Дзень у гісторыі: 26 жніўня. Рэфармаванне беларускай мовы і з’яўлянне «наркамаўкі». Нарадзілася паэтка Таццяна Сапач. Памерлі: літаратар Алесь Разанаў, гісторык Мікалай Улашчык

1933 год. Рэфармавалі беларускую мову.

Канец перыяду савецкай беларусізацыі.

Урад савецкай Беларусі прыняў пастанову «Пра змены і спрашчэнне беларускага правапісу».

Рэформа беларускага правапісу 1933 году– штучнае, ненатуральнае і прымусовае набліжэнне беларускай моўнай нормы да расійскай ва ўмовах жорсткага тэрору савецкіх уладаў без грамадскага і навуковага абмеркавання.

Прымусовае рэфармаванне мовы прывяла да суіснавання двух правапісаў. 

«Наркамаўку» навязалі беларусам у БССР, а традыцыйны класічны правапіс «Тарашкевіцу» захавалі беларусы замежжа. 

«Тарашкевіца» вярнулася была ў незалежную Беларусь. На ёй выдавалі газеты і кнігі. Па прыходзе да ўлады Лукашэнкі беларусаў сталі пераследаваць да публічнае выкарыстанне «ненарматыўнага правапісу» з “мяккімі знакамі”.

1962 год. Нарадзілася Таццяна Сапач (у замужжы – Дубавец).

Журналістка, паэтэса.

Удзельніца нацыянальна-культурніцкага і дэмакратычнага руху.

На радыёстанцыі «Беларуская маладзёжная» стварыла праграму «Альбаросіка», якая хутка адгукалася на тагачасныя змены ў грамадстве і імкнулася паскараць іх.

20 гадоў рыхтавала беларускую тэлепраграму «Віленскі сшытак» у Літве, супрацоўнічала з Радыё Свабода і радыёстанцыяй «Балтыйскія хвалі».

Займалася арганізацыяй беларускіх набажэнстваў у віленскай царкве Святога Мікалая.

1994 год. Памёр Сяргей Новік-Пяюн.

Паэт, празаік.

Удзельнік нацыянальна-культурнага руху ў Заходняй Беларусі. Тройчы арыштоўваўся польскімі ўладамі, сядзеў у турме.

Працаваў дырэктарам Слонімскага краязнаўчага музею.

Пад час Другой сусветнай вайны за сувязь з партызанамі адпраўлены ў лагер смерці Калдычэва.

У 1944 годзе арыштаваны чэкістамі і апраўлены на 10 гадоў на Калыму.

Пісаў на беларускай, рускай, польскай мовах і на эсперанта.

Аўтар двух вершаваных зборнікаў. Некаторыя песні на яго творы лічацца народнымі, найбольш вядомыя з іх «Зорачкі» і «Над Шчарай» («Слонімскі вальс»).

1994 год. Памёр Мікалай Улашчык.

Гісторык, археограф, этнограф, краязнавец, літаратар.

Працаваў навуковым супрацоўнікам Інстытуту гісторыі АН СССР.

Аўтар навуковых прац па гісторыі Вялікага Княства Літоўскага, па праблемах летапісання, крыніцазнаўства і археаграфіі.

Рэдагаваў два тамы беларуска-літоўскіх летапісаў.

Адшукаў і апісаў “Ленінградскі” і “Краснаярскі” спісы «Хронікі літоўскай і жамойцкай».

Арыштоўваўся савецкімі органамі ў 1930, 1932, 1941, 1950 гадах. Адпраўлены быў у сібірскія лагеры.

У Старых Дарогах яму стаіць помнік.

2001 год. Памёр Валерый Маслюк.

Рэжысёр, актор, драматург, паэт.

Галоўны рэжысёр Магілёўскага абласнога тэатру, Рускага драматычнага тэатру імя Горкага, рэжысёр-пастаноўшчык, дырэктар драматычнага тэатру імя Якуба Коласа.

Аўтар тэатральных пастановак і п’есаў.

2006 год. Памёр Іван Чыгрын.

Літаратуразнавец, паэт, крытык.

Працаваў у Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР.

Аўтар літаратурна-крытычных артыкулаў. Даследаваў станаўленне беларускай прозы, творчасць абʼяднанняў «Маладняка», «Узвышша», а таксама гісторыю беларускай савецкай літаратуры.

2021 год. Памёр Алесь Разанаў.

Пісьменнік і перакладчык.

Паэт-наватар, аўтар новых паэтычных формаў, новых жанраў, стваральнік новай паэтыкі.

У 1968 годзе стаў адным з арганізатараў збірання подпісаў пад лістом у ЦК КПБ з патрабаваннем вярнуць беларускамоўнае навучанне ў БДУ. Пасля гэтага і наведвання Ларысы Геніюш, выключаны з БДУ.

Член Беларускага ПЭН-цэнтра.

Аўтар шматлікіх паэтычных зборнікаў, некаторыя з якіх лічацца этапнымі для беларускай паэзіі.

Перакладаў з літоўскай, латышскай, грузінскай, балгарскай, сербскахарвацкай, чэшскай, англійскай моваў.

 

---

У публікацыі выкарыстаныя звесткі з рэсурсу «Вікіпедыя» і іншых адкрытых у інтэрнэце крыніцаў

---