Колькі ў Беларусі ўкраінскіх бежанцаў і чым яны забяспечаныя? Разбіраемся

Афіцыйныя лічбы ў разы адрозніваюцца ад дадзеных ААН, забеспячэнне ўкраінскіх бежанцаў горшае, чым тых, хто атакаваў польскую мяжу.

Вярхоўны камісар па справах бежанцаў ААН Філіпа Грандзі 12 студзеня 2023 года падзякаваў Беларусь за падтрымку, што аказваецца бежанцам з Украіны, паведамілі ў Міністэрстве замежных спраў, піша Спутнік. 

У матэрыяле прыводзяцца лічбы, згодна з якімі з лютага 2022 года ў Беларусь, паводле статыстыкі Дзяржпагранкамітета, прыбылі звыш 75 тысяч грамадзян Украіны.

200 000, 70 000 ці 17 000? Ці 7 000?

Але гэтыя лічбы ніяк не суадносяцца з дадзенымі Упраўлення Вярхоўнага камісара ААН па справах бежанцаў па стане на 6 снежня 2022 года – ААН кажа толькі аб 17 260 бежанцах, якія прыбылі ў Беларусь (дадзеных аб колькасці выбыўшых няма), гэта амаль у 5 разоў ніжэй за дадзеныя памежных служб Беларусі.

Пры гэтым МУС Беларусі ўстанавіла размеркавальныя квоты рэгістрацыі хадайніцтваў на 2023 год агульнай колькасцю 2 500. Адпаведная пастанова ведамства №305 ад 21 снежня 2022 года афіцыйна апублікавана на Нацыянальным прававым інтэрнэт-партале.

Размяркоўваюцца квоты наступным чынам:

Віцебская і Гомельская вобласці – па 500 чалавек;

Брэсцкая і Гродзенская вобласці – па 380 чалавек;

Мінская – 350 чалавек;

Магілёўская – 390 чалавек.

Вось гэтыя лічбы ўжо стасуюцца з дадзенымі ААН.

Нагадаем, што 18 сакавіка 2022 года, А. Лукашэнка агучыў агульную колькасць украінскіх бежанцаў, якія прыбылі на тэрыторыю Беларусі. Паводле яго слоў, пачынаючы з узброенага канфлікту на Данбасе ў 2014 годзе “ў краіну ўехала больш за 200 тысяч украінцаў” – паведамляла БелТА. 

Лукашэнка пракаментаваў гэты факт наступным чынам: «Нехта лічыць 170-180 тысяч, нехта — 200 тысяч. Але ў гэтых межах. Адзінкі пасля гэтага з’ехалі. Цяпер назад вярнуліся».

Па дадзеных апошніх перапісаў насельніцтва Беларусі 2019 і 2009 года, доля ўкраінцаў застаецца нязменнай на адзнацы 1,7% ад агульнай колькасці жыхароў краіны: у 2009 годзе пражывала 158 723, у 2019 годзе –159 656 (для параўнання: у 1999 годзе – 237 014).

Эксперты сцвярджаюць, што дадзеныя перапісаў цалкам абвяргаюць дадзеныя А. Лукашэнкі аб уездзе 170-200 тысяч украінцаў з 2014 года. Калі ў такой колькасці яны і заязджалі, што мала верагодна, то тут жа ў сваёй большасці яны з’ехалі ў іншыя краіны.

У верасні 2014 года СМІ пісалі аб прыбыцці ў Беларусь “больш за 25 тысяч уцекачоў з Украіны” . Адкуль узяліся яшчэ 145-175 тысяч, невядома.

З мэтай вызначэння колькасці ўкраінскіх мігрантаў, Прадстаўніцтва Міжнароднай арганізацыі па міграцыі (МАМ) у Рэспубліцы Беларусь у супрацоўніцтве з МУС, агенцтвамі ААН і Беларускім Чырвоным Крыжам запусцілі Матрыцу ўліку перамяшчэнняў – інструмент, які дазваляе збіраць і аналізаваць дадзеныя аб мабільнасці, уразлівасцях і патрэбах мігрантаў, у тым ліку для таго, каб асобы, якія прымаюць рашэнні і рэагуюць на міграцыйныя выклікі, маглі аказваць гэтым групам насельніцтва больш эфектыўную дапамогу.

Паводле апублікаванай справаздачы ААН у Беларусі застаюцца каля 7200 грамадзян Украіны – што ў 30 разоў менш агучаных Лукашэнкай лічбаў – і 1100 грамадзян трэціх краін. У асноўным яны прыязджаюць з Данецкай вобласці, а таксама з Луганскай, Харкаўскай, Кіеўскай і Чарнігаўскай абласцей.

Амаль палова з іх уехала ў Беларусь напрамую з Украіны, 33% з Польшчы, 19% з Расіі і менш за 1% з Літвы і Латвіі.

Большасць украінскіх мігрантаў – мужчыны ад 19 да 39 гадоў. Каля паловы з іх плануе застацца ў Беларусі, у той час як іншая палова мае намер патрапіць у Нямеччыну, Іспанію, Францыю, Польшчу і іншыя краіны ці вярнуцца ў краіны свайго паходжання.

Большасць апытаных украінцаў плануюць пакуль заставацца ў Беларусі – ў асноўным, таму што тут у іх ёсць сваякі і сябры. Пры гэтым кожны трэці хацеў бы вярнуцца на радзіму, калі гэта будзе магчыма і бяспечна.

Восенню 2022 года МУС паведаміла аб выдачы грамадзянства 7,3 тысячы выхадцаў з Украіны. Але працэдура грамадзянства – працяглая і гэта не закранула тых, хто прыбыў у 2022 годзе. 

Роўныя правы з беларусамі?

Украінцам, якія прыбылі ў Беларусь, з верасня 2022 года сталі прадастаўляць дадатковыя льготы і пашырылі іх правы. Гэта прадугледжана адпаведным указам.

У новай рэдакцыі выкладзены ўказ ад 30 жніўня 2014 года “Аб знаходжанні грамадзян Украіны ў Рэспубліцы Беларусь. “Прадугледжана прадастаўленне названай катэгорыі асоб правоў нароўні з беларускімі грамадзянамі, а менавіта на дашкольную, агульную і спецыяльную адукацыю; атрыманне прафесійна-тэхнічнай, сярэдняй спецыяльнай і вышэйшай адукацыі за кошт сродкаў рэспубліканскага і (або) мясцовых бюджэтаў або на ўмовах аплаты; даступнае медыцынскае абслугоўванне; прызначэнне дапамог на дзяцей і пенсій” – гаворыцца ў паведамленні.

Дакумент вызваляе грамадзян Украіны ад выплаты дзяржпошлін за рэгістрацыю часовага знаходжання, выдачу дазволу на часовае пражыванне, разгляд заявы аб выдачы дазволу на пастаяннае пражыванне ў рэспубліцы, выдачу біяметрычнага віду на жыхарства. 

Усё так. Але, каб здзяйсняць усе астатнія адміністрацыйныя працэдуры неабходна кожны раз выплачваць па ½ базавай велічыні, і гэтыя выдаткі значна вышэйшыя пазначаных ільгот. Уцекачам, калі афармляюць афіцыйна сваё бежанства, даюць толькі дапамогу ў 1 базавую велічыню (32 рублі ў 2022 годзе, 37 – у 2023).

Якія бежанцы лепш?

Самі супрацоўнікі міграцыйных службаў зазначаюць, што такая падтрымка не задавальняе большасць бежанцаў і яны імкнуцца выехаць у іншыя краіны. Бо трэба акрамя харчавання, адзення, аплачваць жыллё, транспарт, камунальныя паслугі, паслугі сувязі.

ДзяржСМІ пішуць, што амаль кожны апытаны мігрант і бежанец атрымаў гуманітарную дапамогу ў Беларусі – у асноўным ад міжнародных арганізацый. 

Пры гэтым ўсе бежанцы яшчэ маюць патрэбу ў падтрымцы – фінансавай дапамозе, прадуктах харчавання, сродках гігіены, адзенні, доступу да паслуг аховы здароўя. Міжнародная арганізацыя па міграцыі аказвае гэтыя віды дапамогі, а таксама дапамагае з пражываннем, транспартам і працаўладкаваннем.

Большасць бежанцаў і мігрантаў паведамляюць: дапамога была. Выдалі аднаразова пакет з прадуктамі харчавання: 0,5 кг макарон, 0,7 кг рысу, сушкі, пітную ваду, пачак перапечкаў «Мінскія», намазка на хлеб Namazka, 3 пачкі печыва, рулон туалетнай паперы, сурвэткі, папяровыя ручнікі, шампунь, дэзінфікуючую вадкасць, зубную пасту, зубную шчотку, галеты, слоік 0,3 кг мясных кансерваў.

Цяпер параўнаем, што выдавалі беларускія ўлады на беларуска-польскай мяжы бежанцам з краін Азіі і Афрыкі штодня(!) ў канцы 2021 года: малако, кансервы, хлеб, пюрэ хуткага прыгатавання, салодкае, садавіну. Аб гэтым паведамляў генеральны сакратар Беларускага Чырвонага Крыжа Дзмітрый Шаўцоў. 

Тады было зазначана, што 2 000 бежанцам штодзень дастаўляюць каля 8 т прадуктаў. Гарачае харчаванне – гарбату і кашы – рыхтуюць ваенныя. Валанцёры раздаюць сфарміраваныя загадзя прадуктовыя пакеты: 2 л малака, хлеб, два слоікі мясных кансерваў, два слоікі рыбных кансерваў, пюрэ хуткай падрыхтоўкі, каўбасу, кандытарскія вырабы, садавіну. “Штодня фарміруем каля 4 тон такіх набораў” – казаў Дзмітрый Шаўцоў.

А што ў суседніх краінах?

Параўнаем беларускую дапамогу з дапамогай у суседніх краінах, не вельмі заможных.

У Літве ў 2022 годзе стандартны прадуктовы кошык, што для незаможных літоўцаў, што для бежанцаў з Украіны, складаецца з дзевяці розных прадуктаў: аўсянка хуткага прыгатавання, мясныя і агароднінныя кансервы і кансерваваныя супы, малако, алей, печыва. Дапамогу размяркоўваюць самакіраванні і дзве няўрадавыя арганізацыі: фонд Maisto Bankas і Літоўскі Чырвоны Крыж.

Атрымаць харчовы паёк можна ў 600 пунктах па ўсёй Літве. Дапамогу раздаюць раз на 1-2 месяцы, напрыклад ў другім паўгоддзі 2022 года рэалізовывалася ў чэрвені, жніўні, кастрычніку і снежні.

У Латвіі, напрыклад, у Даўгаўпілсе, бясплатнае гарачае харчаванне бежанцы могуць атрымаць на супавай кухні Сацыяльнай службы, у сталовай Арміі выратавання з панядзелка па пятніцу.

Акрамя таго, у Латвійскім Чырвоным Крыжы можна атрымаць пакеты дапамогі ад ЕС: прадукты харчавання, сродкі гігіены і бытавой хіміі, неабходнае для дзяцей, канцылярскія тавары і іншае.

Фота з адкрытых крыніц.