Сусветны дзень дзіцяці (World Children’s Day, з 1959 года).
Генеральная Асамблея ААН у гэты дзень у 1959 годзе прыняла дэкларацыю правоў дзіцяці, а ў 1989 – Канвенцыю аб правах дзіцяці.
Штогод 11 мільёнаў дзяцей паміраюць, не дажыўшы да свайго пятага дня нараджэння, яшчэ дзясяткі мільёнаў застаюцца фізічна ці разумова хворымі, не маючы магчымасці для сталення, жыцця і развіцця.
Дзіцячы фонд ААН вядзе шырокую працу па ўсіх аспектах дзіцячага здароўя, здароўя цяжарных жанчын.
Міжнародны дзень аховы дзяцей адзначаецца штогод 1 чэрвеня.
1480 год. Нарадзіўся Фернан Магелан.
Партугальскі і іспанскі мараплаўца.
Камандаваў экспедыцыяй, якая здзейсніла першае кругасветнае падарожжа (22 сакавіка 1518 – 8 верасня 1522).
Адкрыў праліў (Магеланаў) паміж Атлантычным і Ціхім акіянамі.
Экспедыцыя даказала шарападобнасць Зямлі.
Магелан быў забіты на востраве Мактан (Філіпіны) падчас сутычкі з мясцовымі жыхарамі 27 красавіка 1521 года.
Далей павеў экспедыцыю яго памочнік Эль-Кана.
1621 год. Памёр Крыштоф Радзівіл Пярун.
Дзяржаўны дзеяч ВКЛ. Сын Мікалая Радзівіла Рудога, вялікі гетман літоўскі, ваявода віленскі.
Удзельнік Інфлянцкай вайны 1558-1582 гадоў: узяў замак Усвяты, нанёс паражэнне расійскаму войску каля Вялікіх Лук.
Удзельнічаў у рэйдзе (1581) па тылах рускіх войск да вярхоўяў Волгі, заняў Старыцу і Ржэў, што разам з аблогай Пскова прымусілі Івана Грознага падпісаць перамір’е. Гэты рэйд паслужыў нагодай для стварэння шэрагу паэтычных твораў у гонар Крыштафа Радзівіла – Ф. Градоўскага, Г. Пельгрымоўскага, Я. Каханоўскага, А. Рымшы.
Прыхільнік плана стварэння дзяржаўнай уніі ВКЛ, Польшчы і Расіі на чале з вялікім князем.
Змагаўся з паўстаннем Налівайкі 1594-1596. У 1601 года нанёс паражэнне шведам ў бітве пад Кокенгаўзэнам, узяў Вендэн.
Фундатар і будаўнік кальвінісцкіх сабораў, апякун вучоных, дзеячаў беларускай культуры.
1648 год. Каралём Польшчы і вялікім князем ВКЛ абраны Ян Казімір Ваза.
Займаў сталец да 1668 года. Апошні з дынастыі Ваза. Намінальна і спадчынна да 1660 году насіў тытул караля Швецыі. Кардынал ордэна езуітаў.
У 1661 годзе надаў езуіцкай калегіі ў Львове статус унівэрсытэту — першага ва Ўкраіне.
У час яго кіравання адбыліся найбольш разбуральныя войны: з Масковіяй (1654-1667) і Швецыяй (1655-1660). Маскоўскія войскі акупавалі большую частку ВКЛ, а шведы — значную частку Польшчы разам з Варшавай.
У 1657 годзе Рэч Паспалітая адмовілася ад сувэрэнных правоў на Прусію, паводле Андрусаўскага міру (1667) страціла Смаленскае ваяводства, Кіеў і ўсе тэрыторыі Ўкраіны на ўсход ад Дняпра.
Агульны гаспадарчы заняпад Рэчы Паспалітай, няўдачы ў войнах, аслабленне міжнароднага становішча дзяржавы, напружаныя адносіны з магнатамі і шляхтай прывялі да таго, што 16 верасьня 1668 года Ян Казімір адмовіўся ад кароны і назаўсёды выехаў у Францыю.
1695 год – Партугальскія каланізатары абезгаловілі Зумбі дус Палмарэса (у хрышчэнні Мозес Бруна Грэгарыа).
“Чарнаскуры Спартак”, правадыр збеглых негрыцянскіх рабоў Паўночна-Усходняй Бразіліі.
Яшчэ за 100 з лішнім гадоў да гэтага ў бразільскіх джунглях сталі ўзнікаць шматлікія квіломба – ваенныя лагеры збеглых рабоў, якія нападалі на каланізатараў і вызвалялі не толькі сваіх субратаў па расе, але і індзейцаў. Зумбі быў выхаваны партугальскім святаром і ў 1677 годзе, нягледзячы на маладосць, быў абраны вярхоўным кіраўніком найбуйнейшага квіломба – Палмарэса.
Пад лозунгам “Лепш памерці, чым жыць рабом” Зумбі больш за два дзесяцігоддзі змагаўся з партугальцамі і галандцамі, але быў выдадзены здраднікам. Дзень яго гібелі адзначаецца ў Бразіліі як Дзень негрыцянскай самасвядомасці.
1899 год. Нарадзіўся Міхась Клімковіч.
Беларускі пісьменнік, крытык, драматург, аўтар тэксту гімна БССР – «Мы, беларусы».
Першы старшыня праўлення Саюза пісьменнікаў БССР (1934-1939).
У 1936 годзе спрабаваў скончыць жыццё самагубствам, бо быў абвінавачаны ў сувязях з «трацкістамі і нацдэмамі».
Аўтар многіх паэм, вершаваных п’ес, драматычных твораў, некаторыя з якіх ставілася ў купалаўскім тэатры, лібрэта да опер і балетаў, перакладаў на беларускую мову творы рускіх, украінскіх, польскіх, літоўскіх аўтараў і іншых.
Даследаваў беларускую літаратуру.
Памёр 5 лістапада 1954 года.
1901 год. нарадзіўся Міхась Зарэцкі (Касянкоў).
Беларускі празаік, драматург, перакладчык, крытык.
Дзяцінства прайшло ў в. Зарэчча (цяпер частка Шклова) – адсюль псеўданім.
Настаўнічаў на Магілёўшчыне, загадваў Шклоўскім валасным аддзелам народнай асветы, быў палітпрацаўніком Чырвонай Арміі, загадваў аддзелам літаратуры і мастацтва акадэміі навук.
Член кіраўніцтва літаратурнага аб’яднання «Маладняк», рэдактар часопіса «Маладняк». Адзін з ініцыятараў стварэння новага літаб’яднання «Полымя».
Адзін з ініцыятараў тэатральнай дыскусіі ў лістападзе 1928 года. Яго выступленні ў друку былі расцэненыя як праявы нацыянал-дэмакратызму.
Арыштаваны 3 лістапада 1936 года, асуджаны 28 кастрычніка 1937 года да вышэйшай меры пакарання і на наступны дзень расстраляны.
Аўтар апавяданняў, аповесцяў, п’ес, крытычных артыкулаў. Пачынальнік рамантычнага кірунку ў беларускай савецкай прозе. Многія рукапісы загінулі, у прыватнасці, гістарычная драма «Рагнеда», працяг рамана «Крывічы».
Пераклаў на беларускую мову раман «Цэмент» Ф. Гладкова, «Прыгоды бравага салдата Швейка ў часе сусветнай вайны» Я. Гашака.
1917 год. Начальнікам штаба Вярхоўнага галоўнакамандуючага прызначаны начальнік магілёўскага гарнізона генерал Міхаіл Бонч-Бруевіч.
Рускі і савецкі геадэзіст, ваены тэарэтык, удзельнік Першай сусветнай і грамадзянскай войн. З беларуска-літоўскай шляхты Магілёўскай губерні.
Генерал-маёр імператарскай і генерал-лейтэнант Чырвонай арміі.
Доктар ваеных і тэхнічных навук.
Першы царскі генерал, які перайшоў на бок Савецкай Расіі.
1945 год. Распачаўся судовы працэс у Нюрнбэргу над 24 ваеннымі кіраўнікамі нацысцкай Нямеччыны.
Пачатак Нюрнбэргскага працэсу – суда над ваеннымі злачынцамі Трэцяга рэйху.
Міжнародны судовы працэс над групай галоўных нацысцкіх ваенных злачынцаў праходзіў з 10:00 20 лістапада 1945 па 1 кастрычніка 1946 года ў Міжнародным ваенным трыбунале ў Нюрнбергу (Германія).
Пагадненне аб стварэнні Міжнароднага ваеннага трыбунала і яго Статут былі выпрацаваны СССР, ЗША, Вялікабрытаніяй і Францыяй падчас лонданскай канферэнцыі ў чэрвені-жніўні 1945 года.
Сярод адданых суду былі Г. Герынг, Р. Гес, І. Рыбентроп, В. Кейтэль, Э. Кальтэнбрунер, А. Розенберг, Г Шахт, Г. Круп, К. Дзенніц, А. Йодль, М. Борман і іншыя.
Усім ім было прад’яўлена абвінавачанне ў здзяйсненні найцяжкіх ваенных злачынстваў і ў складанні і ажыццяўленні змовы супраць міру і чалавечнасці.
Яшчэ ў 1950-х гадах былі прадпрынятыя спробы стварыць пастаянна дзейны міжнародны крымінальны суд, які б разглядаў справы аб здзяйсненні ваенных злачынстваў і злачынстваў супраць чалавечнасці ў будучыні, але такі орган (Міжнародны крымінальны суд) пачаў сваю дзейнасьць толькі ў 2002 годзе.
1948 года. Нарадзілася Яўгенія Янішчыц.
Беларуская паэтэса, перакладчыца. “Самая таленавітая з усіх самых таленавітых паэтэс Беларусі” (В. Быкаў). Лаўрэатка прэміі Ленінскага камсамола Беларусі, Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы.
Аўтар вершаў, 6 зборнікаў лірыкі, зборніка выбраных твораў «У шуме жытняга святла», паэм, літаратурна-крытычных артыкулаў, рэцэнзій.
Перакладала на беларускую мову з рускай і ўкраінскай.
Яе асобныя вершы пакладзены на музыку.
Паэтычная спадчына паэткі – адна з самых яскравых і таленавітых старонак беларускай літаратуры другой паловы XX стагоддзя.
Цяжка і марудна папраўлялася пасля аварыі ў Магілёве ў 1976 годзе, калі атрымала мноства пераломаў і была надоўга прыкавана да бальнічнага ложка. Яна так і не здолела перамагчы фізічны боль і пакуты. Па афіцыйнай версіі, паэтка трагічна загінула 25 лістапада 1988 года. Яна выпала з восьмага паверха аднаго з мінскіх дамоў.
Яе імя носіць школа ў в. Парэчча Пінскага раёна.
1954 год. Нарадзілася Святлана Снапкоўская.
Беларускі гісторык і педагог. Доктар гістарычных навук, прафесар.
Працавала ў БДУ, Нацыянальным інстытуце адукацыі, Беларускім педагагічным універсітэце імя М. Танка.
Даследуе гісторыю палітыкі царызму ў галіне адукацыі на Беларусі, педагогікі і асветы Беларусі ў 2-й пал. ХІХ ст. – пачатку XX стагоддзя. Адзін з рэдактараў калектыўных прац «Асвета і педагагічная думка на Беларусі: Бібліяграфічны паказ», «Народная педагогіка беларусаў».
1962 год. У в. Ракушава Круглянскага раёна нарадзіўся Міхаіл Баразна.
Беларускі мастак, мастацтвазнаўца, рэктар Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў. Ганаровы член Расійскай акадэміі мастацтваў.
Працаваў у выдавецтве «Беларусь». З 1992 года працуе ў Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў. Прафесар кафедры гісторыі і тэорыі мастацтваў.
У якасці рэктара БДАМ удзельнічаў у рэпрэсіях супраць студэнтаў, якія пратэставалі супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў 2020 года. У сувязі з гэтым з чэрвеня 2021 года знаходзіцца ў санкцыйных спісах Еўрасаюза.
1988 год. Памёр ўраджэнец Мсціслаўскага раёна Гаўрыла Гарэцкі.
Беларускі геолаг, географ, эканаміст, дэмограф, археолаг, грамадскі дзеяч. Доктар геолага-мінералагічных навук, заслужаны дзеяч навукі. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР, Дзяржаўнай прэміі БССР. Родны брат класіка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага.
Першы дырэктар (1927) Беларускага навукова-даследчага інстытута сельскай і лясной гаспадаркі. У 28 гадоў стаў акадэмікам – самы малады сярод акадэмікаў да гэтага часу.
Арыштоўваўся ДПУ (1920, 1922, 1930, 1937, 1938). У 1931, 1938 годах прыгаворваўся да расстрэлу.
Вязень ГУЛАГ. У лагерах стаў геолагам. У 1939-1968 гадах – удзельнік будоўляў амаль усіх найбуйнейшых ГЭС у еўрапейскай частцы Расіі і Украіны, каналаў, вадасховішчаў, абвадняльных, арашальных і шлюзавых сістэм.
Па вяртанню на Беларусь, працаваў у Інстытуце геахіміі і геафізікі АН БССР.
Аўтар даследаванняў па эканоміцы, насельніцтве, фальклоры, дэмаграфіі, археалогіі, геалогіі. Ім закладзены асновы новай у СССР галіны ведаў – палеапатамалогіі, вучэння аб старажытных рэках.
Адзін са стваральнікаў руска-беларускага слоўніка. Аўтар успамінаў пра Максіма Горкага, Якуба Коласа, Янку Купалу, Максіма Гарэцкага і іншых.
Дамогся вяртання імя і творчасці Максіма Гарэцкага.
У гонар яго названы 13 відаў выкапнёвых раслін і жывёл.
2020 год. Памёр ураджэнец Крычаўскага раёна Віктар Цітоў.
Беларускі этнолаг і гісторык культуры. Доктар гістарычных навук, прафесар.
Выхаванец гісторыка-геаграфічнага факультэта Магілёўскага педінстытута.
Распрацаваў канцэпцыю гісторыка-этнаграфічнага раянавання Беларусі. Даследаваў тыпалогію культурных ландшафтаў, гістарычныя стасункі Беларусі і сумежных тэрыторый, беларускую дыяспару, этнічную гісторыю і геаграфію Беларусі, традыцыйную народную культуру, гісторыю народнай адукацыі, праблемы нацыянальных узаемаадносін.
Удзельнічаў у распрацоўцы навукова-метадычных прынцыпаў аховы помнікаў, арганізацыі музеяў-скансэнаў, у складанні «Нацыянальнага атласу Беларусі».
Семаглутыд – прэпарат для зніжэння вагі і барацьбы з дыябетам – дэманструе выдатныя вынікі па…
39-гадовы інжынер птушкафабрыкі ў Шклове на працягу некалькіх месяцаў выкрадаў з інкубатарнай сутачных куранятак-бройлераў і…
Двухпавярховы склад з часткай абарончага вала Бабруйскай крэпасці выстаўлены на аўкцыён. Пасля продажу двух складоў…
Падчас спальвання смецця жыхаром вёскі Лубнішча Магілёўскага раёна пацярпеў яго сын 2015 года нараджэння. Як…
Магілёўскі прадпрымальнік Павел Макаранка атрымаў два гады зняволення па артыкуле за абразу Лукашэнкі – паведамляе…
Дзеля падвозу людзей да могілак дзесяць аўтобусных маршрутаў Магілёва памяняюць свой расклад і схему праезду…