У Святым Пісанні нідзе не ўзгадваецца пра нараджэнне Марыі. Традыцыя, аднак, кажа, што яе бацькамі былі святыя Яўхім і Ганна. Яны былі пабожнымі габрэямі. Дажылі да сталага ўзросту, але ў іх не было дзяцей. У тыя часы гэта лічылася карай за грахі продкаў. Таму Яўхім і Ганна рупліва прасілі Бога, каб даў ім дзіця. Бог пачуў іх просьбы і ўзнагарадзіў за бязмежны давер – Ганна нарадзіла дачку, Марыю.
Месца і дата нараджэння Марыі невядомыя. Паводле розных крыніц, Марыя прыйшла на свет паміж 20 і 16 годам да нараджэння Езуса Хрыста. Першыя згадкі пра літургічны ўспамін нараджэння Марыі сягаюць у VI стагоддзе. Свята, праўдападобна, з’явілася ў Сірыі, дзе пасля Эфескага Сабору ў Касцёле пашырыўся марыйны культ. Лічыцца, што гэтае свята ўвёў св. папа Сергій І у 688 г. Дату 8 верасня Касцёл пераняў ад Усходу – піша афіцыйны сайт беларускага касцёла catholik.by.
Цікава, што самая знакамітая магілёўская ікона адлюстроўвае якраз сцэну нараджэння Маці Божай. Яе аўтар – Пётр Яўсеевіч з Галынца. Абраз быў напісаны ў 1649 годзе.
Усшэсце заўсёды прыпадае на чацвер і адзначаецца на 40-ы дзень пасля Вялікдня. Гэтае свята адносіцца да найважнейшых разам з Калядамі, Вадохрышчам, Праабражэннем і Успеннем.
Як сведчыць Евангелле, на саракавы дзень пасля Уваскрэсення Езус з’явіўся сваім вучням у Ерусаліме. Хрыстос гаварыў з імі пра падзеі, сведкамі і ўдзельнікамі якіх яны сталі, і пра хуткае пасланне на іх Духа Святога, які дасць ім сілу прапаведаваць хрысціянства па ўсім свеце.
Ісус вывеў апосталаў з горада на Елеонскую гару, дабраславіў іх і пачаў аддаляцца, узносячыся на неба, а засмучаным расстаннем з настаўнікам апосталам з’явіліся два анёлы, якія прадраклі другое прышэсце Хрыста.
Вялікае свята Узнясення Гасподняга нагадвае аб перасяленні Хрыста з зямнога свету ў духоўны, а таксама аб яго абяцанні вярнуцца на зямлю ў канцы часоў.
Па традыцыі на Усшэсце пякуць пірагі з зялёным лукам і сімвалічныя лесвічкі (падоўжанай формы хлеб, булкі, пірагі, кулябякі з упрыгожваннямі з цеста ў выглядзе надрэзаў, перакладзінак, як бы лесвічных прыступак).
З серады на чацвер, з 5 на 6 красавіка 2023 года пачынаецца Песах – габрэйскі Вялікдзень, які нагадвае аб сыходзе яўрэяў з Егіпта.
У Беларусі і іншых краінах па-за Ізраілем святкаванні доўжацца восем дзён – з вечара 5 красавіка да ночы 15 красавіка.
Святочныя мерапрыемствы перад Вялікднём праводзяць вернікі рыма-каталіцкай царквы.
6 красавіка ў іх Вялікі Чацвер – Імша Вячэры Пана, 7-га каталікі збяруцца на Вялікую Пятніцу, пад час якой пройдзе Літургія Мукі Пана – адарацыя крыжа.
8 красавіка ў Вялікую Субота адбудзецца Вялікодная Вігілія з асвячэннем вялікодных страваў. І, у рэшце, 9 красавіка на Уваскрасенне Пана ва ўсіх касцёлах пройдзе Святая Імша.
Святочныя мерапрыемствы перад Вербнай Нядзеляй у праваслаўных вернікаў
6 красавіка у храмах адбудуцца вячэрнія богаслужэнні, 7-га ладзіцца ранішняя Боская Літургія да свята Дабравешчання, 8-га – вячэрняе богаслужэнне.
9 красавіка, у Вербную нядзелю адбудзецца ранішняя Боская Літургія.
Сусветны дзень сацыяльнай справядлівасці (World day of social justice, з 2009 года).
Устаноўлены па рашэнню Генеральнай Асамблеі Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.
Генеральная Асамблея прызнала, што сацыяльнае развіццё і сацыяльная справядлівасць неабходны для забеспячэння і падтрымання міру і бяспекі ўнутры краін і ў адносінах паміж імі і што, у сваю чаргу, сацыяльнае развіццё і сацыяльная справядлівасць не могуць быць дасягнуты ў адсутнасць міру і бяспекі або ва ўмовах адсутнасці павагі да ўсіх правоў чалавека і асноўных свабод.
Сацыяльная справядлівасць – адзін з распаўсюджаных грамадскіх ідэалаў.
Справядлівасці жадаюць усё – справядлівага стаўлення на працы і ў сям’і, а таксама справядлівасці ад дзяржавы. Некаторыя адстойваюць пазіцыю справядлівасці толькі да таго часу, пакуль гэта для іх выгадна, і гэта таксама нармальна. Псіхолагі лічаць, што здаровы эгаізм цалкам упісваецца ў вобраз звычайнага чалавека.
Гэты дзень дае нагоду палітыкам, журналістам, навукоўцам і проста неабыякавым грамадзянам падумаць аб тым, наколькі справядлівы сучасны свет, якія сацыяльныя праблемы існуюць.
Пачатак Масленічнага тыдня, 20-26 лютага.
Народнае свята развітання з зімой і сустрэчы вясны. Масленіцаў гэтым годзе прыпадае на 26 лютага, бо праводзіцца за восем тыдняў да Вялікадня (16 красавіка 2023) і за тыдзень да Вялікага посту. Масленічны тыдзень у гэтым годзе прыпадае на 20-26 лютага.
Галоўныя атрыбуты свята: гульні, песні, танцы і бліны.
1387 год. Ягайла выдаў першую грамату аб наданні прывілеяў баярам ВКЛ, якія прынялі каталіцкае веравызнанне.
Хрышчэнне Ягайлы ў 1386 годзе не прыпыніла ваенныя кампаніі тэўтонскіх рыцараў, якія сцвярджалі, што хрышчэнне было прытворствам, магчыма, нават ерассю, але значна паляпшыла становішча каталіцкай меншасці за кошт праваслаўнай часткі шляхты.
Паводле прывілея каталікам даваліся дадатковыя правы і вольнасці, недасяжныя для праваслаўнай шляхты. Гэта выклікала вялікае незадавальненне ў праваслаўнай знаці.
Помнік Ягайлу ў Нью-Ёрку
1530 год. Жыгімонт Аўгуст (1520–1572) каранаваны на караля польскага.
Вялікі князь літоўскі (1544–1572), кароль польскі (1548–1572). Сын Жыгімонта Старога і Боны Сфорца. Яго ўладарста было перыядам росквіту Адраджэння ў ВКЛ.
Знешняя палітыка Жыгімонта Аўгуста была накіравана на захаванне мірных стасункаў з суседнімі дзяржавамі. Стасункі з Швецыяй палепшыліся, але адносіны з Маскоўскай дзяржавай былі кепскія, Іван IV пачаў Лівонскую вайну (1558–1582), якая падштурхнула ВКЛ да заключэння Люблінскай уніі (1569).
Правёў рэформу скарбу, судоў, войска, садзейнічаў правядзенню Валочнай памеры ў ВКЛ, пачаў стварэнне ваенна-марскога флоту, стварыў Марскую камісію. Праводзіў палітыку талерантнасці ў адносінах да ўсіх канфесій. Віленскім прывілеем (1563) пацвердзіў роўнасць правоў праваслаўнага і каталіцкага баярства ВКЛ. Зацвердзіў Статут Вялікага Княства Літоўскага (1566).
Дазволіў дзейнасць езуітаў.
Быў мецэнатам, падтрымліваў мастакоў, архітэктараў, музыкантаў, акцёраў.
1810 год. Памёр Марцін Пачобут-Адляніцкі.
Астраном і асветнік. Прафесар Віленскай акадэміі,рэктар Галоўнай школы ВКЛ. Адзін з арганізатараў і першы дырэктар найстаражытнай у Еўропе Віленскай астранамічнай абсерваторыі. 39 гадоў вёў астранамічныя назіранні, вызначыў геаграфічныя каардынаты Вільні, Гродна, Полацка, іншых гарадоў.
Каралеўскі астраном. Актыўна падтрымаў паўстанне 1794 года. Звяртаўся да Папы Рымскага, каб аднавіць езуіцкі ордэн.
У яго гонар названы кратар на Месяцы.
1849 год. Нарадзіўся Леон Баршчэўскі (1849–1910).
Тапограф, географ, геолаг, этнограф, археолаг, даследчык Цэнтральнай Азіі. Член Рускага геаграфічнага таварыства.
За абарону паўстанцаў у дыспуце пра «польскае паўстанне» быў высланы на службу ў Херсонскую губерню.
Служыў ваенным тапографам у Туркестане, выконваў даследаванні мясцовасці і тапаграфічную здымку гандлёвых шляхоў у Кітай і Афганістан для пракладкі стратэгічных дарог. З фотаапаратам вывучаў Самарканд, падарожнічаў уздоўж рэк Зераўшан, Фандар’я, Іскандэрдар’я, Ягнаб, Гісарскі хрыбет.
Быў арганізатарам першых раскопак Афрасіяба – папярэдніка Самарканда, суарганізатарам шэрагу навуковых экспедыцый у Цэнтральную Азію. Сабраў багатыя калекцыі фотаздымкаў ландшафтаў, гарадоў, жыцця і побыту народаў, матэрыялы з легендамі, паданнямі.
З 1897 года служыў у Седльцы камандзірам палка, спрыяў заснаванню гімназіі імя каралевы Ядвігі, потым удзельнічаў у руска-японскай вайне, служыў у Чэнстахове. Беспадстаўна быў абвінавачаны ў растраце палкавой казны, 22 сакавіка 1910 годзе пакончыў з сабой дзеля выратавання гонару.
1892 год. У Гродна нарадзіўся Іван Жангаловіч.
Астраном, гравіметрыст, геадэзіст, падарожнік, даследчык Арктыкі, Заслужаны дзеяч навукі РСФСР, Ганаровы член Геаграфічнага таварыства СССР, Ганаровы палярнік, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар.
Кузен вядомага падводніка Жыгімонта Жангаловіча (1897–1935).
Удзельнік вывучэння Курскай магнітнай анамаліі, працаваў у экспедыцыях на Памір, у штогадовых экспедыцыях па даследаванні Паўночнага Ледавітага акіяна, у экспедыцыях на ледаколах «Садко», «Сядоў», «Малыгін».
Быў рэпрэсаваны (1936–1937).
Вывучаў гравітацыйнае поле Зямлі, пытанні спадарожнікавай геадэзіі, геафізікі, распрацоўшчык «рэферэнц-эліпсоіда Жангловіча» (блізкага да параметраў Красоўскага-Ізотава).
Распрацаваў спосаб вызначэння цэнтра масы Зямлі па назіраннях штучных спадарожнікаў Зямлі.
Яго імем названы востраў у архіпелагу Новая Зямля і астэроід Галоўнага пояса.
Памёр 29 жніўня 1981 года ў Пецярбургу.
1918 год. У Мінску створаны Народны сакратарыят – першы ўласна беларускі ўрад.
Працаваў з 21 лютага да 11 лістапада 1918 года. Пасада, раўназначная пасадзе міністра, называлася народны сакратар. У Першы склад Народнага Сакратарыята Беларусі ўвайшлі: Язэп Варонка (старшыня і адначасова народны сакратар замежных спраў), Палута Бадунова (сакратар апекі), Гелій Белкінд (фінансаў), Яфім Бялевіч (юстыцыі), Тамаш Грыб (земляробства), Мойша Гутман (яўрэйскіх спраў), Кастусь Езавітаў (вайсковых спраў), Павел Здобін (вялікарускіх спраў), Аляксандр Карабач (пошты і тэлеграфа), Пётра Крачэўскі (кантролю), Іван Макрэеў (унутраных спраў), Віктар Рэдзька (шляхоў зносін), Іван Серада (народнай гаспадаркі), Аркадзь Смоліч (асветы), Васіль Захарка (казначэй), Лявон Заяц (кіраўнік канцылярыі). Сябрамі ўрада былі пераважна прадстаўнікі Беларускай сацыялістычнай грамады.
Народны Сакратарыят Беларусі. Злева направа: Аркадзь Смоліч, Іван Серада, Язэп Лёсік, Аляксандр Цвікевіч, Антон Аўсянік, Язэп Варонка, Васіль Захарка, Пётра Крачэўскі.
1922 год. У Бабруйску нарадзіўся Міхаіл Цікоцкі.
Беларускі мовазнавец і журналіст. Сын вядомага кампазітара Я. Цікоцкага. Доктар філалагічных навук.
Удзельнік вайны. Скончыў БДУ. Працаваў у газетах «Савецкі селянін», «Калгасная праўда», часопісе «Вожык», прафесарам факультэта журналістыкі БДУ.
Даследаваў публіцыстыку Якуба Коласа (кандыдацкая дысертацыя), праблемы публіцыстычнага стылю (доктарская).
Заснавальнік беларускай стылістыкі, аўтар прац па вывучэнні мовы літаратурных класікаў – Я. Коласа, Я. Купалы, К. Чорнага, М. Лужаніна,У. Караткевіча, І. Мележа і іншых.
Памёр 24 сакавіка 2012 года.
1945 год. Нарадзілася Таіса Бондар.
Беларуская пісьменніца, перакладчыца.
Скончыла Мінскі дзяржаўны педінстытут замежных моў. Настаўнічала ў Малдове, працавала ў штотыднёвіку «Літаратура і мастацтва», часопісе «Беларусь», дырэктарам рэдакцыйна-выдавецкай установы «Лiтаратура i Мастацтва».
Аўтар вершаў, 10 зборнікаў паэзіі і паэм, а таксама кніг апавяданняў, аповесцей, рамана-містэрыі, перакладаў з малдаўскай, румынскай і англійскай моў.
У рамане «Спакуса» стварыла партрэт Ефрасінні Полацкай і яе драматычнай эпохі. У рамане «Ахвяры» адлюстравала складаныя перыпетыі жыцця ахвяр культу асобы і іх нашчадкаў.
Памерла 19 снежня 2005 года.
1946 год. Адбылася аварыя самалёта Лі-2 у аэрапорце Мінска.
Грузавы самалёт рэйсу Мінск-Масква, пры сустрэчна-бакавым ветры і праз памылкі лётчыкаў, не здолеў ўзляцець і ўрэзаўся ў цагляныя пасляваенныя руіны і разбіўся. Экіпаж, гарадскія пабудовы не пацярпелі.
1947 год. Нарадзіўся Валерый Мазынскі.
Беларускі тэатральны рэжысёр, стваральнік мінскага тэатра «Вольная сцэна» грамадскі дзеяч. Заслужаны дзеяч мастацтва. Лаурэат прэміі «За свабоду думкі» імя В. Быкава.
Скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут. Працаваў галоўным рэжысёрам Беларускага тэатра імя Я. Коласа ў Віцебску. Сузаснавальнік тэатраў «Лялька», «Вольная сцэна»
Сярод галоўных яго пастановак: «Званы Віцебска», «Кастусь Каліноўскі», «Сымон-музыка», «Радавыя», «Барбара Радзівіл».
Яго творчасць вызначаецца метафарычнасцю, асацыятыўнасцю, гратэскавасцю і шматпланавасцю структуры.
Рэжысёр і чытальнік беларускага агучвання твораў замежнай і айчыннай літаратуры (звыш за 30 аўдыёкніг), зняў тэлевізійны фільм «Тутэйшыя», 4 дакументальныя фільмы пра Р. Лапіцкага, П. Бадунову, М. Чарняўскага, пра пасляваенны супраціў.
За крытыку беларускай улады ў галіне культуры ў 2021 годзе быў пазбаўлены пенсіі за асаблівыя заслугі перад краінай.
А. Мілінкевіч і В. Мазынскі
1963 год. Памёр Канстанцін Галкоўскі.
Беларускі і літоўскі кампазітар. Прафесар Літоўскай кансерваторыі.
Паводле паходжання беларус, бацька яго паходзіў з Магілёўшчыны. Вучань М. Рымскага-Корсакава, А. Глазунова, А. Лядава. Яго дыпломная праца ў Пецярбургскай кансерваторыі, трохактовая опера «Цыганы» па паэме А. Пушкіна была адзначана залатым медалём.
Жыў і працаваў у Вільні. З Беларусі часта да яго заязджалі Максім Танк, Рыгор Шырма, Алесь Траяноўскі.
Аўтар многіх твораў, заснаваных на беларускім фальклоры, музыкі рамансаў і хораў на вершы беларускіх паэтаў Ф. Багушэвіча, Я. Купалы, Я. Коласа, М. Танка, Зм. Бядулі, К. Буйло, апрацовак народных песень і народных харавых сюіт «Дуда» і «Каханне».
Яго апрацоўкі і арыгінальныя хары ўваходзяць у рэпертуар Дзяржаўнай харавой капэлы БССР.
Рыгор Шырма і Канстанцін Галкоўскі разам з маладымі беларускімі літаратарамі, 1920-я
Міжнародны дзень грамадзянскай авіяцыі (International Civil Aviation Day з 1994 года) абвешчаны Генеральнай Асамблеяй ААН у сувязі з 50-й гадавінай падпісання Канвенцыі аб міжнароднай грамадзянскай авіяцыі, у адпаведнасці з якой і была створана міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі ICAO.
Як вядома, 7 лістапада 1933 года, у дзень адкрыцця аэрапорта “Мінск-1”, быў выкананы першы авіарэйс Мінск-Масква. Гэта дата стала зыходным пунктам у развіцці грамадзянскай авіяцыі Беларусі.
Галоўная ў краіне авіякампанія “Belavia” мае 17 прадстаўніцтваў у розных краінах. Перавозіць да 3 мільёнаў пасажыраў у год. У кампаніі эксплуатуюцца толькі самалёты Boeing і Embraer.
Свята Кацярыны. Кацярына Санніца (народны каляндар). «Забрала край лета».
Кацярына – апякунка незамужніх дзяўчат. Да ўзыходу сонца выходзілі дзяўчаты з прасяной кашай на дарогу і клікалі лёс. Калі певень адгукаўся – удача чакае.
Вечар пад Кацярыну – час варажбы. Дзяўчаты перад сном кладуць пад падушку кавалак хлеба і загадваюць: які суджаны прыйдзе кавалак разламаць.
Кацярынінскія гулянні – першае катанне на санях.
Яснае надвор’е на Кацярыну прадвесціць марозную зіму.
У гэты дзень упершыню пасля восеньскага вяселля паказвалася на людзі маладая.
Кацярына на санях коціць да зімовага Ягорыя (9 снежня) у госці, да халоднага Юр’я.
Калі снег упадзе на сухую зямлю і стане шлях санны, на наступны год – неўраджай.
Калі на Кацярыну адліга, ды смуга, ды золь – тады маразоў не чакай раней за Варварын дзень (17 снежня).
1863 год. Памёр Ануфрый Петрашкевіч.
Польскі і беларускі паэт. Быў гувернёрам у Ігната Дамейкі, які стаў нацыянальным героем Чылі, і яго братоў.
Адзін з заснавальнікаў таварыства філаматаў, распрацаваў структуру таварыства прамяністых.
Быў пад следствам па справе філаматаў, знаходзіўся ў ссылцы, у 1831 годзе «за сімпатыі да паўстання» быў прыгавораны да смяротнага пакарання, але прысуд замянілі на бестэрміновае пасяленне ў Сібіры.
Актыўна збіраў філамацкую спадчыну – каля тысячы лістоў Міцкевіча, Чачота, Зана, Петрашкевіча, Дамейкі і іншых, літаратурныя творы, прамовы, песні.
Садзейнічаў выданню «Санетаў» А. Міцкевіча, якія адразу сталі вельмі папулярнымі ў Расіі. Падрыхтаваў да выдання паэзію Тамаша Зана і Яна Чачота.
На радзіму вярнуўся толькі ў ліпені 1860 года. Пасля ягонай смерці выйшлі тры тамы дакументацыі, пяць тамоў філаматавых перапісак, два тамы паэзіі. Архіў захоўваецца ў Варшаве, Любліне і Вільнюсе.
Паэт паслужыў прататыпам Яцака, персанажа паэмы Адама Міцкевіча «Дзяды».
1877 год. У рэдакцыі часопіса “У свеце навукі” прадэманстравана першая ў гісторыі тэхнікі гуказапісвальная прылада – фанограф Томаса Эдысана.
Яе прадэманстраваў механік Эдысана Джон Крузі.
У фанографе гукавыя ваганні рэгістраваліся ў выглядзе баразёнкі, якая праціснута ў алавянай фальзе, якой быў абгорнуты валік.
Першым гуказапісам сталі прачытаныя Эдысанам радкі з дзіцячага верша “У Мэры быў баранчык”.
Якасць гуказапісу палепшылася пасля з’яўлення ў пачатку 1880-х гадоў фанографа з валікам з пластом воску.
1878 год. Нарадзіўся Аляксандр Астрамовіч.
Беларускі каталіцкі святар, паэт.
У час вучобы ў каталіцкай духоўнай семінарыі ў Пецярбургу, арганізаваў аб’яднанне клірыкаў-беларусаў. Выступаў за беларусізацыю касцёла ў Беларусі, касцельныя казанні да вернікаў па-беларуску стаў весці з 1914 года.
Адзін з арганізатараў і ўдзельнік з’езда беларускага каталіцкага духавенства ў Мінску (1917), сябра Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці, адзін з ініцыятараў выдання газеты “Biełarus” (1913).
Аўтар вершаў, зборніка паэзіі, паэмы, вершаванага апавядання, беларускага рэлігійнага гімна «Божа, што калісь народы…».
Збіраў народныя песні, якія разам з запісамі А. Грыневіча склалі зборнік «Беларускія песні з нотамі».
Памёр 17 студзеня 1921 года.
1921 год. Па ініцыятыве Б. Тарашкевіча ў Радашковічах заснавана Таварыства беларускай школы (ТБШ).
Культурна-асветная арганізацыя ў Заходняй Беларусі,якая працавала ў 1921-1936 гадах.
Радашковіцкае ТБШ далучылася да ТБШ, якое было створана ў Вільні (статут зацверджаны 1 ліпеня 1921).
ТБШ імкнулася распаўсюджваць і дапамагаць асвеце сярод беларусаў, пашыраць беларускія школы і беларускую асвету наогул, выступала супраць паланізацыі, сацыяльнага прыгнёту, праводзіла шырокую дзейнасць па адкрыцці беларускіх школ, павышала агульнаадукацыйны і культурны ўзровень насельніцтва, яго нацыянальную свядомасць.
Забаронена польскімі ўладамі 2 снежня 1936 года.
У Рэспубліцы Беларусь ТБШ была адноўлена як грамадскае аб’яднанне і дзейнічала ў 1996-2021 гадах.
Галоўная ўправа ТБШ (злева направа) у першым радзе: М. Пяткевіч, Ф. Стацкевіч, С.Паўловіч, М. Кепель; у другі радзе: Р. Шырма, П. Кізевіч, М. Марцінчык.
1928 года. Нарадзіўся Радзім Гарэцкі.
Беларускі грамадскі дзеяч і навуковец-геолаг, акадэмік, доктар геолага-мінералагічных навук. Заслужаны дзеяч навукі. Замежны член Расійскай акадэміі навук.
Працаваў дырэктарам Геалагічнага інстытута АН СССР, Інстытута геахіміі і геафізікі АН БССР, быў віцэ-прэзідэнтам Акадэміі навук Беларусі.
Даследаваў геалагічныя платформы, карысныя выкапні Еўразіі, Беларусі, высветліў тэктанічныя заканамернасці размяшчэння многіх карысных выкапняў, адкрыў новы газаносны раён у Прыараллі, Базайскае радовішча ў Заходнім Казахстане.
Актыўна ўдзельнічаў у складанні Міжнароднай тэктанічнай карты Еўропы, тэктанічных карт Еўразіі (Дзяржаўная прэмія СССР), Беларусі і сумежных тэрыторый (Дзяржаўная прэмія БССР). Аўтар больш за 550 навуковых прац і больш за 300 навукова-папулярных выданняў, у тым ліку 46 манаграфій, 41 карты.
У 1993-2001 гадах – прэзідэнт Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына», адзін з арганізатараў з’ездаў беларусаў свету. У шматлікіх публікацыях, у кнізе «Шляхам адраджэння», выступае за дэмакратыю і дзяржаўную незалежнасць Беларусі, адраджэнне беларускай мовы і культуры.
У 2000 годзе, разам з Г. Бураўкіным і Р. Барадуліным, стаў арганізатарам Усебеларускага з’езда за незалежнасць. Узнагароджаны Медалём 100 гадоў БНР Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
1938 год. Расстраляны НКУС Пётр Бузук.
Беларускі мовазнавец, лінгвіст-славіст, літаратуразнавец, паэт, празаік, педагог. Доктар філалагічных навук.
Працаваў ў БДУ, Інбелкульце, старшынёй дыялекталагічнай камісіі, дырэктарам Інстытута мовазнаўства АН БССР, узначальваў падрыхтоўку праекту граматычнай рэформы 1933 года.
Вывучаў праблемы праславянскай мовы, праблемы ўтварэння асобных моўных груп эпохі праславянскага адзінства, пытанні агульнага і параўнальнага мовазнаўства, распрацоўваў пытанні беларускай лінгвістычнай геаграфіі.
Даследаваў узаемаадносіны літаратурнай мовы і дыялектаў, культуру беларускай мовы, станаўленне правапісных і графічных нормаў. Вывучаў узаемасувязі ўкраінскай і беларускай моў.
Аўтар першага дыялекталагічнага атласа беларускай мовы – першага для ўсходнеславянскіх моў, і славянскіх моў наогул – фактычна, і першай лінгвагеаграфічнай працы.
Пад псеўданімам П. Росіч пісаў апавяданні, вершы, рабіў пераклады. Член «Маладняка».
Арыштоўваўся ДПУ ў 1930, 1934, 1937 гадах, быў ў ссылцы ў Волагдзе. У 1937 годзе прысуджаны да расстрэлу.
1941 год. Японская авіяцыя атакавала Пёрл-Харбар.
Пёрл-Харбар – найбуйная ваенна-марская база ЗША ў Ціхім акіян на востраве Ааху Гавайскіх астравоў, падвергся раптоўнаму нападу японцаў.
На працягу двух гадзін была знішчана большая частка амерыканскага Ціхаакіянскага флота: 4 лінкоры, крэйсер, 2 эсмінцы, дапаможныя судны, 188 самалётаў.
Яшчэ 4 лінкоры, 3 лёгкія крэйсеры, эсмінец, 2 дапаможныя судны і звыш 100 самалётаў атрымалі пашкоджанні.
Загінула больш за 3 500 амерыканцаў. Японцы страцілі 29 самалётаў і 6 падводных лодак, звыш 70 самалётаў атрымалі пашкоджанні. Загінулі 64 японцы, адзін патрапіў у палон.
Пасля нападу, грамадская думка ў ЗША рэзка змянілася ў бок удзелу ў ваенных дзеяннях.
Прэзідэнт ЗША Ф. Рузвельт назваў 7 снежня 1941 года “шокам і днём нацыянальнай ганьбы”. Лозунг “Помні Перл-Харбар” быў вядучым у вайне супраць Японіі.
8 снежня вайну Японіі аб’явілі ЗША, Вялікабрытанія, Канада і шэраг іншых краін.
1943 год. Загінуў Вацлаў Іваноўскі.
Беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, доктар тэхнічных навук.
Займаўся навуковай і выкладчыцкай работай у Санкт-Пецярбургу, у Пецярбургскім тэхналагічным інстытуце, дзе праводзіў доследы над вырошчваннем цукровых буракоў у Віленскай губерні. Заснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай партыі (1902), член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады.
Стварыў у Пецярбургу першае беларускае выдавецтва – суполку «Загляне сонца і ў наша аконца» (1906), кіраваў Беларускім выдавецкім таварыствам у Вільні. Зрабіў апрацоўку першага буквара сучаснай беларускай мовы.
Удзельнік Усебеларускага з’езда (1917), міністр асветы ва ўрадзе БНР (1918), упаўнаважаны Найвышэйшай рады БНР. Пашыраў сетку беларускіх школ на Міншчыне, кіраваў беларускім педінстытутам, загадваў кафедрай тэхналогіі ферментацыі харчовых прадуктаў Варшаўскай політэхнікі, кафедрай хімічнай тэхналогіі Віленскага універсітэта (1940-1941).
Пад час вайны быў бургамістрам Мінска (1942-1943), намеснікам старшыні Беларускага навуковага таварыства, узначальваў Беларускую народную самапомач.
Даследваў праблемы перапрацоўкі садавіны і гародніны, пякарства, спіртовыя і паліўныя сумесі як замяняльнікі традыцыйнага маторнага паліва, ачышчэння і выкарыстання фабрычных постцэлюлозных сцёкаў і іншыя.
Загінуў 7 снежня 1943 года ў выніку тэрарыстычнага замаху.
1948 год. У Магілёве і Магілёўскай вобласці ўтварыўся шматсутачны галалёд.
Ён захоўваўся на працягу рэкордных 105 гадзін.
1965 год. Усяленскі патрыярх Афінагор зняў анафему, якая была накладзена на каталіцкую царкву ў 1054 годзе.
Гэта адбылося паводле сумеснай каталіцка-праваслаўнай дэкларацыя папы рымскага Паўла VI і ўсяленскага патрыярха Афінагора I. Дэкларацыя адмяніла ўзаемныя адлучэнні 1054 года паміж Рымска-каталіцкай і Канстанцінопальскай праваслаўнай цэрквамі.
Нагадаем, што ў 1054 годзе адбыўся падзел хрысціянства на каталіцкую і праваслаўную канфесіі.
У дэкларацыі гаварылася аб “шкадаванні” ў сувязі з адлучэннямі 1054 года, што яны ёсць вынік “злоўжыванняў”. Адзначалася, што адлучэнні былі накіраваныя супраць канкрэтных асоб і не адносіліся да цэркваў. Абодва бакі заявілі аб «шкадаванні аб абразлівых словах і неабгрунтаваных абвінавачваннях».
1988 год. Адбыўся Спітакскі землятрус ў Арменіі.
Магутныя падземныя штуршкі магнітудай 6,8-7,2 пачаліся а 11:41 па мясцовым часе і за паўхвіліны разбурылі амаль усю паўночную частку Арменіі, ахапіўшы тэрыторыю з насельніцтвам каля 1 мільёна чалавек. У эпіцэнтры землятрусу – Спітаку – інтэнсіўнасць штуршкоў дасягнула 9-10 балаў (па 12-бальнай шкале MSK-64).
Падземныя штуршкі адчуваліся ў Ерэване і Тбілісі. Хваля, выкліканая землетрасеннем, абыйшла Зямлю і была зарэгістравана ў Еўропе, Азіі, Амерыцы і Аўстраліі.
Землятрус знішчыў каля 40% прамысловага патэнцыялу Армянскай ССР, дашчэнту разбурыў Спітак і 58 сёл, часткова – Ленінакан (цяпер Гюмры), Сцепанаван, Кіравакан (цяпер Ванадзор) і больш за 300 сёл.
19 000 чалавек сталі інвалідамі, загінулі больш за 25 000 (іншыя дадзеныя – да 150 000), 514 000 чалавек засталіся без прытулку. З-за рызыкі аварыі была спынена Армянская АЭС.
Вернікі традыцыйнае шэсьце зладзілі ад катэдры Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі і святога Станіслава да капліцы святога Антонія, што на каталіцкіх могілках. Імпрэза адбылася 12 чэрвеня.
13 чэрвеня магілёўскія каталікі ўшаноўваюць нябеснага заступніка гораду – святога Антонія. У ягоны гонар раней таксама ладзіліся хросныя хады ў цэнтры гораду.
Святы Антоні стаў апекуном Магілёва ў канцы XVI стагоддзя. Ягоны цудатворны абраз прынеслі ў горад францішканскія прапаведнікі. Сцвярджаецца, што абраз знік у часе Другой сусветнай вайны.
Учорашняя працэсія рушыла па адной з цэнтральных гарадскіх магістраляў – вуліцы імя Лазарэнкі. Інцыдэнтаў падчас шэсьця не было зафіксавана.
У святочнай імшы ўдзельнічалі Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі арцыбіскуп Юзаф Станеўскі, а таксама Генеральны вікарый архідыяцэзіі біскуп Аляксандр Яшэўскі ды Апостальскі візітатар для беларускіх грэка-католікаў архімандрыт Сяргей Гаек.
«Эўхарыстыя – гэта адзінства, супакой і прабачэнне, якіх так не хапае сучаснаму свету», – падае словы арцыбіскуп Юзаф Станеўскі, багаслаўляючы працэсіюкаталіцкі рэсурс Catholic.by.
Упершыню за амаль 100 гадоў у шклоўскім касцёле Пятра і Паўла загучаў арган. Тут адрадзілі традыцыю арганных канцэртаў. Інструмент падаравалі мясцовай каталіцкай парафіі нямецкія аднаверцы.
Кожная кампазіцыя, выкананая на аргане, віталася авацыямі
На канцэрт, пачуць, як гучыць арган, у каталіцкую святыню прыйшло шмат гараджанаў. На ім былі не толькі католікі, але і праваслаўныя вернікі. Наведаліся ў касцёл і навучэнцы школы-інтэрнату для дзяцей з аслабленым зрокам. У дзятвы была магчымасць пайграць на інструменце і сфатаграфавацца з выканаўцам кампазіцыяў. Кожную з іх грамада вітала авацыямі.
Іграў ў касцёле вядомы арганіст Юры Габрусь. За сваю кар’еру ён выступаў на фестывалях у Нямеччыне, Швецыі, Літве і Расіі. У Шклове ён выконваў творы Ёгана Сэбаст’яна Баха, Ферэнца Ліста, Леона Боэльмана, Арнольта Шліка ды іншых.
Настаяцель касцёлу айцец Міхал паведаміў, што такія канцэрты і ў далейшым будуць ладзіцца ў Шклове.
Правядзенне канцэрту супала з экспанаваннем у святыні цудадзейных абразоў Маці Божай. Шклоўскі касцёл першы на Магілёўшчыне, які прымае іх у вандроўцы па Беларусі.
Трагічная гісторыя шклоўскага касцёлу і яго аргана. Цяпер у адроджанай святыні свой голас
Да закрыцця шклоўскага касцёлу бальшавікамі ў 1930 гады ён меў свой арган. Ягонае гучанне, як згадвалі мясцовыя каталікі, было выдатным. Па закрыцці святыня занядбала. У 1990-я вернікам перадалі толькі яе сцены. Над імі не было нават страхі. Старадаўні жа арган быў страчаны назаўжды.
Па словах мясцовага краязнаўцы і актывіста парафіі Аляксандра Грудзіны новы арган прывезлі з нямецкага Штутгарта. Выраблены ён быў для мясцовага касцёлу ў 1969 годзе.
Па сваіх музычных характарыстыках арган, як цвердзяць спецыялісты, добры, а ягонае гучанне выдатнае. Тое не дзівіць, бо ў Германіі даўнія традыцыі вытворчасці арганаў. Гэтай працаю ў краіне займаецца блізу 400 прадпрыемстваў. ЮНЕСКА прыняла рашэнне аб унясенні нямецкай арганнай музыкі і мастацтва стварэння гэтых музычных інструментаў у спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны чалавецтва.
фота і відэа: Уласнасць шклоўская каталіцкай парафіі Пятра і Паўла
На рэлігійнае свята 17 красавіка ў Ніжні храм касцёлу Ducha Świetego прыйшла вялікая грамада ўніятаў. Многія на набажэнства прывялі дзяцей.
На службе пераважалі ўкраінцы, якія вымушана пакінулі радзіму праз поўнамаштабную вайну, распачатаю Расеяй. Уцекачы падоўгу маліліся ўкленчыўшы. Тое ж рабілі і іхныя дзеці.
Па сканчэнні набажэнства ўдзельнікі традыцыйна спявалі «Гімн Украіны». Беларускія ўніяты дапоўнілі хор.
Беларусаў грэка-католікаў на літургіі было няшмат. Некаторыя на службу таксама прывялі дзяцей. Па ўварванні расейцаў ва Ўкраіну на набажэнствах разам з украінскім жоўта-блакітным прапарам выстаўлены і беларускі бел-чырвона-белы сцяг. У малітвах святар украінскай грэка-каталіцкай парафіі Прасвятой Тройцы Андрэй Залеўскі згадвае Беларусь.
Украінцы дапамаглі беларусам 11 сакавіка правесці ў храме набажэнства на беларускай мове. На старонцы парафіі айцец Андрэй адзначыў, што грэка-каталіцкая служба па-беларуску адбылася ўпершыню ў Беластоку.
