежных сысуноў, якія насяляюць сушу.

Па дадзеных Сусветнага Фонду Дзікай Прыроды, у свеце налічваецца менш за 25 000 асобін белага мядзведзя (каля 60% папуляцыі – у Канадзе).

Белы мядзведзь занесены ў Чырвоную кнігу Міжнароднага саюза аховы прыроды.

1612 год. Пачалася дзейнасць друкарні ў Любчы.

Заснавана выдаўцом і друкаром Пятром Бластусам Кмітам. 

Выдала больш за 80 кніг лацінай і польскай па гісторыі, медыцыне, філасофіі, некалькі паэтычных твораў. Сярод выданняў: «Эпітоме» С. Рысінскага, «Апафеграмы» С. Буднага, «Навагрудскі дыспут» Я. Зыгроўскага, «Гісторыя іудзейскай вайны» І. Флавія, «Генеалогія, альбо Кароткае апісанне вялікіх князёў літоўскіх»  М. Стрыйкоўскага, «Статут Слуцкай школы». 

Абслугоўвала патрэбы пратэстантаў, але зрэдку прымала заказы і католікаў. 

З Любчанскай друкарняй супрацоўнічаў вядомы гравёр К. Гётке.

Ю. Пешка. Любча, пачатак XIX стагоддзя

1667 год. Нарадзілася Людвіка Караліна Радзівіл.

Рэлігійная дзеячка, мецэнатка.

Дачка Багуслава Радзівіла. Рана асірацела. У спадчыну атрымала вялікія маёнткі.

Падтрымлівала грашыма і будавала кальвінісцкія зборы ў Літве і Беларусі, плаціла стыпендыі студэнтам, якія вучыліся ў пратэстанцкіх універсітэтах. Паводле яе загаду ў 1684 у Караляўцы быў надрукаваны малітоўнік на літоўскай мове для сялян-кальвіністаў.

Утрымлівала Слуцкую друкарню. У 1690 годзе выдала прывілей, у якім абвяшчала на будучыню ў сваіх гарадах і маёнтках свабоду веравызнання пратэстантам і праваслаўным і гарантавала, што царкоўная унія ў яе ўладаннях не будзе ўведзена.

Пасля смерці Людвікі Караліны 25 сакавіка 1695 года, яе латыфундыі сталі аб’ектам спрэчак паміж магнатамі ВКЛ і нямецкімі князямі.

1734 год. Нарадзіўся  Караль Станіслаў Радзівіл “Пане Каханку”.

Дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай і ВКЛ. Патрыёт.

Ваявода віленскі, староста львоўскі, вялікі мечнік літоўскі. “Пане Каханку” яго называлі паводле любімага выслоўя, з якім ён звяртаўся да ўсіх, не выключаючы і караля.

Генеральны маршалак Радамскай і Барскай канфедэрацый. Праціўнік гарантыйнага трактату (1768), паводле якога Рэч Паспалітая станавілася расійскім пратэктаратам.

Калі расійскія войскі з баямі ўзялі Нясвіж і Слуцк, быў вымушаны з’ехаць у Прусію. Да 1777 года знаходзіўся на эміграцыі ў Венгрыі, Турцыі, Чэхіі, Францыі, Венецыі.

Найзаможны магнат Рэчы Паспалітай і Еўропы ІІ паловы XVIII стагоддзя. Яму належала 16 гарадоў і 683 вёскі. Здабыў сабе сярод шляхты агромністую папулярнасць дзякуючы шчодрасці, сармацкім звычаям, схільнасці да бясед і жартаў. З іншага боку, вядомы дзікімі выбрыкамі і раздражняльнасцю.

Доўгі час па смерці хадзілі анекдоты аб дзіўных выпадках з ягонага жыцця. Караль Радзівіл – герой паэмы А. Міцкевіча «Пан Тадэвуш», твораў Г. Жэвускага, В. Поля, І. Ходзькі, Ю. Крашэўскага.

Памёр 21 лістапада 1790 года.

1919 год. Стварэнне Літоўска-Беларускай ССР (Літбел) на І З’ездзе Саветаў Літвы ў Вільні.

Літбел была створана на занятых Чырвоным войскам тэрыторыях сучасных Беларусі і Літвы. Утварэнне праіснавала да 19 ліпеня 1919 года, калі СНК Літбела прыняў пастанову аб перадачы ўсіх спраў Мінскаму губернскаму камітэту. Неўзабаве пасля прыняцця згаданай пастановы, пасля 40 дзён абароны, польскімі войскамі быў заняты і Мінск (8 жніўня). 

Літбел уключала 5 губерняў: Віленскую, Гродзенскую, Ковенскую, Мінскую, Сувалкскую. У красавіку 1919 года Рэчыцкі павет Мінскай губерні быў перададзены Гомельскай губерні РСФСР.

1888 год. Нарадзіўся Яфім Бялевіч.

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху

Скончыў юрыдычны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта, удзельнік Першай сусветнай вайны, штабс-капітан.

Член прэзідыума І Усебеларускага з’езда ад вайскоўцаў-беларусаў, міністр юстыцыі і фінансаў у Народным сакратарыяце – першым урадзе БНР, дыпламатычны прадстаўнік урада БНР у Кіеве, Адэсе, Берліне.

У 1920–1930-я гады служыў у Гомелі ў чыгуначных войсках, быў упаўнаважаным Наркамфіна БССР, працаваў у Белшвейаддзяленні Вышэйшага савета народнай гаспадаркі.

Арыштаваны ў 1932 годзе, асуджаны да 5 гадоў і этапаваны ў Свірскі канцлагер. Зноў арыштаваны ў 1936, асуджаны да 5 гадоў зняволення. Памёр 13 снежня 1942 года ў Магаданскім канцлагеры.

1891 год. Ва Узлянах (цяпер – Пухавіцкі раён) нарадзіўся Давід Сарноў.

Амерыканскі сувязіст і бізнесмен беларускага яўрэйскага паходжання, адзін з заснавальнікаў радыё і тэлевяшчання ў ЗША. Ганаровы доктар Калумбійскага, Нью-Ёркскага і іншых універсітэтаў, брыгадны генерал.

Працаваў у «Кампаніі бесправаднога тэлеграфа Марконі», прэзідэнтам Радыёвяшчальнай карпарацыі Амерыкі (RCA). 14 красавіка 1912 года прыняў радыётэлеграму аб крушэнні лайнера «Тытанік» і трое сутак падтрымліваў сувязь з выратавальнікамі.

У 1926 годзе заснаваў Нацыянальную радыёвяшчальную кампанію (NBC). 3 пачатку 1920-х гадоў з’яўляўся саветнікам 10-і прэзідэнтаў ЗША.

Арганізаваў рэгулярнае тэлевяшчанне ў ЗША (з 1939). Пад яго кіраўніцтвам створана сістэма каляровага тэлебачання, сумяшчальная з чорна-белай, зроблены запіс тэлеперадачы на магнітную відэастужку (1956), зняты першы тэлевізійны мастацкі фільм (1964).

Удзельнічаў у стварэнні сістэм касмічнай сувязі, камп’ютарызацыі ЗША. Міжнародны інстытут інжынераў-электрыкаў заснаваў прэмію яго імя за дасягненні ў галіне электронікі (1959).

Памёр 12 снежня 1971 года. Пахаваны ў маўзалеі на могілках Кенсіка ў Вальхале, штат Нью-Ёрк.

1906 год. Нарадзілася Рыта (Рэбека) Млодак.

Беларуская оперная спявачка (лірыка-драматычнае сапрана), народная артыстка Беларусі.

Скончыла Віцебскі музычны тэхнікум, Беларускую студыю оперы і балета. Працавала салісткай Беларускага тэатра оперы і балета. Пад час вайны працавала ў оперных тэатрах Свярдлоўска, Пярмі, удзельнічала ў канцэртах франтавых брыгад.

Сярод галоўных партый: Таццяна, Ліза, Тамара, Маргарыта, Мікаэла, Аксана ў пастаноўцы «Чаравічкі», Марыся – у «Міхась Падгорны» і іншыя. Выступала і як канцэртная спявачка.

Памерла 3 снежня 1969 года.

1935 год. Нарадзіўся  Фёдар Клімчук.

Беларускі мовазнавец, дыялектолаг, гісторык. Кандыдат філалагічных навук. Лаурэат Дзяржаўнай прэміі ў складзе аўтарскага калектыву за цыкл прац «Лексічны атлас беларускіх народных гаворак» у 5-ці тамах.

Скончыў гістарычныя факультэты Пінскага настаўніцкага і Мінскага педінстытутаў.

Асноўныя кірункі навуковай дзейнасці: дыялекталогія, лінгвагеаграфія, лексікаграфія, тапаніміка, міжмоўныя і міжэтнічныя кантакты, сацыялінгвістыка, фальклор, этнаграфія, этналінгвістыка.

Старшыня «Заходнепалескага навукова-краязнаўчага таварыства „Загароддзе“.

Выдаў пераклад «Новага Запавету» на заходнепалескім дыялекце.

Памёр 22 кастрычніка 2018 года.

2005 год. У Францыі памёр Віктар Жаўняровіч (1913-2005).

Беларускі мастак і спявак.

Нарадзіўся ў Чыце ў сям’і чыгуначнага служачага, выхадца з Друі.

Скончыў гімназію імя Л. Сапегі ў Друі, вучыўся ў віленскай Кансерваторыі, адначасова займаўся маляваннем, удзельнічаў у выставах Таварыства незалежных мастакоў. Быў знаёмы з Ф. Рушчыцам, Я. Драздовічам, П. Сергіевічам.

Другая сусветная вайна перапыніла навучанне. 

У 1945 годзе апынуўся ў Францыі. Вучыўся ў Парыжскай кансерваторыі. Спяваў і маляваў прыватна. З часам стаў удзельнікам найважнейшых мастацкіх выставаў, што ладзіліся ў Парыжы, атрымоўваў узнагароды. Меў пэрсанальную выставу, ладжаную БІНіМам у Нью-Ёрку. Тэмы твораў у яго былі ў асноўным беларускія.

 

Дзень у гісторыі. 15 лютага. Полацк зруйнаваны Іванам Жахлівым. З’яўленне дыскеты. Вывад савецкіх войск з Афганістана. Нарадзіўся пісьменнік П. Васючэнка.

Навіна ад

Сусветны дзень дзяцей, хворых на рак (International Childhood Cancer Day, з 2001 года). 

Устаноўлены з ініцыятывы Сусветнай канфедэрацыі бацькоў дзяцей, хворых на рак (ICCCPO). Праводзіцца пад патранатам Міжнароднага таварыства дзіцячых анколагаў. 

Паводле медыцынскай статыстыкі, штогод у свеце каля 200 000 дзяцей захворваюць на рак, палова з іх памірае. Залогам паспяховага лячэння анкалагічных захворванняў лічыцца своечасовая дыягностыка. Калі хвароба выяўляецца на першай або другой стадыях, лячэнне часцяком вядзе да спрыяльнага сыходу. Аднак 10% выпадкаў выяўляецца толькі на трэцяй стадыі, а ў 8% дзяцей яго дыягнастуюць толькі на чацвёртай стадыі. Дзяцей часцей за ўсё паражае лейкемія, або рак крыві. 

У развітых краінах, дзе медыкі маюць неабходнае дыягнастычнае абсталяванне, у цяперашні час перамагаюць хваробу трое з чатырох дзяцей. У краінах трэцяга свету сітуацыя супрацьлеглая.

Стрэчанне Гасподне. Прынясенне ў Іерусалімскі храм немаўля Ісуса Хрыста (у праваслаўных хрысціян). 

Прыняслі яго бацькі на 40-ы дзень пасля Калядаў і на 32-і дзень пасля Абразання. У  храме Святое сямейства сустрэў Сімяон Багапрыімец.

У хрысціянстве свята з’явілася ў VI стагоддзі і трактуюцца як своеасаблівая повязь Старога Запавету з Новым. Усталявана ў памяць аб сустрэчы («стрэчанне») немаўляці Ісуса Хрыста (носьбіта Новага запавету) з прадстаўнікамі Старога Запавету старцам Сімяонам і Ганнай-прарочыцай.

Сімяон чакаў прышэсця Збавіцеля, бо яму было прадказана, што ён не памрэ, пакуль не ўбачыць Хрыста Госпада. Сімяон чакаў сустрэчы 300 гадоў. 

1563 год. Полацк захоплены пасля аблогі маскоўскімі войскамі Івана Жахлівага пад час Лівонскай вайны. 

Аблога цягнулася з 1 лютага. Маскавітаў было ад 31 000 да 150 000 войска і 200 асадных гармат. Полацкі гарнізон меў толькі 2 000 салдат ВКЛ, 400 польскіх наемнікаў і нямецкую роту, 38 гармат. Выбар Полацка для нападу, цалкам відавочны. Полацак у XVI стагоддзі быў найбуйным і найбагатым горадам Вялікага княства Літоўскага, з насельніцтвам ледзь не 100 000 чалавек. Тут рускае войска магло разлічваць на велізарную здабычу. Акрамя таго, узяцце Полацка давала цэлы шэраг тактычных пераваг. Пры ўсталяванні кантролю над Полацкам і цягам Заходняй Дзвіны Руская дзяржава атрымала б магчымасць для прамых зносін з Лівоніяй са Смаленска, адкрыла шлях на Вільню. Полацак спрадвеку лічыўся Рурыкавічамі адной са сваіх галоўных вотчын.

Іван IV любіў апрануць свае палітычныя і ваенныя акцыі ў форму святой вайны супраць ворагаў веры і царквы. У паход ён узяў са сваёй казны крыж Св. Еўфрасінні Полацкай, каб вярнуць яго ў Спаскі манастыр.

У выніку захопу Полацка 15 лютага 1563 года Іван Жахлівы спаліў горад і зраўняў з зямлёй, загадаў без шкадавання засекчы болей за 20 000 гараджан, пагнаць у Маскву больш як 60 000, а кабет і дзяўчат распрануць і так – голымі і звязанымі – весці. Манахаў-бернардынаў закатаваць, “жыдоў хрысціць або патапіць у Дзвіне”.

1857 год. Памёр Міхаіл Глінка. 

Рускі кампазітар, заснавальнік рускай класічнай музыкі. Яго прадзед, які паходзіў са старажытнага каталіцкага шляхецкага рода, пры захопу Смаленска рускімі ў 1654 годзе вымушаны быў прыняць маскоўскае падданства. 

Па выразу У. Стасава, Пушкін і Глінка “стварылі новую рускую мову – адзін у паэзіі, другі ў музыцы”.

Найбольш вядомыя творы: оперы «Жыццё за цара», «Руслан і Людміла», «Вальс-фантазія», скерца для аркестра «Камарынская».

Апошнія гады жыцця правеў у Іспаніі, Аўстрыі і Германіі.

Памёр у Берліне, перапахаваны ў Пецярбурзе.

У 1982 годзе ў радавой сядзібе кампазітара Наваспаскае ў Смаленскай вобласці адчынены Дом-музей М. Глінкі.

У Беларусі імя Глінкі носяць Мінскі музычны каледж, вуліцы ў Віцебску, Гомелі, Гродна, Бабруйску, завулак у Магілёве.

1904 год. Нарадзілася Ларыса Александроўская. 

Беларуская оперная спявачка (сапрана), тэатральны рэжысёр, грамадскі дзеяч. Народная артыстка БССР (1938) і СССР (1940).

Скончыла Беларускі музычны тэхнікум, студыю оперы і балета. У 1919-1924 гадах – удзельніца арганізаванай ёю самадзейнай трупы пры Палітаддзеле Заходняга фронту, у 1927 годзе выконвала беларускія народныя песні на Міжнароднай музычнай выстаўцы ў Франкфурце-на-Майне, з 1933 года – артыстка Беларускага тэатра оперы і балета, яго галоўны рэжысёр (1951-1960).

Падчас вайны выступала ў складзе франтавых канцэртных брыгад, выступала на перадавой.

Адна з арганізатараў Беларускага тэатральнага аб’яднання і яго старшыня.

З поспехам выконвала партыі ў класічных і нацыянальных операх. Выступала як канцэртная спявачка, значнае месца ў рэпертуары займалі беларускія народныя песні.

Выступала ў шматлікіх замежных краінах.

Памерла 23 мая 1980 года.

1912 год. Нарадзіўся Навум Перкін. 

Беларускі літаратуразнавец, крытык, празаік. Доктар філалагічных навук, прафесар Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа 

Працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы акадэміі навук.

Аўтар прац «Аркадзь Куляшоў: Паэтычная творчасць», «Творчасць Петруся Броўкі», «Шляхі развіцця беларускай савецкай літаратуры 20-30-х гадоў: Праблемы сацыялістычнага рэалізму»,  «Нацыянальнае і інтэрнацыянальнае ў літаратуры», «Пятро Глебка» і іншых.

Адзін з аўтараў «Гісторыі беларускай савецкай літаратуры», «Истории советской многонациональной литературы», суаўтар падручніка «Беларуская савецкая літаратура» для 9-10 класаў.

Памёр 2 кастрычніка 1976 года.

1958 год. Памёр Язэп Рэшаць. 

Дзеяч беларускай эміграцыі, рэлігійны і культурна-асветны дзеяч, навуковец, пісьменнік, драматург і публіцыст. Доктар філасофіі і тэалогіі. Адзін з відных тэолагаў і вучоных у гісторыі беларускага хрысціянскага руху XX стагоддзя.

Прафесар Віленскай духоўнай каталіцкай семінарыі, Універсітэта Стэфана Баторыя, выкладчык Віленскай беларускай гімназіі,  Беластоцкай настаўніцкай семінарыі.

Прымаў удзел у заходнебеларускім нацыянальна-рэлігійным жыцці, дзеяч Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі. Супрацоўнічаў з каталіцкім перыядычным выданнем «Chryścijanskaja Dumka».

Вёў душпастырскую дзейнасць на Падляшшы.

У 1938 годзе выехаў у ЗША, уступіў у ордэн бенедыкцінцаў у абацтве Св. Пракопа каля Чыкага.

Аўтар многіх рэлігійных і навуковых кніг на беларускай мове, пьес (пад псеўданімам Язэп Рушчанец). Адзін з распарцоўшчыкаў статуту Лігі абароны правоў беларусаў-каталікоў.

1959 год. У Полацку нарадзіўся Пятро Васючэнка. 

Беларускі літаратуразнавец, крытык, пісьменнік, драматург, казачнік і аўтар фэнтэзі. Кандыдат філалагічных навук.

Працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук, загадчыкам кафедры беларускай мовы і літаратуры Мінскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўніверсітэта.

Аўтар і суаўтар літаратуразнаўчых манаграфій «Драматургія і час», «Драматургічная спадчына Янкі Купалы», «Пошукі страчанага дзяцінства», «Сучасная беларуская драматургія», «Беларуская літаратура ХХ стагоддзя і сімвалізм», папулярных нарысаў, шэрагу кніг прозы, паэзіі, экалагічнай казкі «Каляровая затока», зборніка п’ес. Папулярнасць у публікі здабылі яго творы пра прыгоды паноў Кубліцкага ды Заблоцкага.

Яго творы перакладзены на англійскую, балгарскую, нямецкую, польскую, рускую, славацкую і чэшскую мовы.

Пастаноўкі на яго творы рабіліся ў сталічным Тэатры юнага гледача, маладзечанскім Тэатры лялек і іншых тэатрах краіны.

Памёр 25 жніўня 2019 года.

1970 год. Кампанія IBM прапанавала гнуткі магнітны дыск для захоўвання інфармацыі. 

Так з’явілася дыскета (Floppy disk) – партатыўная запамінальная прылада для шматразовага запісу і захоўвання дадзеных, прызначаных для апрацоўкі на камп’ютары.

Дыскеты былі асабліва шырока распаўсюджаны ў 1970-я – пачатку 2000-х гадоў. Гэта былі дыскеты памерам 8´´ (дзюймаў), 5,25´´, 4´´, 3,25´´, 3,5´´ (аб’ём 1,44 Мб), 3´´, 2,8´´, 3´´, 2,5´´, 2´´. Яны саступілі больш ёмкім і зручным CD, DVD і флэш-накапляльнікам.

1975 год. Памёр Міхал Сапоцька. 

Каталіцкі святар, блаславёны. Заснавальнік Кангрэгацыі Сясцёр Міласэрнасці Ісуса Хрыста.

У Вільні служыў вайсковым капеланам і садзейнічаў адбудове касцёла Святога Ігнацыя, быў духоўным айцом Мітрапалітальнай духоўнай семінарыі, прафесарам Віленскага ўніверсітэта імя Стэфана Баторыя, духоўнай семінарыі ў Беластоку, рэктарам касцёла Арханёла Міхала.

Аўтар духоўнага «Дзённіка» сястры Фаустыны.

Беатыфікаваны у 2008 годзе.

1989 год. Завершаны вывад савецкіх войскаў з Афганістана. У Беларусі Дзень памяці воінаў-інтэрнацыяналістаў. 

9-гадовае вайсковае ўварванне СССР у Афганістан са снежня 1979 па люты 1989 года скончылася вывадам войска паводле Жэнэўскіх пагадненняў ад 14 красавіка 1988 года. Вывад войск цягнуўся з 15 мая 1988 года.

24 снежня 1979 года міністар абароны СССР Дз. Усцінаў зацвердзіў уварванне ў Афганістан. 25 снежня каля Кабула аб скалу разбіўся савецкі вайскова-транспартны самалёт Іл-76, у выніку чаго загінулі 47 вайскоўцаў 350-га парашутна-дэсантнага палка з п. Баравуха пад Полацкам са складу віцебскай 103-й паветрана-дэсантнай дывізіі. 

А 19:30 654 савецкія вайскоўцы, апранутыя ў афганскую форму, пачалі ў Кабуле штурм Вялікага каралеўскага палаца, дзе застрэлілі старшыню ўрада краіны Хафізулу Аміна, яго 2 малалетных сыноў і каля 200 афганскіх вайскоўцаў.

У савецкім вайсковым уварванні ў Афганістан узялі ўдзел больш за 30 000 ураджэнцаў Беларусі (5% ад усіх вайскоўцаў), з якіх 723 (3%) загінулі, больш за 1,5 тысяч атрымалі раненні, кантузіі, 702 – вярнуліся інвалідамі, 12 прапалі бяз вестак.

2013 год. Падзенне метэарыта на Урале, у раёне Чалябінска. 

Палёт баліда назіралі ў Свярдлоўскай, Курганскай і Цюменскай абласцях Расіі, у паўночных раёнах Казахстана. Метэарыт у 10 тон выбухнуў над Чалябінскам на вышыні 30-70 км прыкладна а 09:20 па мясцовым часе. Яго хуткасць пры падзенні складала да 70 кіламетраў у секунду.

З-за выбухнай хвалі пацярпелі каля 1 200 чалавек, былі пашкоджаны будынкі. Да гэтага, 11 лютага над тэрыторыяй Башкірыі таксама быў зафіксаваны пралёт буйнога баліда.

Дзень у гісторыі. 9 студзеня. Прэм’ера фільма “Ідзі і глядзі”. Нарадзіліся Рычард Ніксан, кампазітар Уладзімір Солтан. Памёр святар Юзэф Булька

Навіна ад

Сцяпан, Стэфан (народны каляндар). 

«На святога Сцяпана вышэй слуга за пана». Дзень найму парабкаў, слугаў, пастухоў. У пастухі наймешся – уся вёска ў цябе ў абавязку.

Прыйшоў Стэфан – на ім чырвоны жупан (марозны дзень).

У гэты дзень праводзілі абрады абароны ад сурокаў. За вёскай на заснежанай Чырвонай горцы сяляне ставілі 12 калоў ці жэрдак. Каля гэтых калоў дзяўчыны злівалі ваду ў чару згубную, нібы змывалі нуду з сэрца і выплюхвалі яе ў сярэдзіну кола.

Клапаціліся аб канях, паілі іх праз срэбра – вадой, прапушчанай праз срэбнае сіта.

На Сцяпана па ўсіх кутах двара ставілі асінавыя калы – каб ведзьмы не маглі падысці.

Час, калі пачыналіся маладзёвыя вечарынкі, хадзілі калядоўшчыкі па дварах.

1801 год. Нарадзіўся Восіп Кавалеўскі. 

Беларускі філолаг, манголазнавец. Акадэмік Пецярбургскай Акадэміі навук.

Удзельнічаў у тайных таварыствах філаматаў і філарэтаў, за што быў арыштаваны царскімі ўладамі і  высланы ў Казань. Падарожнік па Манголіі і Кітаі (1829).

Рэктар Казанскага ўніверсітэта (1855-1860). Прафесар і дэкан гісторыка-філалагічнага факультэта Варшаўскага ўніверсітэта (з 1862).

Аўтар «Кароткай граматыкі мангольскай кніжнай мовы», «Мангольскай хрэстаматыі», «Мангольска-руска-французскага слоўніка».

Памёр 21 кастрычніка 1878 года ў Варшаве.

1913 год. Нарадзіўся Рычард Ніксан. 

36-ы віцэ прэзідэнт (1953-1961) і 37-ы прэзідэнт (1969-1974) ЗША. Першы прэзідэнт ЗША, які наведаў Беларусь – 1 ліпеня 1974 года. Пры Ніксане палепшыліся адносіны з Кітаем, было падпісана Парыжскае пагадненне 1973 года пра спыненне вайны і аднаўленне міру ў В’етнаме, заключаны шэраг дагавароў з СССР пра абмежаванне стратэгічных узбраенняў, прадухіленне ядзернай вайны, супрацоўніцтва ў розных галінах навукі, тэхнікі, культуры.

Пры наведванні Беларусі, госця прынялі ва ўрадавай рэзідэнцыі “Заслаўе”. Ніксан азнаёміўся з горадам, усклаў вянок да падножжа манумента на плошчы Перамогі, наведаў мемарыяльны комплекс “Хатынь”. Падчас абеду ў тосце ён ушанаваў подзвіг беларускага народа ў Вялікай Айчыннай вайне і дадаў: “Я раней думаў, што Мінск і Беларусь увогуле знакамітыя толькі тым, што тут вырасла маленькая дзяўчынка Вольга Корбут”. А яшчэ ён разгадаў хітрыкі савецкіх палітыкаў: замест Катыні, яго прывезлі ў Хатынь.

Адзіны за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі прыезд кіраўніка ЗША у асобе Біла Клінтана адбыўся 15 студзеня 1994 года.

1927 год. Памёр ураджэнец Ружанаў Аляксандр Дунін–Гаркавіч. 

Член геаграфічнага таварыства, даследчык Поўначы Заходняй Сібіры, краязнавец, лесазнавец.

Герой руска-турэцкай вайны 1877-1878 гадоў, узнагароджаны медалём “За адвагу”. Працаваў ляснічым у Самарскай, Ніжагародскай, Разанскай, Табольскай губернях. 

За даследаванні прыроды, насельніцтва Поўначы ў 1904 годзе ўдастоены малым залатым і вялікім сярэбраным медалямі Рускага геаграфічнага таварыства. Выкладаў у Табольскім зааветтэхнікуме, з’яўляўся Ганаровым членам таварыства вывучэння краю пры Табольскім музеі Поўначы. 

Аўтар 67 прац па краязнаўстве, геаграфіі, этнаграфіі, карты Табольскай губерні, манаграфіі «Табольская Поўнач». Яму пастаўлены помнікі ў Табольску, Ханты-Мансійску, імем вучонага названа вуліца ў Ханты-Мансійску.

1953 год. Нарадзіўся Уладзімір Солтан. 

Беларускі кампазітар. Выкладаў у Беларускай акадэміі музыкі.

Аўтар шэрагу інструментальных і вакальных твораў разнастайных малых і буйных жанраў. Найзначнейшае творчае дасягненне – опера «Дзікае паляванне караля Стаха» паводле матываў аповесці Уладзіміра Караткевіча,  найбольш папулярная беларуская опера у рэпертуары Тэатра оперы і балета Беларусі, атрымала Дзяржаўную прэмію БССР.

Сярод пазнейшых твораў У. Солтана – оперы «Пані Ядвіга» (паводле аповесці К. Тарасава «Чорны шлях»), «Mілавіца», вакальныя цыклы на вершы М. Багдановіча, А. Таркоўскага, пecні і музыка да некалькіх кінафільмаў, тэлесерыяла «Проклятый уютный дом» (34 серыi).

Загінуў 1 чэрвеня 1997 года ў дарожна-транспартным задарэнні.

1966 год. Трагічна загінуў ад рукі бандыта на падставе моўнай нянавісці Ігар Хадановіч (1940-1966). 

Беларускі пісьменнік. 

Скончыў аддзяленьне журналістыкі БДУ. Працаваў у газетах «Чырвоная змена», «Літаратура і Мастацтва», у Мінскім абкаме камсамола.

1986 год. Адбылася прэм’ера мастацкага фільма рэжысёра Элема Клімава “Ідзі і глядзі”. 

Фільм пра падзеі ў 1943 годзе зняты на кінастудыях “Беларусьфільм”, “Масфільм”. Сцэнарысты: Алесь Адамовіч, Элем Клімаў. У фільме вясковага хлопца-партызана сыграў Аляксей Краўчанка.

Фільм узяў 1-ы прыз “Залатая пласціна” на ХХV Міжнародным кінафестывалі ў Авеліна, 1985, Галоўныя прэміі на I Міжнародным кінафестывалі ў Троі, Партугалія, 1985, на XIX кінафестывалі ў Алма-Аце, 1986, Залаты прыз на XIV Маскоўскім Міжнародным кінафестывале, 1985.

1993 год. Будынак мінскага Архікафедральнага касцёла Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі вернуты каталікам. 

Кафедральны сабор Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі, у стылі віленскага барока.

Касцёл узведзены ў 1710 годзе як езуіцкая рэзідэнцыя, а касцёльныя вежы былі завершаны толькі ў 1730 годзе. У вежах былі ўстаноўлены прывезеныя з Данцыга гадзіннік і званы. 

Кафедральны сабор з 1798 года, у 1820 годзе пераасвячоны ў гонар Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі. Зачынены ў 1934 годзе і пераўтвораны ў гараж. 

Падчас Другой сусветнай вайны нямецкая адміністрацыя дазволіла касцёлу функцыянаваць, але ў 1947 годзе зноў зачынены. У 1951 годзе будынак ператварылі ў спартыўны комплекс таварыства «Спартак». 21 кастрычніка 1997 года касцёл асвечаны нанова.

2004 год. Памёр Юрый Сідараў. 

Беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст.

Працаваў у Гродзенскім абласным, Дзяржаўным рускім драматычных тэатрах, выкладаў у Беларускай акадэміі мастацтваў.

Яго творчасці ўласцівыя лаканічныя выразныя сродкі, знешняя стрыманасць пры нутранай напружанасці, дакладнасць дэталяў, пластычнасць мастацкага вобраза.

Выканаўца гераічных, лірычных, вострахарактарных, камедыйных роляў у пастаноўках па творах К. Губарэвіча, А. Петрашкевіча, В. Быкава і шматлікіх іншых. Удзельнічаў у тэлевізійных і радыёспектаклях.

2009 год. Памёр Аркадзь Жураўскі. 

Беларускі мовазнавец. Член-карэспандэнт АН БССР. Доктар філалагічных навук, прафесар.

Працаваў дырэктарам Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа АН БССР. Даследаваў гісторыю беларускай мовы і беларускага мовазнаўства. 

Першым у славянскім мовазнаўстве даказаў існаванне беларускага варыянту царкоўнаславянскай мовы ў старабеларускі перыяд, прааналізаваў мову дзеячаў беларускай культуры мінулага (Ф. Скарыны, С. Буднага, В. Цяпінскага і іншых).

Адзін са стваральнікаў «Гістарычнага слоўніка беларускай мовы» (вып. 1-13, 1982-1993).

2010 год. Памёр Юзэф Булька. 

Каталіцкі святар, пробашч касцёла святой Ганны ў Мосары Глыбоцкага раёна.

Нарадзіўся ў 1925 годзе ў Літве. Пасля сыходу на пенсію з віленскага завода электрычных лічыльнікаў, стаў ксяндзом і 22 гады служыў у Мосары. Прапагандыст здаровага ладу жыцця, зрабіў Мосар турыстычнай Мекай: антыалкагольны музэй, Алея цвярознікаў, Крыжовы шлях, стадыён, страусіная ферма, дэндрапарк, помнік Яну Паўлу II, капліцы.

У 2005 годзе стаў першым беларускім ксяндзом, узнагароджаным прэміяй «За духоўнае адраджэнне», у 2006 годзе ўзнагароджаны медалём Францішка Скарыны.

Дзень у гісторыі. 8 студзеня. Дзень Бабіных каш. Адкрыты чыгуначны рух праз Магілёў. Мінск стаў сталіцай. Levi Strauss зачыніла апошнюю фабрыку ў ЗША.

Навіна ад

Зімовы пакроўчык. Сабор Прасвятой Багародзіцы. Маладзёны (Бабіны). Частаванне бабы-пупарэзніцы. Дзень Бабіных каш.

Народная традыцыя надзяляе павітуху (павівальная бабка, прыёмніца, пупарэзка, пупавязніца) – дваістым статусам: яна пасланніца Божай Маці або намесніца Яе павітухі (Ісуса Хрыста прымала бабуля Саламаніда). Саламея-павітуха – заступніца прафесіі.

“У кожнай бабкі свае схваткі”, “Пачакай, не нарадзі, а за бабкай схадзі”, “Бабка прыйдзе, усякай справе падсобіць”, “Бог з літасцю, а бабка з рукамі”.

Бабуля-павітуха на вёсцы ўсім радня далёкая. Бабка дапамагала парадзісе, бабка дбала аб лёгкіх радзімах.

Сем’і з дзецьмі прыходзілі да бабак-павітух, частавалі іх самым смачным з таго, што спецыяльна да гэтага дня нарыхтавалі, і самі частаваліся знакамітымі “бабчынамі кашамі”. Гатовую кашу ўпрыгожвалі макам, ягадамі, арэхамі, палоўкамі яек, запякалі ў ёй курыцу ці пеўніка ў залежнасці ад таго, нарадзілася ў сям’і дзяўчынка ці хлопчык.

Па традыцыі адзін з гаршкоў з кашай разбівалі “на шчасце”, а затым ужо пачыналі частаваць кожнага, хто прыйшоў “на агеньчык”, ды не абы як, а абавязкова “з закавыкай”. Напрыклад, таго, хто стаў нядаўна бацькам, кармілі кашай “з пацехай”, у якой быў намяшаны хрэн, перац, гарчыца або пакладзена солі звыш усякай меры. Лічылася, што такім чынам ён хоць у нейкай ступені падзеліць са сваёй жонкай пакуты, выпрабаваныя ёю пры родах. Маладую маці адорвалі грэцкімі арэхамі, каб прыбывала малако. А дзетак частавалі кашамі салодкімі, разлічваючы на іх прыхільнасць да нованароджанага.

А яшчэ па бабчыных кашах на лёс варажылі. Калі падчас падрыхтоўкі яна вылазіць з чыгуна ў бок печы – разлічвалі на шчаслівы год, у адваротным выпадку рыхтаваліся да непрыемнасцяў. Але каб пазбегнуць непрыемнасцей ад “нешчаслівай” кашы, то яе разам з чыгуном тапілі ў палонцы.

1903 год. Адкрыты рух цягнікоў на ўсёй Віцебска-Жлобінскай чыгунцы праз Магілёў. 

З гэтай нагоды магілёўскага губернатара і жыхароў горада павіншавалі ў сваіх тэлеграмах імператар Мікалай II, міністр шляхоў зносін князь М. Хілкоў і міністр фінансаў С. Вітэ. Гэтага моманту Магілёў чакаў каля 30 год.

1911 год. Нарадзіўся Уладзімір Дудзіцкі. 

Беларускі паэт, дзеяч беларускай эміграцыі.

Быў выключаны з «воўчым білетам» з Мінскага педтэхнікума як «нацдэм». Працаваў у газеце «Савецкая Беларусь», выдавецтве акадэміі навук.

Арыштаваны ДПУ ў лютым 1933 года, асуджаны, пакаранне адбываў у Сібіры, Казахстане, Узбекістане.

Падчас нямецкай акупацыі працаваў загадчыкам аддзела культуры Мінскай гарадской управы, кіраўніком Барысаўскага акруговага аддзела Беларускай Народнай Самапомачы, увайшоў у склад Беларускай Цэнтральнай Рады. Летам 1944 года эміграваў. Жыў у Германіі, Аўстрыі, Венесуэле, дзе заснаваў Беларускі камітэт, у ЗША, Аргенціне.

У 1950-1960-х гадах працаваў галоўным рэдактарам беларускай рэдакцыі радыё «Вызваленне» ў Мюнхене. У ЗША выкладаў рускую мову ва ўніверсітэце Блумінгтана.

Аўтар зборнікаў паэзіі, паэм, прозы, перакладаў, публіцыстыкі, успамінаў. Валодаў іспанскай, англійскай, нямецкай мовамі.

1919 год. Мінск абвешчаны сталіцай ССРБ. 

Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь была абвешчана 1 студзеня 1919 года ў Смаленску. Існавала з 1 студзеня да 27 лютага 1919 года пад кантролем расійскага бальшавіцкага ўрада ў складзе Віцебскай, Гродзенскай, Магілёўскай, Мінскай губерняў, большай часткі Смаленскай, часткі Віленскай (без Вільні), Ковенскай, Сувалкаўскай і Чарнігаўскай губерняў – амаль 300 тысяч кв. км.

16 студзеня 1919 года ў склад РСФСР без папярэдняга абмеркавання з урадам ССРБ увайшлі Віцебская, Магілёўская і Смаленская губерні. 27 лютага 1919 года ў Вільні было аформлена стварэнне Літоўска-Беларускай ССР у складзе Мінскай, Гродзенскай, Віленскай і Ковенскай губерняў. ССРБ перастала існаваць.

1924 год. Нарадзіўся Алесь Савіцкі. 

Беларускі пісьменнік. Ганаровы грамадзянін г. Полацка.

Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Працаваў у рэдакцыі полацкай газеты «Сцяг камунізму», выдавецтве «Ураджай», у Літаратурным музеі Якуба Коласа, аддзеле культуры ЦК КПБ.

Аўтар мастацкіх і дакументальных кніг, аповесцяў для дзяцей. Шэраг твораў перакладзены на рускую, украінскую, узбекскую, грузінскую, славацкую мовы.

Памёр 5 кастрычніка 2015 года.

1936 год. Нарадзіўся Генадзь Каханоўскі. 

Беларускі гісторык, археолаг, краязнавец, фалькларыст, літаратуразнавец. Доктар гістарычных навук.

Удзельнік археалагічных раскопак у Крыме, Беларусі, працаваў дырэктарам Мінскага абласнога краязнаўчага музея ў Маладзечне, у Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору Акадэміі навук, у Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Ф. Скарыны. Ініцыятар стварэння і першы старшыня Беларускага краязнаўчага таварыства.

Даследаваў гісторыю археалогіі, музейнай справы, краязнаўства, пытанні аховы помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Сярод яго шматлікіх цікавых знаходак – уборы ксяндза А. Станкевіча, скарбы манет, археалагічная калекцыі керамічнага посуду, фрагменты кафлі, тканіны, дакументы, лісты беларускіх дзячаў, фотаматэрыялы, музычныя інструменты.

Памёр 15 студзеня 1994 года.

1954 год. Адбылася адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа БССР. 

Ліквідаваны вобласці – Бабруйская, Баранавіцкая, Палеская (з цэнтрам у Мазыры), Пінская і Полацкая. Засталося 7 абласцей: Віцебская, Магілёўская, Мінская, Гомельская, Брэсцкая, Гродзенская, Маладзечанская (замест Вілейскай). Тэрыторыя былой Бабруйскай вобласці адыйшла ў склад Гомельскай, Мінскай, Магілёўскай абласцей.

1959 год. Генерал Шарль дэ Голь (1890-1970) стаў прэзідэнтам Францыі, першым прэзідэнтам Пятай Рэспублікі (1959-1969). 

Будучы капітанам францускай арміі падчас Першай сусветнай вайны з ліпеня па верасень 1916 года пасля ранення знаходзіўся ў нямецкім лагеры для ваеннапалонных у беларускім Шчучыне. Яму там паставілі помнік (2021 год), які так і не адкрылі дагэтуль.

Як прэзідэнт меў незвычайна шырокія паўнамоцтвы – мог у выпадку надзвычайнай сітуацыі распусціць парламент і прызначыць новыя выбары, асабіста курыраваў пытанні абароны, знешняй палітыкі і найважнейшыя ўнутраныя міністэрствы.

За 80 гадоў жыцця здолеў стаць найвялікшым героем Францыі пасля Жаны д’Арк. Двойчы ўзначальваў краіну, абодва разы прымаючы кіраўніцтва на піку нацыянальнай катастрофы і пакідаючы дзяржаву ў стане эканамічнага ўздыму і роста міжнароднага прэстыжу. 

Аўтар больш за дзясятак кніг – мемуараў і тэарэтычных прац-бэстсэлераў па ваенным мастацтве. Загадкавы, містычны, выратавальнік Францыі, аб’яднальнік французскага народа, вызваліцель Алжыра і іншых калоній імперыі. Цікава, што тэкст расійскай канстытуцыі 1993 года, шмат у чым супадае з канстытуцыяй дэ Голя.

1967 год. У Мюнхене памерла Барбара Вержбаловіч (Вербіч, Ганчарэнка). 

Беларуская оперная і канцэртная спявачка (мецца-сапрана).

У 1939-1941 гадах салістка Дзяржаўнага тэатра оперы і балета Беларусі, стварыла вобразы ў нацыянальных спектаклях «Міхась Падгорны» Я. Цікоцкага (Матка), «Кветка шчасця» А. Туранкова (Ведзьма), а таксама ў класічных операх.

Падчас акупацыі працавала ў Мінскім гарадскім тэатры, у 1943 годзе выканала партыю Свацці ў оперы «Лясное возера» М. Шчаглова-Куліковіча.

3 чэрвеня 1944 года на эміграцыі ў Германіі, працавала ў тэатральнай групе «Жыве Беларусь» (пазней – Беларускі тэатр эстрады).  З 1954 года – сакратар, дыктар беларускай рэдакцыі радыё «Свабода». Запісала некалькі грампласцінак.

У 1950-1954 гадах жыла ў ЗША: канцэртная спявачка, адна з актывістак і кіраўнікоў беларускага жаночага руху.

магіла Барбары Вержбаловіч (Вербіч) 

1980 год. Памёр Канстанцін Кіслы. 

Беларускі музыкант, кампазітар, дырыжор царкоўных і свецкіх хораў.

Падчас Першай сусветнай вайны жыў з сям’ёй у Марыупалі, працаваў  кіраўніком хору ў настаўніцкай семінарыі, на канцэртах выконваліся беларускія песні.

У 1921 годзе вярнуўся ў Заходнюю Беларусь. У Беластоку арганізаваў школьны царкоўны хор, вёў свецкі хор Таварыства беларускай школы, шырока ўводзіў у рэпертуар беларускія песні і арганізоўваў публічныя канцэрты.

У 1939 годзе арыштаваны НКУС, сядзеў у турме, з якой уцёк у 1941 годзе. Падчас вайны супрацоўнічаў з Беларускім камітэтам у Беластоку, аднавіў свой  хор, які ў 1942 годзе быў перайменаваны ў Ансамбль беларускай песні і танца, шырока прапагандаваў музычна-песенную спадчыну беларускага народа на сваіх канцэртах. 

З 1944 года ў эміграцыі ў Германіі, Бельгіі, ЗША. Пасля смерці Міколы Равенскага ў 1953 годзе стаў дырыжорам студэнцкага Ансамбля беларускай песні і танца ў бельгійскім г. Лёвене. З ансамблем выступаў у краінах Заходняй Еўропы.

У ЗША рэарганізаваў кліўлендскі хор беларускай моладзі ў жаночы ансамбль «Васількі». Адкрыў у Кліўлендзе ўласную інструментальна-музычную студыю.

Увосень 1976 года пераехаў жыць у Беласток.

1997 год. Памерла Аляксандра Саковіч (Іна Рытар). 

Беларуская пісьменніца, мемуарыст, дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША.

Выкладала ў БДУ, Навагрудскай настаўніцкай семінарыі, Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Рэгенсбургу.

Аўтар апавяданняў, аповесцей, успамінаў пра Я. Купалу, Я. Коласа, Я. Лёсіка, П. Бузука, М. Грамыку, У. Ігнатоўскага і іншых. У працах “Лістападаўцы”, “Да гісторыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэту”, “Археалагічная экспедыцыя ў 1928 г.”, “Менск у 1930-1931 гадох” паўстае карціна жыцця на Беларусі міжваеннага часу.

Упершыню ў беларускай прозе шырока паказала лёс жанчыны, сямейнае, мацярынскае шчасце якой было разбурана бязлітаснымі катаклізмамі часу.

Памерла 8 студзеня 1997 года.

2004 год. Levi Strauss & C° зачыніла апошнюю фабрыку на тэрыторыі ЗША. 

Зачынілася пашывачная фабрыка сусветна вядомай амерыканскай кампанія па вытворчасці джынсаў у Сан-Антоніа, штат Тэхас. На гэтым завяршылася больш чым 150-гадовая эпоха, на працягу якой на лэйбле найпапулярных у моладзевым асяроддзі штаноў красаваўся ганарлівы надпіс “Made in USA”. Кампанія, што ўзнікла ў Сан-Францыска ў 1853 годзе, толькі з 1981 па 1990 год з прычыны дарагой працоўнай сілы закрыла ў сябе на радзіме 58 прадпрыемстваў. Цяпер кампанія мае тры “джынсавыя штаб-кватэры”: у Сан-Францыска, Брусэлі і Сінгапуры, а асноўную частку прадукцыі пад маркай Levi Strauss вырабляюць па ліцэнзіі іншыя кампаніі.

Дзень у гісторыі. 7 студзеня. Раство Хрыстова. Нарадзіўся адраджальнік іўрыта Эліэзер Бэн-Егуда. Памёрлі паэты Янка Журба, Кандрат Крапіва

Навіна ад

Раство Хрыстова (праваслаўны каляндар) і пачатак Калядаў.

Каля мястэчка Віфлеем нарадзіўся Сын Божы Ісус Хрыстос. Прыйшоўшы на зямлю, Хрыстос не быў сустрэты пашанай, шляхетнасцю і багаццем. У яго нават не было зыбкі (калыскі), як ва ўсіх дзяцей, не было і прыстанку. Ён нарадзіўся ў пячоры і быў пакладзены ў яслі, куды кладуць корм для жывёл.

Першымі гасцямі боскага немаўлятка былі не цары і вяльможы, а простыя пастухі, якім Анёл абвясціў аб Нараджэнні (Растве) Хрыстовым. Затым прыйшлі вешчуны, якім цудоўная Віфлеемская зорка паказала шлях. Вешчуны прынеслі дары: золата, ладан і смірну. Гэтыя дары мелі глыбокі сэнс: золата прынеслі як Цару ў выглядзе даніны, ладан як Богу, а смірну як чалавеку, які павінен памерці (смірнай памазвалі памерлых).

Святая царква распавядае, што ўсё тварэнне Божае сустракала Збавіцеля: анёлы прынеслі спевы, вяшчуны – дары, пастыры сустрэлі дзіцятка, зямля прыгатавала пячору – батлейку, а Маці Госпада стала Дзева Марыя. 

Раство Хрыстова завяршае саракадзённы Калядны пост (святая Чатырохдзесятніца), напярэдадні свята выконваецца строгі пост. Пасля Раства настаюць каляды – святыя 12 дзён, на працягу якіх адзначаецца свята. «Ой, Калядачкі, бліны-ладачкі». Ідзе калядаванне і нашэнне «звязды». Паказваюць батлейку і праводзяць ігрышчы: «ваджэнне казы», «жаніцьба Цярэшкі» і гульню ў «Яшчура».

1858 год. У мястэчку Лужкі (зараз Шаркаўшчынскі раён) нарадзіўся Эліэзер Бэн-Егуда. 

Яўрэйскі мовазнаўца, адраджальнік іўрыта. Адзін з заснавальнікаў гебраізму, піянер сіянізму.

Скончыў полацкую ешыву, Дзвінскае рэальнае вучылішча, Сарбонскі універсітэт Парыжа.

У 1881 годзе іміграваў ў Палесціну. Яго сын Бэн-Цыён быў першым ізраільцянінам, для каго іўрыт быў роднай мовай, бо іншай не ведаў.

Выкладчык іўрыта, перакладчык, аўтар артыкулаў для газет, заснавальнік уласнай газеты «Гацві» на іўрыце.

Аўтар 17-тамовай працы  «Поўны слоўнік старажытнагабрэйскай мовы і сучаснага іўрыту», заснавальнік Акадэміі мовы іўрыт.

Яго намаганнямі 29 кастрычніка 1922 года іўрыт, разам з арабскай і англійскай мовамі, абвешчаны адной з афіцыйных моў Брытанскага мандату ў Палесціне.

У яго гонар у Іерусаліме ўсталяваная памятная дошка, названы вуліцы ў Іерусаліме, Тэль-Авіве, Хайфе і іншых гарадах Ізраіля.

У Лужках усталяваны памятны знак на месцы дома, дзе ён нарадзіўся. Яго бюст усталяваны на Алеі славутых землякоў у Глыбокім.

Памёр 16 снежня 1922 года.

1877 год. Нарадзіўся Стафан Багушэўскі. 

Беларускі і польскі грамадска-палітычны дзеяч. Антыфашыст.

Вучыўся ў Інстытуце сельскай гаспадаркі і лясніцтва ў Пулавах, Ягелонскім універсітэце ў Кракаве.

Разам з В. Іваноўскім і М. Фальскім займаўся арганізацыяй нелегальнай беларускай выдавецкай дзейнасці ў Кракаве, удзельнік работы Беларускай сацыялістычнай грамады.

За рэвалюцыйную дзейнасць арыштаваны ў 1905 годзе разам з К. Каганцом. 

Працаваў аграномам, у 1-ю сусветную вайну служыў у польскіх легіёнах аўстра-венгерскай арміі, выкладаў у Вольным польскім універсітэце, з’яўляўся членам Міжнароднай земляробчай камісіі пры Лізе Нацый, членам польскага сената.

У 1933 годзе заснаваў Польскі антыфашысцкі і антываенны камітэт, дэлегат Еўрапейскага антыфашысцкага рабочага кангрэса ў Парыжы, рэдактар часопіса ‘Kolumna’. Крытык санацыйнага ўрада Польшчы, за што быў зняволены ў турме ў 1936 годзе.

Памёр 18 красавіка 1938 года.

1888 год. Нарадзіўся Дамінік Аніська. 

Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, публіцыст.

Браў удзел у беларускім рэлігійным і грамадскім руху, быў аўтарам віленскай газеты «Беларус», беларускага каталіцкага часопіса «Хрысціянская думка». Аўтар брашур: «Да беларускага народу», «Усё ў міласці».

Адзін з відных беларускіх рэлігійных публіцыстаў 1-й паловы ХХ стагоддзя.

У 1939 мабілізаваны ў польскае войска. 

Быў арыштаваны органамі савецкай дзяржбяспекі, знаходзіўся ў лагерах. У 1942 годзе ўступіў у армію генерала Андэрса, разам з ёю выйшаў у Іран, а адтуль у Палестыну. 

З 1949 жыў у Вялікабрытаніі, у Беларускім Доме ў Лондане. Быў аўтарам беларускага рэлігійнага часопіса «Божым шляхам» (Парыж-Лондан).

Памёр  28 снежня 1971 года ў Лондане, дзе пахаваны на могілках Святога Панкрата.

1897 год. Нарадзіўся Язэп Адамовіч. 

Беларускі дзяржаўны дзеяч, другі старшыня СНК БССР (1924-1927). Адзін з актыўных дзеячаў палітыкі беларусізацыі.

Удзельнік Першай сусветнай вайны, георгіеўскі кавалер. Вёў рэвалюцыйна-прапагандысцкую дзейнасць сярод салдат.

У 1918 годзе фармаваў палкі дзеля спынення нямецкіх войск, удзельнік падаўлення антысавецкіх выступленняў ў Гомелі, у Віцебскай, Смаленскай губернях, камендант Смаленска, ваенны камісар Смаленскай губерні, Магілёўскага і Лепельскага ваенных Саветаў.

У 1920-1927 гадах сябра ЦВК БССР і прэзідыума ЦВК БССР, ваенны камісар Менскай губерні, старшыня Менскага гарнізона, народны камісар па вайсковых справах БССР і адначасова народны камісар унутраных спраў БССР, старшыня СНК БССР.

Браў удзел у падрыхтоўчай рабоце па ўтварэнні СССР, прыняў удзел у першым і другім узбуйненнях БССР

У 1924 годзе разам з А. Чарвяковым і У. Ігнатоўскім падпісаў «Палажэнне аб Інстытуце беларускай культуры». Паводле слоў Язэпа Пушчы, у Адамовіча знаходзілі падтрымку нацыянальна арыентаваныя літаратары.

Пасля канфлікта з Першым сакратаром ЦК КП(б)Б А. Крыніцкім быў пераведзены ў Маскву. Працаваў на розных пасадах у Маскве, на Далёкім Усходзе.

22 красавіка 1937 года у атмасферы масавых рэпрэсій і цкаванняў застрэліўся ў цягніку Уладзівасток – Масква.

1907 год. У Копысі нарадзілася Соф’я Друкер. 

Беларуская оперная спявачка, народная артыстка Беларусі.

Скончыла Беларускія музычны тэхнікум, студыю оперы і балета,  кансерваторыю. Усё сваё жыццё прысвяціла служэнню Дзяржаўнаму тэатру оперы і балета БССР, за выключэннем гадоў ваеннай эвакуацыі, калі спявала ў Саратаўскім тэатры, удзельнічала ў працы франтавых канцэртных брыгад.

Адна з першых беларускіх оперных спявачак. Першая выканаўца многіх партый у беларускіх нацыянальных операх.

Лепшыя партыі опернай класікі: Яраслаўна («Князь Ігар» А. Барадзіна), Наташа («Русалка» А. Даргамыжскага), Марыя («Мазепа» П. Чайкоўскага), Аіда («Аіда» Джузэпэ Вердзі) і іншых.

Яе двое дзяцей загінулі ў першы дзень бамбардзіроўкі Мінска нацыстамі.

Памерла 21 красавіка 1984 года.

1907 год. У в. Гарадзец Быхаўскага раёна нарадзіўся Канстанцін Лукашоў. 

Беларускі геолаг. Рэктар Ленінградскага і Беларускага дзяржаўных ўніверсітэтаў. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, доктар геолага-мінералагічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі БССР.

Пасля сканчэння Ленінградскага ўніверсітэта, працаваў загадчыкам кафедры, дэканам геолага-глебава-геаграфічнага факультэта, рэктарам ЛДУ.

Падчас Другой Сусветнай вайны быў прадстаўніком у Нью-Ёрку па ленд-лізу. Пасля вайны загадваў кафедрай у Маскоўскім універсітэце імя М. Ламаносава, быў рэктарам БДУ (1953-1956), віцэ-прэзідэнтам АН БССР (1956-1969), дырэктарам Інстытута геахіміі і геафізікі АН БССР, старшынёй Беларускага геаграфічнага таварыства (1957-1960).

Аўтар прац па грунтазнаўству, фізічнай і эканамічнай геаграфіі, чацвярцічнай геалогіі і геахіміі, праблемах рацыянальнага выкарыстання і аховы навакольнага асяроддзя, геалогіі Забайкалля і Амурскай вобласці, даследаванняў па эканоміцы ЗША, праблемах мінеральных рэсурсаў і геапалітыцы. Абгрунтаваў перспектывы пошукаў радовішчаў металаў і неметалічнай сыравіны на тэрыторыі Беларусі.

Памёр 23 мая 1987 года.

1910 год. Нарадзіўся Канстанцін Заслонаў. 

Адзін з кіраўнікоў беларускага савецкага партызанскага руху. Герой Савецкага Саюза.

Да вайны працаваў начальнікам дэпо станцыі Орша. У верасні 1941 года стварыў партызанскі атрад з чыгуначнікаў. Сам Заслонаў уладкаваўся на працу ў Аршанскае дэпо начальнікам рускіх паравозных брыгад, стварыў і ўзначаліў некалькі падпольных дыверсійных груп, якія паралізавалі работу Аршанскага чыгуначнага вузла.

У лютым 1942 года пайшоў у партызаны. Камандзір партызанскай брыгады «Дзядзькі Косці», камандуючы  партызанскімі сіламі аршанскай зоны.

Загінуў 14 лістапада 1942 года ў баі супраць карнікаў.

У Айчынную вайну 2 партызанскія брыгады называліся імем Заслонава. У Оршы створаны мемарыяльны музей Заслонава, яго імя прысвоена дэпо станцыі Орша, школе, алеі ў Оршы, чыгуначнай станцыі ў Лепельскім раёне, вёсцы ў Сенненскім раёне, дзіцячай чыгунцы ў Мінску, многім вуліцам у шэрагу населеных пунктах Беларусі, у тым ліку ў Магілёве.  Пра яго складзены народныя песні і легенды.

1960 год. Нарадзіўся Георгій Кандрацьеў. 

Беларускі футбаліст і трэнер. Галоўны трэнер нацыянальнай зборнай Беларусі. Чэмпіён СССР (1982), бронзавы прызёр чэмпіянату СССР, фіналіст кубка СССР, уладальнік Кубка Федэрацыі футбола СССР (1990).

Гулец віцебскай «Дзвіны», мінскага і брэсцкага «Дынама», адэскага «Чарнаморца», маскоўскага «Лакаматыва», мазырскай «Славіі», іншых клубаў, у тым ліку еўрапейскіх, член зборнай СССР.

Трэнераваў мазырскую «Славію», мінскае «Дынама», віцебскі «Лакаматыў», «Смаргонь» (вывеў у Вышэйшую лігу чэмпіянату) і іншыя, ўзначальваў моладзевую зборную Беларусі.

1964 год. Памёр Янка Журба (Іван Івашын).  

Беларускі паэт.

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і, у якой было 12 чалавек.

Настаўнічаў ва Украіне, Беларусі, Расіі, працаваў у навукова-педагагічнай камісіі Наркамасветы БССР, інспектарам Бабруйскага, Калінінскага (Клімавічы) акруговых аддзелаў народнай асветы (1923-1927), выкладчыкам Чэрыкаўскай сямігодкі, Магілёўскага медвучылішча (1927-1934), супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства АН БССР, настаўнікам спеваў у Чашніцкім раёне.

Апошнія гады жыцця правёў у в. Слабада пад Полацкам, у Полацку ў сваякоў і манашак зачыненага Свята-Еўфрасінеўскага манастыра, у доме састарэлых.

Аўтар этнаграфічных нарысаў, вершаў для «Нашай нівы», «Савецкай Беларусі», «Полымя», 5 зборнікаў паэзіі, 3 кніг вершаў для дзяцей. У 1950 выйшлі Выбраныя творы.

У яго гонар названы вуліцы ў Полацку, Магілёве, некаторых іншых гарадах.

1991 год. Памёр Кандрат Крапіва (Атраховіч). 

Беларускі пісьменнік, паэт, сатырык, драматург, перакладчык, грамадскі дзеяч, літаратуразнавец. Народны пісьменнік. Герой Сацыялістычнай Працы. Лаўрэат дзвюх Сталінскіх, Дзяржаўнай прэмій СССР. Акадэмік АН БССР, доктар філалагічных навук. Заслужаны дзеяч навукі.

Працаваў у Цэнтральным бюро краязнаўства, у часопісах, газетах, дырэктарам Інстытута мовазнаўства АН БССР, віцэ-прэзідэнтам АН БССР.

Неаднаразова абіраўся дэпутатам, старшынёй Вярхоўнага Савета БССР.

Аўтар вершаваных фельетонаў, сатырычных вершаў, куплетаў, баек, прозы, крытычных, лінгвістычных артыкулаў, каля 20 кніг сатыры і гумару. Майстар  камедыйнага жанру, па яго п’есах зняты кінафільмы.

Творы Крапівы перакладзены на многія мовы свету. Сам пераклаў шмат твораў рускай і замежнай класікі.

Адзін з навуковых рэдактараў «Русско-белорусского словаря», рэдактар «Беларуска-рускага слоўніка», «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5 тамах. Узначальваў Тэрміналагічную камісію Беларускай Савецкай Энцыклапедыі, непасрэдна займаўся распрацоўкай тэрміналогіі ў розных галінах навукі. Навуковы рэдактар «Дыялекталагічнага атласа беларускай мовы».

У яго гонар названы Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору акадэміі навук, Уздзенская СШ № 2, названы вуліцы ў Мінску і Уздзе. У Мінску на доме па праспекце Незалежнасці, 76, устаноўлена мемарыяльная дошка.

1995 год. Памёр Анатоль Ляляўскі. 

Беларускі тэатральны рэжысёр. Народны артыст.

У 1956-1986 гадах працаваў рэжысёрам Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек, выкладаў у Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.

Сярод яго лепшых пастановак па творах беларускіх аўтараў «Дзед і жораў» В.Вольскага, «Сярэбраная табакерка» паводле Змітрака Бядулі, «Ліпавічкі» У. Галубка, «Сымон-музыка» паводле Якуба Коласа і іншыя.

2017 год. Памёр Антон Шукелойць. 

Дзеяч беларускай эміграцыі ў ЗША. Беларускі этнограф, педагог.

Падчас студэнцтва ва Універсітэце Стэфана Баторыя працаваў у  этнаграфічным музеі, выязджаў для збору матэрыялаў у розныя мясціны Беларусі, быў сябрам Беларускага студэнцкага саюза, старшынёй Таварыства прыяцеляў беларусаведы, спяваў у хоры пад кіраўніцтвам Рыгора Шырмы.

З 1939 года настаўнічаў, арганізаваў першую ашмянскую беларускую сярэднюю школу, настаўніцкія курсы, каля 90 беларускіх школ на Ашмяншчыне, працаваў загадчыкам аддзела народнай асветы і школьным інспектарам-метадыстам Ашмянскага раёна.

23 чэрвеня 1941 года арыштаваны НКУС, вызваліўся ў выніку налёту нямецкай авіяцыі.

Эміграваў. У Германіі адшукваў сляды беларускіх музейных каштоўнасцей. У ЗША працаваў старшынёй Беларуска-Амерыканскага задзіночання, членам рэдакцыі газеты «Беларус», Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.

Дзень у гісторыі. 26 снежня. Дзень падарункаў. Уключэнне Інфлянтаў у ВКЛ. Заснаванне «Беларусбанка». Самае смяротнае цунамі ў гісторыі

Навіна ад

Дзень падарункаў (Boxing day, літаральна “дзень скрынак”). 

Згодна з каляднымі традыцыямі, у ноч з 25-га на 26 снежня, Санта-Клаўс кладзе пад навагоднюю ёлку падарункі ў святочных скрынках. Свята адзначаецца ў Вялікабрытаніі і ў краінах Брытанскай садружнасці нацый, у іншых каталіцкіх краінах, у Нарвегіі.

Святы Стэфан, першапакутнік, дыякан (у каталікоў). 

Адзін з семярых памочнікаў апосталаў у ерусалімскім Касцёле для служэння бедным. Першы, хто прыняў пакутніцкую смерць за Хрыста, якая апісана ў Дзеях Апосталаў. 

Існуе надзвычайнае падабенства смерці Ісуса і Стэфана – ілжывыя сведкі, смерць па-за горадам, адданне Ісуса Айцу, а Стэфана – Ісусу, прабачэнне забойцам. Культ святога распачаўся з IV стагоддзя. Дата яго нараджэння невядомая. Па паходжанні быў габрэем-эліністам. «Муж поўны веры і Духа Святога», «чыніў вялікія цуды і знакі сярод народу»

Сцяпан (народны каляндар). «Кожны сабе пан».

Дзень археолага Беларусі (прапануемая дата). 

Некаторыя даследчыкі, як Леанід Калядзінскі, прапануюць святкаваць дзень у гонар таго, што 26 снежня  1818 года вядомаму археолагу, этнографу і фалькларысту Зарыяну Даленге-Хадакоўскаму Віленскім універсітэтам упершыню ў Расійскай імперыі была выдадзена Грамата на правядзенне археалагічных даследаванняў.

Ва ўсходнееўрапейскай версіі Дзень археолага адзначаецца 15 жніўня.

1566 год. Гарадзенскі сойм уключыў Інфлянцкае княства ў склад ВКЛ. 

Лівонцы прызналі сябе часткай ВКЛ, але захавалі свае мясцовыя правы.

Кіраваў гэтай калоніяй губернатар, які прызначаўся каралём і вялікім князем літоўскім. Сталіцай быў горад Дынабург (Дзвінск, зараз – Даўгаўпілс). Ахоплівала тэрыторыі Лівоніі, якія знаходзіліся на поўначы і ўсходзе ад Дзвіны (Відзэмэ, Латгалія, Паўднёвая Эстонія).

1783 год. Фізік Луі Себасцьян Ленорман прадэманстраваў першы ў гісторыі скачок з парашутам з вялікай вышыні. 

Ленорман пачаў свае эксперыменты па скачках з парашутам, натхнёны прадстаўленнем тайскага эквілібрыста, які выкарыстоўваў пляжны парасон для балансу. Перш чым здзейсніць публічны скачок з вежы абсерваторыі, Ленорман праверыў свае парашуты на жывёлах.

Навуковец спачатку скокнуў з даху аднапавярховага дома ў Парыжы, затым з вежы абсерваторыі ў Манпелье вышынёй 26 метраў. 

Ленорман увёў ва ўжытак назоў “парашут” (грэцкае “para” – “супраць” і французскага “chute” – “падаць”), прапаноўваў выкарыстоўваць яго для выратавання людзей падчас пажараў.

Ленорман выкарыстоўваў так званы цвёрды парашут, гэта значыць з каркасам. Яго канструкцыя натхніла Андрэ-Жака Гарнэрэна, першага ў свеце парашуціста, на стварэнне гібкага парашута – без каркаса.

 1812 год. Рэшткі напалеонаўскай арміі перайшлі раку Нёман у заходнім напрамку. 

Да гэтага 600-тысячнае войска пераходзіла Нёман ва ўсходнім напрамку 24 чэрвеня 1812 года. За паўгода Напалеон страціў каля 550 тысяч чалавек, усю конніцу і артылерыю. У бітве пры Бярэзіне 26-28 лістапада Напалеон страціў каля 30 тысяч салдат і афіцэраў і накіраваўся ў Вільню.

1891 год. Нарадзіўся Алесь (Аляксей) Вініцкі. 

Гісторык беларускай эміграцыі.

Настаўніцкая дзейнасць была перарвана ўдзелам у Першай сусветнай вайне (капітан). 

Падчас Другой сусветнай вайны займаўся школьніцтвам на акупаванай тэрыторыі Нясвіжскага раёна, адчыніў Нясвіжскую беларускую настаўніцкую семінарыю. 

У канцы вайны быў вывезены на прымусовыя працы ў Германію. Актыўна ўдзельнічаў у стварэнні Беларускага камітэта ў Рэгенсбургу, быў сябрам Рады БНР, удзельнічаў у аднаўленні Беларускай праваслаўнай аўтакефальнай царквы, працаваў у Беларускай гімназіі імя Янкі Купалы.

У 1956 годзе эмігрыраваў у ЗША, займаўся зборам матэрыялаў пра беларусаў у Германіі, па гісторыі беларускага скаўтынгу, гісторыі асветы на Беларусі, пра рэлігійныя справы.

У 1994 годзе ў мінскім выдавецтве «Тэхналогія» выйшла кніга «Матэрыялы да гісторыі беларускай эміграцыі ў Нямеччыне ў 1939-1951 гадох».

1893 год. Нарадзіўся Яўген Цікоцкі. 

Беларускі кампазітар. Народны артыст БССР і СССР. Адзін з заснавальнікаў беларускай оперы і сімфоніі ў БССР. Лаўрэат дзяржаўных прэмій СССР і БССР.

Падчас вайны з палякамі, паміж баямі пры вызваленні Рагачова, Магілёва, Пухавіч, Бабруйска, у баявым маршы да Брэста, у вольныя хвіліны выступаў у перасоўных вайсковых клубах як піяніст і акампаніятар.

У 1920-1934 гадах творчасць звязана з Бабруйскам, піша музыку для паказальнага вайсковага тэатра, працуе піяністам у кінатэатры, дае канцэрты, стварае музычную школу (1927).

З 1934 года працаваў ў Мінску, пісаў музыку для Беларускага радыё, выкладаў у музычнай школе, кіраваў Беларускай філармоніяй, узначальваў Саюз кампазітараў БССР. Актыўны абаронца ад руйнавання архітэктурнай спадчыны сталіцы.

Аўтар шэрагу опер, гераічных паэм, 6 сімфоній, сімфанічных паэм, канцэртаў, песень, музыкі да драматычных спектакляў і фільмаў.

Памёр 24 лістапада 1970 году ў Мінску.

Імя дзеяча прысвоена бабруйскім дзіцячай музычнай школе №1, завулку.

1922 год. Заснаванне Ашчаднага банка «Беларусбанк» (АААТ “СБ “Беларусбанк”). 

У гэты дзень Савет Народных Камісараў Расіі сваёй пастановай заснаваў Ашчадныя касы. 

«Беларусбанк» – найбуйнейшы ў Беларусі банк, займае лідзіруючыя пазіцыі ў беларускай банкаўскай сістэме па ўзроўні ўласнага капіталу, актываў, крэдытаў, дэпазітаў. Патрапіў пад санкцыі Еўрапейскага саюза летам 2021 года. 

У часы СССР з 1922 па 1987 год у краіне дзейнічала сістэма Дзяржаўных працоўных ашчадных кас СССР. У 1987 годзе яна пераўтворана ў Беларускі рэспубліканскі банк Ашчаднага банка СССР, які праз 4 гады, у 1991 годзе, быў рэарганізаваны ў Ашчадны банк Рэспублікі Беларусь.

1937 год. Нарадзіўся Уладзімір Гніламёдаў. 

Беларускі літаратуразнавец, крытык, пісьменнік. Доктар філалагічных навук, прафесар. Акадэмік.

Працаваў дырэктарам Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы, інструктарам аддзела культуры, загадчыкам сектара мастацкай літаратуры ЦК КПБ, у Інстытуце мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАНБ, галоўным рэдактарам выдавецтва «Галіяфы». 

Вывучае гісторыю, тэорыю і метадалогію беларускай літаратуры і літаратурнай крытыкі XX стагоддзя, творчасць класікаў беларускай літаратуры.

Падрыхтаваў 14 кандыдатаў навук.

Аўтар шматлікіх брашур крытыкі, манаграфій, зборнікаў літаратурна-крытычных артыкулаў.

1937 год. Расстраляны Антук Крыніца (сапраўднае імя Антон Ждановіч). 

Беларускі акцёр тэатра. Удзельнік стварэння Першага беларускага таварыства драмы і камедыі, яго вядучы акцёр. Брат акцёра Фларыяна Ждановіча.

З 1918 года працаваў у Беларускім савецкім тэатры, з 1920 года ў БДТ-1. Сярод найлепшых роляў: Лявон, Сцяпан Крыніцкі («Раскіданае гняздо», «Паўлінка» Я. Купалы), Сымон Мікула, Паўлюк («Рысь», «Хам» Э. Ажэшкі), Ваявода, Красінскі («Каваль-ваявода», «Кастусь Каліноўскі» Е. Міровіча), Бжазіцкі («Над Нёманам» М. Грамыкі), Разанаў, Кульмскі («Крывая аблона», «Вір» Я. Рамановіча) і іншыя.

19 лiстапада 1937 года арыштаваны. 11 снежня 1937 года прыгавораны да расстрэлу.

1937 год. Расстраляны Мікалай Каспяровіч. 

Беларускі этнограф і мовазнавец, краязнавец, лексікограф, мастацтвазнавец і літаратуразнавец.

Настаўнічаў, быў інструктарам Часовага беларускага нацыянальнага камітэта і Цэнтральнай беларускай школьнай рады, арганізаваў і быў першым старшынёй Ігуменскіх павятовых беларускага нацыянальнага камітэта і школьнай рады, удзельнічаў у антыпольскім падполлі. 

Працаваў інструктарам Наркамасветы БССР, інспектарам Слуцкага, Віцебскага аддзелаў народнай асветы, сакратаром Цэнтральнага бюро краязнаўства пры Інбелкульце.

Аўтар «Беларуска-расійскага слоўнічка», «Віцебскага краёвага слоўніка» і «Слоўнічка уласных найменняў», прац па краязнаўству, гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва, архітэктуры, графіцы, гісторыі тэатра, навукі, бібліяграфіі твораў К. Каганца.

Укладальнік першага беларускага дапаможніка па тэорыі літаратуры.

Арыштаваны ДПУ ў 1930 годзе. Вязень ГУЛАГу. Паўторна арыштаваны ў 1937 годзе, прыгавораны да расстрэлу.

У яго гонар у 2013 годзе ў Віцебску па вуліцы Крылова, 4, усталявана мемарыяльная дошка.

1940 год. Памёр пасля збіцця невядомымі Баляслаў Пачопка. 

Рэлігійны і культурна-асветны дзеяч, удзельнік беларускага хрысціянскага руху, журналіст, педагог і публіцыст. Да рэвалюцыі быў рэдактар-выдаўцом першай беларускай катaліцкай газеты «Biełarus» (Вільня), аўтарам «Нашай Нівы», выкладчыкам, арганізатарам школ, дырэктарам Свіслацкай беларускай настаўніцкай семінарыі. Аўтар шматлікіх кніг на беларускай мове на рэлігійныя тэмы, першай «Граматыкі беларускай мовы» (1918).

У міжваеннае дваццацігоддзе далучыўся да справы беларускага ўніяцтва. Душпастырскую дзейнасць праводзіў на Палессі.

За прыхільнасць да беларускай мовы і культуры праследаваўся польскімі ўладамі.

1959 год. У Арктыцы трагічна загінуў ураджэнец Магілёва Восіп Нядзвецкі. 

Савецкі даследчык Арктыкі, палярнік, другі ў Магілёўскай вобласці, пасля акадэміка О. Шмідта, Герой Савецкага Саюза (1940).

Герой лядовага дрэйфу парахода “Г. Сядоў” (6100 км, 812 дзён). З 1946 года працаваў начальнікам палярнай станцыі на мысе Арктычны.

Пахаваны ў Маскве.

1969 год. Ізраільскія маракі сагналі з французскага порта Шэрбура пяць караблёў, якія Францыя адмаўлялася прадаваць у Ізраіль з-за міжнародных санкцый.

Ізраільскія спецслужбы пакаралі Францыю, сагнаўшы пад Каляды ракетныя катэры з Шэрбура. Францыя пагадзілася пабудаваць для Ізраіля ракетныя катэры тыпу Саар, але з-за араба-ізраільскага канфлікту цалкам замарозіла франка-ізраільскае ваеннае супрацоўніцтва. 

У адказ Масад арганізаваў аперацыю “Ноеў каўчэг” па згоне некалькіх ракетных катэраў, ужо аплачаных Ізраілем. Гэтая аперацыя пацвердзіла славу Масада як адной з лепшых спецслужбаў свету і ў чарговы раз паказала свету, што Ізраіль – гэта дзяржава, якая ставіць на першае месца нацыянальныя інтарэсы.

2004 год. Катастрафічнае падводнае землетрасенне ў Індыйскім акіяне выклікала самае смяротнае цунамі ў свеце. 

Магнітуда землетрасення склала 9,1-9,3 бала. Гэта 2-3 па сіле землетрасенне за ўсю гісторыю назіранняў. Цунамі дасягнула берагоў Інданезіі, Шры-Ланкі, поўдня Індыі, Тайланда і іншых краін. 

Вышыня хваль перавышала 15 метраў. Цунамі прывяло да велізарных разбурэнняў і велізарнай колькасці загінулых людзей, нават у Порт-Элізабет, у Паўднёва-Афрыанскай Рэспубліцы, за 6900 км ад эпіцэнтра. 

Усяго загінула, па розных ацэнках, да 300 000 чалавек.

Дзень у гісторыі. 25 снежня. Раство Хрыстова. Пачатак Аўганскай вайны і ліквідацыя СССР. Расстрэл Чаўшэску. Нарадзіліся Віталь Сіліцкі, Зінаіда Канапелька

Навіна ад

Раство Хрыстова (у цэрквах, якія карыстаюцца грыгарыянскім календаром).

Адно з найгалоўнейшых хрысціянскіх святаў, калі адзначаецца нараджэнне Ісуса Хрыста ад Дзевы Марыі.

У хрысціянскай царкве з канца II і да IV стагоддзя падзеі Нараджэння Хрыстова ўспаміналіся ў дзень Багаяўлення, 6 студзеня. Каля 200 года Клімент Александрыйскі згадвае пра такую практыку.

Першыя хрысціяне былі яўрэямі і гэтае свята ўвогуле не адзначалі. Магчыма, выбар 25 снежня звязаны з паганскім салярным святам “Нараджэння Сонца Непераможнага”, якое прыходзілася на гэты дзень і якое пасля прыняцця ў Рыме хрысціянства напоўнілася новым зместам.

Дата 25 снежня, як нараджэння Ісуса, упершыню згадана ў летапісах у 221 годзе новай эры. Упершыню Раство адсвяткавалі ў Рыме ў 336 годзе. Верагодна, усё гэта было абумоўлена імкненнем хрысціянскай царквы выцесніць шырокараспаўсюджаны ў Рымскай імперыі культ Непераможнага Сонца.

У ХІІІ стагоддзі, у часы святога Францішка Асізскага, з’явіўся звычай выстаўляць у храмах для пакланення яслі з фігуркай Дзіцяткі Езуса.

1741 год. Цэльсій вынайшаў шкалу вымярэння тэмпературы.

Шведскі астраном Андэрс Цэльсій выкарыстаў ртутны тэрмометр Фарэнгейта з уласнай шкалой, дзе тэмпература кіпення вады была прынята за 0 градусаў, а раставання лёду – за 100 градусаў.

Калі яго спыталі аб гэтых дзівацтвах яго шкалы, Цэльсій з усмешкай парыраваў: “У нас у Швецыі даволі халаднавата, і для пазбягання адмоўных тэмператур я і вынайшаў дадзеную шкалу”.

1795 год. Расійскай імператрыцай Кацярынай ІІ прынята рашэнне аб створэнні Слонімскай губерні на землях, якія адышлі да Расійскай імперыі па ІІІ падзеле Рэчы Паспалітай.  

Але рашэнне не было рэалізавана.  

У другі раз утворана 8 жніўня 1796 года як намесніцтва і складалася з частак Берасцейскага, Віленскага, Гарадзенскага і Навагрудскага ваяводстваў былога Вялікага Княства Літоўскага. 

Падзялялася на 8 паветаў: Брэсцкі, Ваўкавыскі, Гродзенскі, Кобрынскі, Лідскі, Навагрудскі, Пружанскі, Слонімскі. Насельніцтва ў 1796 годзе складала больш за 300 тыс. чалавек. 

У 1797 годзе ў выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльных рэформаў Паўла I Слонімская і Віленская губерні былі аб’яднаныя ў Літоўскую губерню з цэнтрам у Вільні.

1885 год.  Нарадзіўся Вячаслаў Селях-Качанскі. Беларускі оперны спявак (драматычны бас-барытон), музычна-драматычны і тэатральны дзеяч.

Артыст тэатра «Музычнай драмы», саліст Марыінскага і Александрынскага тэатраў, спяваў сумесна з Ф. Шаляпіным.

Кіраўнік музычнай падсекцыі Інбелкульта, выкладчык опернага і харавога класаў Беларускага музычнага тэхнікума. 

Арганізатар Беларускага студыйнага хору, які ў 1928 годзе рэарганізаваны ў Беларускую дзяржаўную капэлу 1927 года, дырэктар БДТ-1, Беларускага тэатральнага тэхнікума, загадчык Беларускіх драматычных курсаў.

Пад пагрозай рэпрэсій пераехаў ў Ленінград: намеснік дырэктара Опернай студыі імя Рымскага-Корсакава, рэжысёр Вандроўнай оперы Усерасійскага тэатральнага таварыства. 

У 1943-1944 гадах кіраваў аддзелам мастацтва Беларускай Цэнтральнай Рады,  аддзелам культуры і мастацтва Беларускай народнай самапомачы, Мінскім гарадскім тэатрам.

У 1944 годзе ў Берліне сумесна з М. Равенскім стварыў канцэртна-эстрадную групу. У 1950 годзе пераехаў у ЗША, дзе займаўся арганізацыяй хароў і тэатральных груп, ладзіў канцэрты і спектаклі.

Аўтар твораў царкоўнай музыкі, хароў і песень на вершы беларускіх паэтаў.

Памёр 8 жніўня 1976 года. Пахаваны на беларускіх могілках у Саўт-Рыверы.

https://www.kino-teatr.ru/acter/album/525744/1017010.jpg

1893 год. Памёр Ігнат Храпавіцкі. Паэт і фалькларыст.

У 1850 годзе разам з С. Убрыем і Ю. Шчытам распрацаваў праект скасавання паншчыны і правёў яго на сходзе дваран Віцебскай губерні. 

З’яўляўся  дрысенскім павятовым і віцебскім губернскім маршалкам. Правадзейны член Віцебскага губернскага апякунства дзіцячых прытулкаў, член статыстычнага камітэта, старшыня  Віцебскага таварыства сельскай гаспадаркі.

Аўтар працы «Погляд на паэзію беларускага народа» з дадаткам назіранняў над асаблівасцямі беларускай мовы на матэрыяле гаворкі Віцебшчыны – першай гісторыка-параўнальнай характарыстыкі беларускай фальклорнай спадчыны.

Аўтар вершаў, перакладчык на польскую мову беларускіх народных песень, некаторых гістарычных дакументаў. Рыхтаваў да выдання працу «Поўны беларускі песнязбор».

У 2017 г. ў гонар 200-годдзя з дня нараджэння Ігната Храпавіцкага ў Верхнядзвінску і Каханавічах прайшла міжнародная навуковая канферэнцыя.

1895 год. У в. Байлюкі Глускага раёна нарадзіўся Яўхім Кіпель. 

Беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, педагог, публіцыст.

Член Навукова-тэрміналагічнай камісіі пры Наркамасвеце БССР, сакратар аддзелу прыроды і народнай гаспадаркі Інстытуту беларускай культуры.

Двойчы (1930, 1935 гады) арыштоўваўся НКУС. Быў фігурантам сфальсіфікаванай крымінальна-палітычнай справы «Саюзу вызвалення Беларусі». Вязень ГУЛАГу.

Аўтар кнігі ўспамінаў пра савецкія лагеры «З іхняга раю».

З 1950 года ў ЗША. Стваральнік Аб’яднання беларускіх вязняў савецкіх лагераў.

Член Беларускага кангрэсавага камітэту Амерыкі. Публікаваўся ў беларускай эмігранцкай прэсе. Успаміны Яўхіма Кіпеля захоўваюцца ў архіве Беларускага інстытуту навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку.

Памёр 27 ліпеня 1969 года. 

1916 год. Нарадзіўся Святаслаў Коўш. 

Беларускі рэлігійна-грамадскі дзеяч, пісьменнік.

Нарадзіўся ў Разані ў сям’і беларускіх бежанцаў, выхадцаў з Вілейскага павета.

Пасля заканчэння Втленскага ўніверсітэта пасвячоны ў дыяканы. З 1939 года працаваў завучам школы ў Стаўбцоўскім раёне, у 1941-1944 гадах – старшынёй Клецкага павета.

У Германіі арганізаваў беларускую гімназію імя М. Багдановіча і пачатковую школу.

З 1949 года на іміграцыі ў ЗША: святар, настаяцель беларускіх прыходаў Св. Кірылы Тураўскага ў Рычманд-Гіле (Нью-Ёрк), Св. Ефрасінні Полацкай у г. Саўт-Рывер (Нью-Джэрсі),  член епархіяльнай рады Беларускай праваслаўнай царквы Паўночнай Амерыкі і Канады, адміністратар беларускіх праваслаўных прыходаў ЗША і Канады пад  юрысдыкцыяй Канстанцінопальскага патрыярхату, старшыня Беларуска-Амерыканскага дапамогавага камітэта і рэдактар праваслаўнага часопіса «Царкоўны Сьветач».

Выдаваў «Беларускі праваслаўны каляндар».

Аўтар кнігі балад і прозы, аповесцей

Памёр 5 лістапада 1997 года. Пахаваны на  беларускіх могілках у г. Саўт-Рывер.

1918 год. Нарадзілася Зінаіда Канапелька. 

Беларуская актрыса. Народная артыстка БССР. Ганаровы грамадзянін г. Віцебска.

На хутары Шыркі непадалёк ад Багушэўска жылі ўсяго тры сям’і, у тым ліку Канапелькі і Машэравы.  П. Машэраў і З. Канапелька –  аднагодкі. Іх сяброўства і павага адзін да аднаго працягваліся ўсё жыццё.

З 1934 года творчае жыццё Канапелькі звязана з Беларускім  тэатрам імя Якуба Коласа (Віцебск). Сярод асноўных тэатральных роляў – Паўлінка ў аднайменнай п’есе Янкі Купалы. Сябравала з Купалам з часоў гастроляў у Мінску: “Я вельмі хвалявалася, ідучы да Янкі Купалы. Сустрэлі мяне на дзіва проста і гасцінна…. Цётка Уладзя глядзела на мяне вельмі ласкава, а Янка Купала сказаў: “Цудоўная дзяўчына, жадаю табе сыграць гэту ролю на сцэне”. Сустрэча з такім чалавекам, такім знакамітым паэтам стала для мяне сапраўднай падзеяй”.

Памерла 27 мая 1997 годзе. У яе гонар у Віцебску па вул. Урыцкага, 19 усталявана мемарыяльная шыльда.

1962 год. Горад Дрыса Віцебскай вобласці атрымаў недарэчную назву Верхнядзвінск. 

Горад згадваецца ў 1386 годзе, калі замак быў спалены полацкім князем Андрэем Альгердавічам. 

Горад месціцца ў сутоку рэк Дрыса і Дзвіна. Недарэчнасць новай назвы ў тым, што на тэрыторыю Беларусі прыходзіцца сярэдняе цячэнне Дзвіны, а верхняе знаходзіцца ў Расіі.  

Сёння ў цэнтры Верхнядзвінскага раёна жыве 7 000  жыхароў, працуюць адзін з першых савецкіх ільнозаводаў (1929-1932), масласырзавод, хлебазавод, завод сталярных вырабаў, фабрыка мастацкіх вырабаў, Цэнтр традыцыйнага мастацкага ткацтва.

 1972 год. Нарадзіўся Віталь Сіліцкі. 

Самы вядомы ў свеце беларускі палітолаг. Першы дырэктар Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў. 

Доктар паліталогіі Ратгерскага ўніверсітэта (ЗША), распрацоўшчык канцэпцый «прэвентыўнага аўтарытарызму» і «аўтарытарнага інтэрнацыяналу», грамадскі дзеяч і блогер.

Быў сярод першых, хто ўключыў аўтарытарныя рэжымы ў міжнародны кантэкст. Многія навукоўцы ў 1990-х і напачатку 2000-х пісалі пра распаўсюджанне дэмакратыі, а Сіліцкі распачаў дыскусію аб супрацьлеглым працэсе. У пэўным сэнсе ён сфармуляваў новую праблематыку ў сферы распаўсюду аўтарытарызму. Сярод іншага, Віталь акрэсліў канцэпцыю «прэвентыўнага аўтарытарызму» – па сутнасці, гэта імкненне рэагаваць на кожны выклік звонку ўзмацненнем каардынацыі дзеянняў паміж недэмакратычнымі дзяржавамі.

Ён жадаў бачыць Беларусь дэмакратычнай і еўрапейскай краінай, дзе паважаюцца беларуская мова і нацыянальная культура.

У яго гонар заснаваны стыпендыі ў Цэнтральна-Еўрапейскім універсітэце (г. Вена), у Інстытуце еўрапейскіх даследванняў і міжнародных адносін (Славакія), Беларускім інстытуце стратэгічных даследаванняў.

Памёр 11 чэрвеня 2011 года.

1979 год. У Аўганістан уведзены савецкія войскі. 

Аўганская вайна працягвалася з 25 снежня 1979 да 15 лютага 1989 года – 2 238 дзён. 

Праз вайну прайшло 620 000 вайскоўцаў, з якіх сваім жыццём заплацілі 14 453 чалавекі.  Прапалі без вестак ці патрапілі ў палон 417 чалавек, сталі інвалідамі 10 751 чалавек. Звання Героя Савецкага Саюза ўдастоены 86 чалавек, з іх 28 – пасмяротна.  

У Аўганістане ваявала каля 30 000 белорусаў, з іх больш за 1 500 былі паранены, кантужаны, 702 – сталі інвалідамі, 723 – загінулі,  12 зніклі бяз вестак. Сярод загінулых і Герой Савецкацкага Саюза, магілёвец Андрэй Мельнікаў (1968-1988) – прататып галоўнага героя фільма Ф. Бандарчука “9 рота”. 

Аўганская вайна паскорыла развал СССР.  

Дакладная колькасць загінуўшых у вайне аўганцаў невядомая – верагодна каля 2 млн. чалавек.

1980 год. Памёр Сяргей Дзяргай. 

Беларускі паэт і перакладчык.

Працаваў карэктарам у друкарні газеты «Звязда».

Арыштоўваўся ў 1935, 1939 гадах, адбываў пакаранне ў турме, у ссылцы ў Казахстане.

Пасля вайны працаваў у часопісах «Полымя», «Вожык».

Аўтар вершаў, з дзясятак зборнікаў паэзіі.

Пераклаў на беларускую мову асобныя творы  А. Міцкевіча, Ю. Славацкага, А. Блока, У. Маякоўскага, Б. Пастарнака, Ю. Тувіма, Г. Зегерс,  Л. Украінкі, Л. Гіры і іншых.

Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы.

1989 год. У Румыніі ў 14:50 расстраляны былы лідар краіны Нікалае Чаўшэску і яго жонка Алена. 

За такую меру пакарання прагаласаваў Надзвычайны ваенны трыбунал, які абвінаваціў Чаўшэску ў злачынствах супраць дзяржавы, генацыдзе ўласнага народа (60 000 загінулых), адкрыцці таемных рахункаў у замежных банках на суму больш за 1 мільярд даляраў  і падрыве нацыянальнай эканомікі. Усё гэта адбылося праз 3 дні, як быў скінуты камуністычны рэжым пад час    антыўрадавых хваляванняў.

Чаушэску (1918-1989) з 1965 года быў генеральным сакратаром ЦК Румынскай камуністычнай партыі, у 1974-1989 гадах быў Прэзідэнтам Сацыялістычнай Рэспублікі Румынія.

Дзеці Чаўшэску Валянцін (прыёмны), Ніку і Зоя патрапілі ў турму. Яны былі абвінавачаны ў саўдзеле ў злачынствах іх бацькі. Праз 8 месяцаў вызвалілі з турмы навукоўцаў Валянціна і Зою (памерла ў 2006 годзе ва ўзросце 57 гадоў).

Ніку Чаўшэску, які меў дачыненне да органаў улады, атрымаў 20 гадоў турмы, але ўжо ў 1992 годзе быў вызвалены з прычыны хваробы. Ён памёр у 1996 годзе.

Фота: Расстрэл Мікалае і Алены Чаушэску.

1991 год. Міхаіл Гарбачоў пайшоў у адстаўку з пасады прэзідэнта СССР. 

Аб гэтым ён давёў а 19:00 у телевізійным звароце  ў прамым эфіры Цэнтральнага тэлебачання. 

Ён сказаў, што з-за сітуацыі, якая склалася з утварэннем Садружнасці Незалежных Дзяржаў, спыняе сваю дзейнасць на пасадзе Прэзідэнта СССР. 

Пасля заявы Гарбачова аб адстаўцы і падпісанні ім Указа аб перадачы кіравання стратэгічнай ядзернай зброяй Прэзідэнту Расіі Барысу Ельцыну, першы і апошні Прэзідэнт СССР назаўжды пакінуў Крэмль.

У Крамлі быў спушчаны чырвоны дзяржаўны сцяг СССР. Спыніў сваё існаванне Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік, які існаваў з 30 снежня 1922 да 25 снежня 1991 года.

Дзень у гісторыі. 24 лістапада. Прысуджаны да першага турэмнага зняволення палітык Алесь Бяляцкі. Адбыўся рэферэндум 1996 года. Дзень памяці географа Мікалая Азбукіна, саліста гурта Queen Фрэдзі Меркуры

Навіна ад

Хведар-студзянец (народны каляндар). 

«Хвёдаравы вятры галоднымі ваўкамі скуголяць». Звычайна марозы і вятры.

1729 год. У Пінску ордэн езуітаў заснаваў друкарню. 

Працавала ў 1729-1746 гадах пры езуіцкім калегіуме. Друкаваліся ў асноўным рэлігійная літаратура і дапаможнікі для студэнтаў.

На тэрыторыі ВКЛ езуіты з’явіліся ў Вільні ў 1569 годзе. У 1570 годзе быў закладзены Віленскі езуіцкі калегіум, пераўтвораны ў 1579 годзе ва ўніверсітэт. У 1581 годзе адчыніўся Полацкі, 1584 – Нясвіжскі калегіумы. Да сярэдзіны ХVII стагоддзя ў ВКЛ працавала шырокая сетка навучальных устаноў ордэна. Езуіты амаль поўнасцю засяродзілі ў сваіх руках сярэднюю і вышэйшую адукацыю. 

З езуіцкіх школаў выйшаў шэраг знакамітых вучоных, грамадскіх дзеячаў і пісьменнікаў. Дзякуючы ім у Беларусі да 1820 года існавала развітая сістэма еўрапейскай адукацыі – каля 10 вышэйшых гуманітарных школаў, з іх дзве акадэміі і 7 гімназіяў, якая была адхіленая пасля далучэння Беларусі да Расіі.

Пінскі калегіум, planetabelarus.by

1826 год. Нарадзіўся Аляксандр Саветаў. 

Беларускі навуковец-аграном, глебазнавец, першы доктар сельскагаспадарчых навук (1866) Расійскай імперыі. Выхаванец і прафесар Горы-Горацкага земляробчага інстытута. 

Дэкан фізіка-матэматычнага факультэта Пецярбургскага ўніверсітэта.

Даследчык шырокага кола пытанняў земляробства, у тым ліку распрацоўкі рацыянальных спосабаў вядзення сельскай гаспадаркі, глебазнаўства, чарназёмных глеб, жывёлагадоўлі і перапрацоўцы прадуктаў сельскай гаспадаркі. 

Крытычна абагульніў рускі і еўрапейскі вопыт у галіне травасеяння і сістэм земляробства і ўпершыню ў сусветнай практыцы звязаў развіццё сістэм земляробства з сацыяльна-эканамічнымі ўмовамі. 

Даў класіфікацыю сістэм земляробства і іх гісторыі.

wikimedia.org

1889 год. У беларускім мястэчку Мір нарадзіўся Залман Шазар (Рубашоў). 

Яўрэйскі грамадскі дзеяч, пісьменнік, паэт. Трэці прэзідэнт Ізраіля (1963-1973).

Дзверы яго прэзідэнцкай рэзідэнцыі заўсёды былі адчынены ізраільскім навукоўцам, пісьменнікам, дзеячам мастацтва і яўрэйскім інтэлектуалам з усяго свету.

Заснавальнік фонда «Амос» для садзейнічання ізраільскім навукоўцам і дзеячам мастацтва.

Пакінуў багатую літаратурную спадчыну, якая ўключае прозу, пераклады на англійскую, французскую, іспанскую і ідыш, мемуары пра лідараў сіянісцкага руху і дзеячаў яўрэйскай культуры, паэзію, публіцыстыку і навуковыя даследаванні.

Адзін з піянераў біблеістыкі на іўрыце. Зрабіў значны ўклад у вывучэнне гісторыі мовы ідыш.

Памёр 5 кастрычніка 1974 года.

wikimedia.org

1899 год. Нарадзіўся Міхаіл Ганчарык. 

Беларускі навуковец у галіне фізіялогіі раслін і фотасінтэзу, пісьменнік. Доктар біялагічных навук, прафесар, член-карэспандэнт АН БССР. Заслужаны дзеяч навукі.

Скончыў Горацкі сельскагаспадарчы інстытут (1924), дзе ўзначальваў Беларускую секцыю студэнтаў. Кіраўнік Аршанскага філіяла «Маладняка».

Працаваў у Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі, намеснікам дырэктара Інстытута біялогіі, дырэктарам Ігарскай доследнай станцыі Інстытута сельскай гаспадаркі Крайняй Поўначы, Інстытута эксперыментальнай батанікі АН БССР.

Арыштоўваўся НКУС (1933, 1949). Вязень ГУЛАГ, ссыльны ў Сібіры.

Распрацаваў навуковыя асновы палярнага земляробства. Устанавіў розную патрабавальнасць бульбы да вільготнасці глебы ў антагенезе, даследаваў фотасінтэз у бульбе, адток асімілятаў, уплыў іонаў хлору і хлорзмяшчальных калійных угнаенняў на фізіялагічныя працэсы раслін.

Памёр 11 красавіка 1986 года.

nashi-lyudi.by

1902 год. Нарадзіўся Мікалай Арэхва. 

Дзеяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, беларускі гісторык. Заслужаны работнік культуры.

У 1920-х гадах першы сакратар ЦК камсамола Беларусі. У 1925-1939 гадах – на падпольнай рабоце ў Заходняй Беларусі. Узначальваў Краявы сакратарыят ЦК Компартыі Заходняй Беларусі.

Падчас Другой сусветнай вайны служыў у Войску Польскім, у 1945-1956 гадах працаваў у апараце Міністэрства грамадскай бяспекі Польшы. З 1956 года працаваў у Мінску, у Інстытуце гісторыі партыі пры ЦК КПБ.

Аўтар шматлікіх публікацый па гісторыі рэвалюцыйнага нацыянальна-вызваленчага руху, Камуністычнай партыі і камсамола.

Памёр 16 ліпеня 1990 года.

1905 год. Нарадзіўся Леў Любімаў. 

Беларускі дырыжор оперы, народны артыст Беларусі.

Працаваў у оперных тэатрах Свярдлоўска, Горкага. З 1951 года працаваў галоўным дырыжорам Беларускага тэатра оперы і балета.

Бацька доктара эканамічных навук, прафессара, аднаго са стваральнікаў Вышейшай школы эканомікі Л. Л. Любімава (1936-2021).

Памёр 23 лістапада 1977 года.

1913 год. Нарадзіўся Вісарыён Гарбук. 

Беларускі празаік, паэт і перакладчык. Заслужаны работнік культуры БССР.

Рэпрэсаваны НКУС, быў сасланы на Калыму. Удзельнік вайны, інвалід 1 групы. Цяжка хворым заняўся літаратурнай справай.

Перакладаў на беларускую мову казкі народаў Паўночнага Каўказа, пісаў пераважна для дзяцей.

Апавяданні Гарбука займальныя, адкрываюць непаўторны свет дзіцячых уяўленняў, гульняў і забавак.

nashi-lyudi.by

1943 год. Загінуў у ГУЛАГу ураджэнец Бабруйска Мікалай Азбукін. 

Першы беларускі прафесійны географ, краязнавец, публіцыст, дзеяч беларускага нацыянальнага руху.

Паходзіў з сям’і патомных дваранаў.

Член камітэта Беларускага культурна-асветнага таварыства ў Бабруйску, дырэктар бабруйскай школы імя Янкі Купалы. Пасля вызвалення з-пад арышту савецкімі ўладамі (1921), працаваў у Навукова-тэрміналягічнай камісіі Наркамасветы БССР, у Інстытуце беларускай культуры, на кафедры геаграфіі Акадэміі навук.

Аўтар і суаўтар прац “Нашы мястэчкі”, “Географія па-заэўрапейскіх краёў”, “Населенные местности Западной Белоруссии”, “Школьная карта Беларусі”, “Паселішчы гарадскога тыпу ў БССР”.

У кнізе «Географія Эўропы» трактаваў Беларусь як самадастатковую краіну. Адзін з арганізатараў краязнаўчага руху, сакратар Цэнтральнага бюро краязнаўства, першы рэдактар часопіса «Наш край».

Імклівае пашырэньне краязнаўчага руху, глыбока патрыятычнага па сутнасці, выклікала занепакоенасьць камуністычных уладаў, і на краязнаўцаў абрынуліся рэпрэсіі.

Арыштаваны 21 ліпеня 1930 году, высланы у Сібір. Зноў асуджаны ў 1937 годзе. Загінуў у 1943 годзе ў лагеры (магчыма расстраляны).

wikimedia.org

 1965 год. Нарадзіўся Андрэй Мельнікаў. 

Беларускі бард і літаратар, журналіст, эсэіст, навеліст, заснавальнік фэстаў беларускай аўтарскай песні «Аршанская бітва», Талькаўскі фэст, «Гэта МЫ».

Асноўная тэма песень — Бог, Радзіма, каханне. Першым сярод музыкаў звярнуўся да постаці С.Булак-Балаховіча і падзей Слуцкага збройнага чына. У ягонай творчай скарбонцы – больш за два дзясяткі альбомаў на тэму нацыянальнага адраджэньня і жыцця ў постсавецкіх рэаліях.

У рэпэртуары барда песні на вершы шматлікіх беларускіх паэтаў – ад класікаў да сучасных. Асобнае месца ў творчай біяграфіі барда займаюць песні на вершы Анатоля Сыса і Зьніча (Алега Бембеля), да жыцця і творчасьці якіх Мельнікаў неаднойчы звяртаўся ў сваіх творах.

1970 год. Памёр Адольф Клімовіч.

Дзеяч беларускага нацыянальнага руху, журналіст, выдавец.

Адзін з арганізатараў выдання часопіса «Маладое жыццё», рэдактар часопіса «Самапомач», супрацоўнік газеты «Беларуская крыніца».

Падчас вучобы ў Пражскім універсітэце з’яўляўся сукіраўніком Аб’яднання беларускіх студэнцкіх арганізацый. Дзеяч Беларускай хрысціянскай дэмакратыі. Працаваў у Беларускім інстытуце гаспадаркі і культуры, у Віленскай беларускай настаўніцкай семінарыі.

У Другую Сусветную вайну працаваў у Беларускай народнай самапомачы ў Лідзе.

У 1952 годзе арыштаваны НКУС, у 1953 годзе прыгавораны да вышэйшай меры пакарання, але расстрэл быў заменены 25 гадамі лагераў.

У 1956 вярнуўся ў Вільню.

Склаў біяграфічны слоўнік беларускіх культурных і палітычных дзеячаў.

wikimedia.org

1970 год. Памёр Яўген Цікоцкі. 

Беларускі кампазітар. Народны артыст БССР і СССР. Адзін з заснавальнікаў беларускай оперы і сімфоніі ў БССР. Лаўрэат дзяржаўных прэмій СССР і БССР.

Падчас вайны з белапалякамі, паміж баямі пры вызваленні Рагачова, Магілёва, Пухавіч, Бабруйска, у вольныя хвіліны выступаў у перасоўных вайсковых клубах як піяніст і акампаніятар. У 1920-1934 гадах творчасць звязана з Бабруйскам: піша музыку для вайсковага тэатра, працуе піяністам у кінатэатрах, дае канцэрты, стварае музычную школу (1927).

У Бабруйску блізка пазнаёміўся з М. Лыньковым, мясцовымі літаратарамі, прадстаўнікамі інтэлігенцыі.

З 1934 года працаваў ў Мінску, пісаў музыку для Беларускага радыё, выкладаў у музычнай школе, кіраваў Беларускай філармоніяй, узначальваў Саюз кампазітараў БССР. Актыўны абаронца ад руйнавання архітэктурнай спадчыны сталіцы.

Аўтар шэрагу опер, гераічных паэм, 6 сімфоній, сімфанічных паэм, канцэртаў, песень, музыкі да драматычных спектакляў і фільмаў.

Памёр 24 лістапада 1970 году ў Мінску.

Імя дзеяча прысвоена бабруйскім дзіцячай музычнай школе №1, завулку.

wiki.bobr.by

1991 год. Памёр Фрэдзі Меркуры (Фарух Балсара).  

Спявак парсійскага паходжання, саліст гурта Queen. 

На сцэне вылучаўся сваім экстравагантным выглядам і вакалам у дыяпазоне чатырох актаў. 

Напісаў для «Queen» мноства песень, якія сталі хітамі, у тым ліку «Bohemian Rhapsody», «Killer Queen», «Somebody to Love», «Don’t Stop Me Now», «Crazy Little Thing Called Love» і «We Are the Champions». 

Акрамя ўдзелу ў «Queen» таксама спяваў сола, стварыўшы такія хіты, як «Barcelona», «I Was Born to Love You» і «Living on My Own».

wikimedia.org

1996 год. У Беларусі праведзены рэферэндум, паводле вынікаў якога зменена Канстытуцыя 15 сакавіка 1994 года. 

Праведзены па ініцыятыве А. Лукашэнкі, у выніку якога атрымаў магчымасць абнуліць тэрмін перабывання ва ўладзе. 3 ліпеня стала афіцыйным Днём незалежнасці.

wikimedia.org

2011 год. Прысуджаны да турэмнага зняволення старшыня праваабарончага цэнтра «Вясна» Алесь Бяляцкі. 

У рамках пагрому грамадскіх арганізацый у ліпені 2021 года былі абшуканы Цэнтр і памяшканні праваабаронцаў, затрыманыя амаль усе прадстаўнікі «Вясны», якія на той момант былі ў Беларусі, у тым ліку А. Бяляцкі. Арыштаваныя па справах, заведзеных па артыкулах 342 («арганізацыя і падрыхтоўка да масавых беспарадкаў») і 243 («ухіленне ад сплаты падаткаў») Крымінальнага кодэкса, актывісты, былі прызнаны палітычнымі зняволенымі.

У ліпені 2021 года цэнтр быў узнагароджаны прэміяй імя Марыён Дэнхоф, а ўвосень 2022 года  лідар праваабарончага цэнтра Алесь Бяляцкі стаў Лаўрэатам Нобелеўскай прэміі міру.

Праваабарончы цэнтр «Вясна» — няўрадавая праваабарончая арганізацыя.  Створана ў красавіку 1996 года.