Дзень у гісторыі. Паўстаў мемарыял «Хатынь». Расстраляны Лістапад. Заснаваны архіў, які ўратаваў каталіцкую святыню. Нарадзілася аўтарка «Авантур Пранціша Вырвіча»

5 ліпеня 1818 года нарадзіўся Антон Яленскі.

Грамадскі дзеяч, буйны землеўласнік кіраўнік паўстання 1863-1864 гадоў на Міншчыне.

Нарадзіўся ў сям’і буйнога землеўласніка Мазырскага павета Мінскай губерні.

Адмовіўся падпісаць вернападданства расійскаму цару Аляксандра II, што рабіла мясцовае дваранства ў 1863, і быў арыштаваны.

Пакараны 15 гадамі катаргі ў Сібіры. Былі канфіскаваны ўсе яго маёнткі, якія пасля планавалася прадаць альбо ўзнагародзіць бясплатна расійскіх афіцэраў, што прымалі ўдзел у здушэнні паўстання.

wikimedia.org

---

5 ліпеня 1901 года нарадзіўся Уладзімір Вараксін.

Архітэктар, Заслужаны будаўнік БССР.

Сярод яго праектаў: будынак педтэхнікума ў Крычаве (цяпер школа №1), кінатэатр «Радзіма», комплекс будынкаў прамкамбіната, жылы пасёлак аўтарамонтнага заводу ў Магілёве.

bis.nlb.by

---

5 ліпеня 1938 года расстраляны Юрый Лістапад.

Настаўнік, кіраўнік беларускага руху на Случчыне, удзельнік Слуцкага збройнага чыну. Блізкі сябар Якуба Коласа.

Актыўна ўдзельнічаў у працы слуцкіх беларускіх арганізацый.

Неаднаразова арыштоўваўся органамі савецкай улады. 31 сакавіка 1938 «тройкай» НКУС за «антысавецкую агітацыю сярод зняволеных» прыгавораны да расстрэлу. Рэабілітаваны 16 ліпеня 1956 годзе.

wikimedia.org

---

5 ліпеня 1938 года ў Магілёве створаны Цэнтральны гістарычны архіў.

У былі захоўваліся ўсе дакументы з тэрыторыі БССР да 1917 году Архіў размяшчаўся ў будынку каталіцкага сабора Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і Святога Станіслава. Гэта ўратавала святыню ад разбурэння. Храм страціў частку роспісаў, рэдкі арган.

У 1963 годзе Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў быў пераведзены ў Мінск, а ў будынак касцёлу пераехаў Дзяржаўны архіў Магілёўскай вобласці.

Цяпер Дзяржаўны архіў вобласці знаходзіцца на вуліцы Чалюскінцаў.

planetabelarus.by

---

5 ліпеня 1969 года адбылося адкрыццё мемарыяльнага комплексу «Хатынь».

Мемарыял паўстаў на месцы знішчанай гітлераўцамі 22 сакавіка 1943 году разам з жыхарамі вёскі Хатынь.

Комплексам «Хатынь» ушанаваная памяць аб 186 спаленых з жыхарамі вёсак, якія не аднавіліся пасля вайны і 433 паселішчах, знішчаных з жыхарамі, але адроджаных па вайне.

Таксама аб ахвярах 66 лагераў смерці і месцаў масавага знішчэння грамадзян.

sportedu.by

---

5 ліпеня 1965 года нарадзілася Людміла Рублеўская.

Паэтэса, пісьменніца, літаратурны крытык.

Працавала ў газетах «Наша слова», «Літаратура і мастацтва». Аўтарка папулярнай серыі раманаў «Авантуры Пранціша Вырвіча». Яе гісторыяцэнтрычныя творы параўноўваюць з «меладраматычнымі інтэрпрэтацыямі» мастацкіх ідэй Уладзімера Караткевіча.

wikimedia.org

---

5 ліпеня 1970 года нарадзіўся Андрэй Лукашэвіч.

Беларускі гісторык, картограф.

Даследчык ваеннай і палітычнай гісторыі Беларусі, Расіі і Польшчы XVIII-пачатку XX стагоддзяў.

Аўтар больш за 300 навуковых, навукова-метадычных і навукова-папулярных артыкулаў аб напалеонаўскіх войнаў, 1-й сусветнай вайне, фармаванні і ахове заходняй мяжы Расійскай імперыі, дзейнасці службаў разведкі і контрразведкі.

nashi-lyudi.by

---

5 ліпеня 1996 года пайшоў з жыцця Васіль Вітка (Цімох Крысько).

Паэт, перакладчык, драматург, класік беларускай дзіцячай літаратуры.

У час сталінскіх рэпрэсій, у 1937 годзе быў выключаны з камсамолу і выгнаны з рэдакцыі «Чырвонай змены» «за страту пільнасці і лібералізм».

Узначальваў рэдакцыі газеты «Літаратура і мастацтва», часопісу «Вясёлка».

Паводле ўспамінаў унучкі, Юліі Чарняўскай, пасля рэферэндуму аб змяненні дзяржаўнай сімволікі, ініцыяванага Лукашэнкам, Васіль Вітка напісаў верш. Яго перасталі друкаваць, а па смерці не ўдалося дамагчыся ўсталявання мемарыяльнай дошкі на доме, дзе жыў.

wikimedia.org

---

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу “Вікепедыя” і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніц

---