Навіны

Дзень у гісторыі. 11 мая. Штурм Магілёва. Пушкін у Магілёве. Монтэ-Касіна. Помнікі Т. Касцюшку, К. Тураўскаму. Нарадзіліся барон Мюнхгаўзен, кампазітар І. Берлін. Загінуў Марат Казей.

1655 год. Пасля апошняга няўдалага штурму Магілёва скончылася блакада горада войскамі ВКЛ (аблога доўжылася з 12 лютага).

Апошні штурм ужо фактычна прыкрываў адыход польска-літоўскага войска ад горада. Войскі Радзівіла вывелі з сабой да 10 000 гараджан, частка з якіх – да 2 000 чалавек –  была адбітая пад Талачынам казакамі Яўхіма Каробкі.

Дакладныя страты ўсяго рускага гарнізона невядомыя, але стралецкія і салдацкія палкі страцілі палову свайго складу. Калі праецыраваць гэтыя страты на агульную колькасць, то беззваротныя страты гарнізона склалі каля 2 000 чалавек.

Страты польска-літоўскага войска падчас усёй кампаніі маглі дасягаць 5 000 чалавек, большая частка якіх была страчана падчас працяглай аблогі крэпасці. Аблога Магілёва, такім чынам, стала адной з самых кровапралітных кампаній за час вайны 1654-1667 гадоў.

1720 год. Нарадзіўся Карл Фрыдрых Іеранім фон Мюнхгаўзен (1720-1797).

Саксонскі барон, фантазёр і апавядальнік, які стаў літаратурным персанажам. Імя Мюнхгаўзена стала намінальным, як абазначэнне чалавека, які расказвае неверагодныя гісторыі.

У беларускім горадзе Глыбокае на могілках пахаваны Фердынанд і Вільгельміна фон Мюнхгаўзен, якія памерлі 31 сакавіка 1871 года, іх лічуць нашчадкамі знакамітага фантазёра.

Барон быў на расійскай службе ў 1738-1754 гадах, як паж герцага А. Ульрыха – мужа прынцэсы Ганны Леапольдаўны, удзельніка турэцкай кампаніі ў войску фельдмаршала Мініха, афіцэра Браўншвейгскага кірасірскага палка.

Ажаніўся з рыжскай дваранкай Якабін фон Дунтэн, жыў у маёнтку ў Дунце пад Рыгай.

Апавяданні барона пра жыццё ў Расіі шырока разыходзіліся па наваколлях і нават праніклі ў друк.

У 1781 годзе збор пацешных гісторый быў апублікаваны ў берлінскім альманаху «Даведнік для вясёлых людзей». У 1785 годзе была апублікавана кніга Р. Распе пра прыгоды барона.

Памятнікі барону ўстаноўлены ў Глыбокім, ва ўкраінскіх Хмяльніцкім і Крэменчузе, у Маскве, у Калінінградзе і Гур’еўску, нямецкім Бадэнвердэры, у малдаўскіх Бэндэрах, у Браціславе.

У латвійскім Дунце і на радзіме ў Бадэнвердэры працуюць музеі Мюнхгаўзена.

Помнік Мюнхаузену ў Глыбокім

1820 год. Магілёў наведаў А. Пушкін.

Гэта адбылося падчас яго шляху ў ссылку. Пасля Магілёва прыпыняўся ў Прапойску. Другі раз славуты паэт наведаў горад у 1824 годзе.

У гонар А. Пушкіна ў 1967 годзе вуліца Новачарнігаўская перайменавана ў Пушкінскі праспект, усталяваны мемарыяльная дошка на вул. Ленінская, 33, тры помнікі: у скверы 700-годдзя Магілёва, на тэрыторыі гарвадаканала і каля былога будынка бібліятэчнага каледжа па вуліцы Касманаўтаў. 

Апошні быў адкрыты 6 чэрвеня 2015 года і выклікаў скандал з вершам на пастаменце – урывак з “Паклёпнікам Расіі” на задушэнне нацыянальнага паўстання 1830-1831 гадоў.

Магілёўскія гісторыкі А. Агееў і І. Пушкін адзначылі, што тэкст на помніку ў парушэнне працэдуры не разглядаўся тапанімічнай камісіяй.

Пасля шырокага розгаласу радкі верша «Паклёпнікам Расіі» былі прыбраныя з помніка.

Помнік у скверы 700-годдзя Магілёва.

1833 год. Нарадзіўся Бенедыкт Дыбоўскі (1833-1930).

Расійскі, беларускі і польскі заолаг, прыродазнавец, урач. Член-карэспандэнт АН СССР, акадэмік Кракаўскай акадэміі, даследчык Сібіры.

Доктар медыцыны, прафесар заалогіі i палеанталогіі ў Варшаве. За ўдзел у паўстанні ў 1864 годзе асуджаны на 15 гадоў катаргі i сасланы ў Сібір.

Даследаваў жывёльны i раслінны свет возера Байкал, рэк Амур i Ангара, узбагаціў заалогію шэрагам новых адкрыццяў, вывучаў Камчатку.

3 1882 года прафесар заалогіі ў Львоўскім універсітэце, у якім арганізаваў музей заалогіі з камчацкіх экспанатаў. Вывучаў беларускія азёры Любань, Свіцязь, Чорнае i іншыя, гісторыю і этнаграфію беларусаў.

Пахаваны на Лычакоўскіх могілках у Львове.

Першым сур’ёзным даследчыкам спадчыны Дыбоўскага стаў ураджэнец Дрыбінскага раёна, дацэнт Магілёўскага педінстытута географ Гаўрыла Вінкевіч (1918–2001).

Польская манета ў 10 злотых.

1888 год. У Магілёве(?) нарадзіўся Ірвінг Берлін (1888-1989).

Амерыканскі кампазітар і паэт-песеннік, адзін з «вялікай пяцёркі» амерыканскіх кампазітараў ХХ стагоддзя.

Аўтар каля 700 песень, музыкі для 13 драматычных спектакляў і 7 кінафільмаў.

Сярод найбольш вядомых твораў – «Божа, блаславі Амерыку», якая лічыцца другім, неафіцыйным гімнам ЗША пасля выканання на прэзідэнцкіх выбарах у 1940 годзе.

У розныя часы сам Берлін называў розныя гарады месцам свайго нараджэння – Магілёў, Талачын, Табольск, Цюмень.

1910 год. Прэідэнт ЗША У. Говард Тафт адкрыў помнік Тадэвушу Касцюшку ў Вашынгтоне.

Пастаўлены непадалёк ад Белага дому, у паўночна-ўсходнім канцы парку Лафаета, на авеню Пенсільваніі. З’яўляецца адным з элементаў Скульптурнага комплексу Амерыканскай рэвалюцыі, размешчанага на пляцах і ў скверах Вашынгтона.

16 лістапада 2010 года ў Варшаве адкрыта копія вашынгтонскага помніка.

1939 год. Загінуў у ГУЛАГу Павел Жаўрыд (1889-1939).

Беларускі грамадска-палітычны дзеяч, журналіст, адзін з кіраўнікоў Слуцкага збройнага чыну.

Скончыў Слуцкую гімназію, Віленскую вайсковую вучэльню, вучыўся на юрыдычным факультэце Варшаўскага ўніверсітэта. Удзельнік 1 Сусветнай вайны. Удзельнік Усебеларускага з’езда 1917 года.

Працаваў у Слуцкім павятовым зямельным аддзеле, быў членам камісіі па праверцы дзейнасці Слуцкай ЧК. Жаўрыд выкрыў шматлікія злоўжыванні, за што быў у 1919 года арыштаваны ЧК, быў зняволены.

У 1920 годзе Найвышэйшай радай БНР прызначаны камісарам Случчыны, уваходзіў у склад Беларускай рады Случчыны. Адзін з кіраўнікоў Слуцкага паўстання 1920 года.

Арыштаваны ДПУ 18 ліпеня 1930 года, асуджаны да 5 гадоў лагераў. Зноў арыштаваны ў 1937 годзе і асуджаны на 10 гадоў лагераў.

1944 год. Загінуў у баі з нямецкімі захопнікамі 14-гадовы Марат Казей (1929-1944).

Беларускі піянер-герой, партызан. Разам з украінцам Валем Коцікам з’яўляецца самым юным Героем Савецкага Саюза.

Ажыццяўляючы аперацыю ў варожым тыле, апынуўся ў коле фашысцкіх салдатаў і падарваў сябе і іх гранатай.

У 1965 годзе пасмяротна атрымаў званне Героя Савецкага Саюза.

У 1959 годзе ў Мінску ў Піянерскім парку, што на скрыжаванні вуліц Я. Купалы і Куйбышава, усталяваны помнік – Марат Казей за некалькі імгненняў да гібелі.

1944 год. Пачалася чацвёртая і апошняя атака войск саюзнікаў падчас бітвы пад Монтэ-Касіна.

У складзе 2-га польскага корпусу генерала Андэрса беларусы складалі 30%.

З 924 забітых жаўнераў корпусу каля падножжа Монтэ-Касіна пахаваны 264 беларусы. 10 000 беларусаў корпуса ўзнагароджаны Памятным крыжам Монтэ-Касіна.

1952 год. Памёр ураджэнец г. Бялынічы Міхаіл Юшкевіч (1899-1952).

Савецкі ваенаначальнік, генерал-маёр (1941).

Ад 1919 году ў Чырвонай Арміі, удзельнік баёў на Заходнім фронце, камандзір узводу, роты.

Скончыў бранятанкавую школу, курсы «Выстрал».

У Вялікую Айчынную вайну служыў на Далёкім Усходзе: камандзір дывізіі, корпусу, намеснік камандуючага войскамі Далёкаўсходняга фронту.

Ад 1946 года на камандных пасадах у вайсковых акругах.

1953 год. Памёр Гасан Канапацкі (1879-1953)

Беларускі вайсковец, дзеяч нацыянальна-вызвольнага руху, палкоўнік расійскай арміі, член Беларускай вайсковай камісіі, гетман Беларускіх вайсковых аддзелаў у польскім войску (1919-1921).

Паходзіў з шляхецкага роду татарскага паходжання.

Скончыў Полацкі кадэцкі корпус, Пецярбургскую артылерыйскую школу. Служыў у Мінску, на Далёкім Усходзе, Калузе. Удзельнічаў ва ўсіх трох галоўных сухапутных бітвах руска-японскай вайны, у Першай сусветнай вайне. За гераізм стаў уладальнікам ўсіх асноўных обер-афіцэрскіх ордэнаў таго часу.

У верасні 1919 года кіраваў вайсковым аддзелам Беларускай вайсковай камісіі, магчыма браў удзел у Слуцкім паўстанні.

Браў актыўны ўдзел у беларускім руху, кіраваў рэдакцыяй часопіса «Беларускі радны».

У 1941-1943 гадах быў старшынёй бацькоўскага камітэта Віленскай беларускай гімназіі, пісаў фельетоны ў «Беларускі голас».

1994 год. У Тураве на Замкавай гары ўсталяваны помнік у гонар Кірылы Тураўскага (1110-1182).

Царкоўны дзеяч, епіскап тураўскі, Святы праваслаўнай царквы, які таксама шануецца ў грэка-каталікоў Беларусі. Аўтар вядомых царкоўна-асветніцкіх і царкоўна-літаратурных твораў. Быў першым на Русі «стоўпнікам» (самазачынення ў келлі, у «стаўпе»).

Яму належаць 8 слоў-казанняў, 2 прытчы, 2 казанні, 2 пасланні да Васіля ігумена Пячорскага, 2 каноны і каля 30 спавядальных малітваў, дзе выявіліся яго духоўныя перажыванні.

Дні памяці: 28 красавіка і 4 чэрвеня (па юліянскім календары).

Існуе некалькі праваслаўных цэркваў, асвечаных у імя свяціцеля Кірылы: у Мінску, Тураве, Светлагорску, Лондане (2), Таронта, Нью-Ёрку.

Ордэн свяціцеля Кірыла Тураўскага – узнагарода Беларускай праваслаўнай царквы.

Апошнія навіны

Магілёўскае упраўленне капітальнага будаўніцтва злавілі на маніпуляцыях пры закупках

Буйнейшы забудоўшчык у Магілёўскім рэгіёне, абласное упраўленне капітальнага будаўніцтва сістэматычна парушала заканадаўства аб дзяржаўных закупках…

22 кастрычніка, 2024

Магия черная и белая – как депутат Дьяченко принимал граждан в Осиповичах

Депутат Олег Дьяченко во время приема граждан в Осиповичах внезапно собрал вокруг себя много людей…

22 кастрычніка, 2024

Два пенсіянеры за адзін дзень загінулі на пажарах у Клічаўскім раёне

Адразу два чалавекі сталі ахвярамі пажараў у Клічаўскім раёне 21 кастрычніка. Раніцай каля 5 гадзін…

22 кастрычніка, 2024

В Могилеве заработала партийная школа, где готовят фальсификаторов выборов

Члены пролукашенковской партии «Белая Русь» будут пачками повышать квалификацию в Могилеве. Кривая благосостояния народа растет,…

21 кастрычніка, 2024

У “цёплай і душэўнай абстаноўцы”, але з пустымі кубкамі віншавалі ў Горках з Днём маці

Кіраўніцтва Горацкага райвыканкама правяло ўрачысты прыём для шматдзетных маці блізнятак, двайнятак і трайнятак. Жанчыны былі…

15 кастрычніка, 2024

У Магілёве апячаталі кватэру былой палітзняволенай Анастасіі Булыбенка

Кватэра засталася ёй у спадчыну ад бацькі, які прапаў без вестак. У былой палітзняволенай, што…

14 кастрычніка, 2024